Katalog

2'MYI.UI. l')%. SAYI549 dığı,soluduğuhers.eymanali/edilnıesigercktiğini söylüyor. Shahina, Pakistan kökcnli bir ingiliz. Bahreyn, Aıap Lmirliklcri ve Türkiyc'de ka/ılara katılmı^. "Ba/en, tüm buııları nc için yapıyonı/ diyc suruyorum kcndime"diyorvcardındanherncnekliyor: "Sanmmnercdengeldiğimi/eilis.kinduyulaıı birnicrak bu. Ba/en çok fa/laö/el ya dafarklıbirş.eybulmayaçalıs.tığımı/ı,bizim sıradanlığımı/gibi,onlarm daöylcsinc, gizem tasımayan birgiinlük ya.ş.am sürdürdüklerinidüsiiniiyorıım... Farklı inanç veyasamabiçimibeni şas.ırlmıyor." Kcnclisi dc l'arklı birkökcn vc kültürdcn gelenShahina'yajjöreyabaııcılık'Tarklılıklar"içindeeıiyor. ()/ellikledebinleıeeyıldır olus.agelen kiiltürkatmanlan arasinda gidip gelirken... Shahina'nın.mançlar.gelenekler, dYıs,ünccbiçimleri,iletis.im vealışverişaraç' larındakiçeşitliliğiıulevingenliğini vedöııüijümlcrini i/lerkenneden venasıllarlasordugusorular"modern"insanaaynaUıtuyorara ara."Bugünyazıını/,okuyacak seylerimiz, televi/yonumuz, telefonunuız var. Onlarsız neyapardıkyadanasılyas,ardık? Bunlarıdüs.ününeegeçmistekiinsanıanlamakçokgüç gelebiliramakendimizianlamakdaokadar kolay dcğiI. Bi/ bas. langıeı çok önccsincdayananyaratılarm, inançların.korkuvekaygılarınürünlerinikullamyoruzsorgulamaksızın. Sanınm onları anlayabildiğimi/ölçiidekendımi/iyadakaısıını/dakinianlamamı/ daha kolay laş.abilir Tarihiçindcdinsel yadaritücl, insanoğlu hcpbiı^cylcıc inaıımış. Bcnim için hepsi bir. Ancak bcnim için öncmliolan insanıngeıçektenedeninanma gereksmimi duydıığu?" diyor vc (,'atalhöyük'c ilışkinsorulaıı solıık almaksı/ııı siıalıvor: "Ncyc inandılar?Onları ençok ctkilcyen^eylcrnelerdi? Ritüel olduğu düs.ünülen boynu/ vc kalatasları onlar icın nc anlama gcliyordu? Nclcrdü^ünüvorlardr.' liv lcriııin bicııniııi dcği.>tirnıclcrinin ncdcni ncydi? Yanmi!) olan bazı cvlcr, örncğin ailcnin rcisi ölüııcc kııisal birnıekâııa tltiııii.ştürmck için ö/cl olarak ını yııkılıyorılu'.' Açık alanlann çöpycriolarakkullanılnıaınası içmbırko^ul nııı vardı?.." I lamilton.(,'alalhöyük projcsı kapsaımndacalı>an u/nıanlarlalcklckgörüşiiparkcolojikbilgininnasıl ürclildiğini incclcrkcn arkeolog kökenli psikolog Linda Doıılcy dc (,'alalhöyük'c psikoanalitik açıdan yorum gclirmcycçalışıyor. Bu. projcmnbclki dc cıı ilgi çckıci kısını. Duvar rcsiınlcriıulcscnıbolı/ccdilcnbirtakım şekillerinanlammıçö/erek(,'atalhöyükinsanınınbilinçaltıdünyasınagirmcycçalı^ılıyor. Ozclliklcba/ışckillcrin, kadın göğüslerindcki akbaba gibi rigürlcrinin Frcud'un tczlcrinc tam oturdugu önc süıüliiyor. Kan içici hayvanf'igürlcriylcsüt vcrcnanncnin yaşunı vc ölümü sembolize cttigi düşünülüyor. 13 dcğil.bi/imtaıihcbakışaçımı/.yaıgılarımı/.kullanagcldiğimi/kavıamları yctcrincc soıgulamamamı/, dünyanınhcpbildiğimi/gibidöndiiğünii sanmamı/ gibi pck çok algılayıs biçimlcrinin dcği.şıııcsinin sö/ koıuısu olabilcccği biıdiğcralan da cinsıvct arkcolojisi."Bi/.ayırmayı.sınınandırmayı vc kodlamayı scvıyoru/gcncldc" diyor Naomi I lamılton. "Kadın. crkck, çocuk, annc. baba, aile, anacrkil,atacrkil yapı.vb.. Böylcliklc onlannadlarınıçağırdığımızda.bcynimizc ya da ckrana kodlanmış kısa bilgilcıdii^iiyor. Oysasandığımı/bu grtıplar öylesinc komplikc vc iç içc gcçmiştirki ba/cn kadıncıkcğin.crkck kadının ycrinc gcçcbil ir." Feminist arkeolog Ruth l.vlerin kcndi içindcbiıdinanıi/mi..sQrcklilıği olduğu kcsin. lan lloddcr bunun cok açık olarak görülcbilcccğini söylüyor: "Evlcrlckbirtabakadanolu.'jiiHiyor. Daimadcği şiyor, ycn uluvarlar i lavc cdi I iyor y a da kaldınlıyor." Ancak Shahı'nın sorduğu gibi yü/lcıccsorLi,(,alalhöyük'lc yaklaşık I2Üİkc vcçcşitli bilim dallarından araı>tırma vc ka/ı yapanpckçok ınsaııındaortaksorusu. Bir diğcr ortak cğilim dc ayrıntıda boğıılınuş. Hcnıcn lıcnıcn hcrkcs, buluntııların, mımarininyadaanali/lci'inardindaki insanı,(,'atalhöyük insanını görnıcycçalışıyor. Buncdcnlcdcka/ıckibi.vcrilcrindcğcrlcndirilmcsinc ili>kin hcr tür soru vc yoruma açık.Öylckipcrspcktifingcnişietilmcsiyöniindc gcrck yöntcmscl gcrckse görü^ açısından rarklıolanyaklaşırnluradayerveriliyorbuprojede. Bukişilcrdcn birisi dc Kcnıinist Arkcoloii'ninöndcgclcnsavunuculanndan Anıcrikalı antropologRııtiri'ringhanı.TıinghaiTi, bilim dünyasmdaki crkck cgcnıcnliğinin kırılması yönündc uğraşıyor. Ancak kadınların önc ya dabaskın çıkması onun öncclikli dcrdi değil. Arkcoloji vcrilcrinin yorumunıla gcni;} pcrspcktillcr gctirmcyi vc basitlcsjtirilcrckönütıkanan vcridcnbilgi ürctilmcsi yöntcmlcrini gcli^lircn feminist arkcoloji, doğal olarak da crkcklcrin bilim dünyasında yarallıklan hiyerarsiyc, katı ve bağnaz tutumlarınasavaşaçmısdurumda. Hrkcğin.bilimc, kcndi cğiliınlcıiııi vcloplumsal rolünü katlığını bclirtcn Rııtlı "Bilim kimscnin tckcliiKİcolamaz. I lcr ınsanın bilimdcsöylcyccck sö/ii, üıclccck Ic/ı olabilir. l'arklı açılara gcçiı vcınıcmcccsincıliklccdilcnbilgidcnckiiltürlcranlahjilabılııncdctarılı bilincijj,clişcbilir"diyor. Olc yaııdan Wilv\alcisrand (lıııvcrsıtcsi'ndcnCiüncv Al'rikalı anlropolo<: ( arolinc Naomi. dünyada cinsiyct arkcolojisi ü/cıincçalışana/sayıdakiarastırPcki (,'atalhöyiik'ün dünya kanuıınncılardan. Toplıımda fcmincn ve oyundacnçok ilgisiniçckcnyanı.şu maskiilenayrımınınvcbunlaravüklcünlü aııa tanrıça ya da tanrıça olarak ncn rollerin nasıl yapılandıgını ortaya çıkarmayaçalışıyor. (, ünkübu rollenitdendirilenheykelciklcri veanaerrin hcr iki cinsin doğası gereği oluştukil yapısı mı? Gcneldc bu soruya karğuna inanmıyor. Naomi bu yaklasjışı verilenijaijirtıcıyanıt,anacrkilyamın arkcolojidcki yansınıasmı ise pınınolduğunudcstckleyicibulgulaşöylcö/elliyor: rın henüz yctcrli olmadığı. Bugiinc kadarüıctilentczlerbirandayitirile"Bi/ geneldc bir av ya da agır işler bılir. Bunun kısıncninanç sorunuoliçin kullanılan bıralct buldıık mu bunucrkeğcatt'cdcri/. Muttakalanmda dııguıuı söyleyen ka/ı başkanı lan kadının çalıştığını.erkeklerindeava I lodder. anatannçaya ili^kingörüşlcgittiğini dii^ünüıüz. Oysa i^lcrtersinc rinişöylcaçıklıyor: ya da lıiç dü^üncmcdiğımiz başka bir "l.ğcrana tanrıçava ınanıyorsanız dü/enektcscyrctmi.'; olabilir. Oıncğin clcgcçcnkanıllarsi/in inancını/ıdckadın cıkcğin alct yapmasını ya da av ği^tirnıcycccktir. Ancak bılımscl açıdanbaklığımızdaana tanrıça fiknnin hazı Bıujkunı Caınhridge L'nhvrsilesi'nden Dr. lan liodder. dan dönmesini bcklcscv di aç kalırdı. Insanlar. kadınavc erkeğeyakıştırdıdcği^cccgini dÜ!}ünüyorum. (,'atalhöğımı/alctlcıi mc/arlardatcrsincycrlc^tirilyük kadın v c crkck konumlarını ortaya çıkar lıangi işlcrlc uğrasıldığı konusunda kapsammis> olarak bulduğıında oldukça şa'jinvoıacak birçalışma yapmak ıstiyoru/. Orncgin lı sonuçlar\crcbilcnniikrnmorfolojikanalar." DNAanali/lcıiylc c\ınatacrkil mianacrkil lı/lcr. kültüıclalı^kanlıklarvcycılcşimöymi olduğunııbulmayaçalışacağı/. I ğcranaküsünün rcsmcdılcbilmcsiaçısıiHİanoldukHem ibadet yeri hem ev... crkıl i.scannc mcrkczdcdcıııcktir. Amabu. çaöncmlı. l lygulamada, ya^amalanlarından (,'atalhöyük, Mcllaart'a görc 12katmananncnin ana tanrıça olduğu anlamına gclvadaarazıdcnalınankcsıtlcrin içindcbuludaıı oluşuyor. Ancak yeni ka/ılara görc bu I1K7." nan gübrc. bıtkı kalıntısı, kiil gibi çcşitli orl'rojcnin n c ı c d c y s c ön ko;,ulu d u r u m ı m a ganik v c inorganik gözlcgörülmcycn parça sayının büyük olasılıkladcği^cccği bclirtıliyor. Nitekım Mcllaaıt açmasında yapılan gclcn D N A . o s i c o l o j ı k gibi biliınscl analitik cıkhır. paıtikiillcrsaptanıpbunlaıınalanlaıa sondajda kültür katmanları yaklaşık bes, t c k n i k l c r l c (,'alalhöyük insanı gidcrck >agörc dağılınıı vc yoğunlıığu çıkarılıyor. metrcdalıadcrinciniyor. Henü/ycdinci ve bancı o l n i a k l a n ç ı k ı y o r a r l ı k . I t ı ı i k k ö k c n ı . McDonalds rnstsıiüsü vc (ambridgc Uniscki/inci katmanları kazanckibinamacı öısosyal k o n u m u , nc i>lcuğra' ? tığı, n c y c d i ğ i . vcrsitcsi tarat'ından dcstcklcncn mıkıomolbnck vcbuluntualdıktansonra.bubilinmcvcn buluııdugu doğal çcv rcsi. cinsiycti, yny, gclojik çalışmalar \'akın Doğu'daki iki ycrlc^ikatmaıılaıaula^nıak. çırdiği h a s t a l ı k l a r bir sır o l m a y a c a k aıtık. midckapMVor. Kcrpiçtuğlalarlayapılmıs(,'atalhöyük •Ayrıca m e k â n l a r m nc a m a ç l a k u l l a n ı l d ı ğ ı , Yalnızca anacrkil ü/cıinc yapılan tc/lcr Anne mi, tanrıça mı? ".Ycrc iııttıuhltn'.'Oıılm ı cıı çok ııcler clkilcdi." Hiitiiıt Inı sonılaıııı yuıtıtltınnı hclkidc "Kıızt'V livi" vcrccck..