Katalog

8 CI'MHURİYLI DLRCJİ Venedik'teöldü.Cieııycdüııyaedebıyalının büyük şaırlerınden birının büyük yapıtları. onun yanı sıra. uyarıcı ve ibret vericı yasjantısınınburukanısıkaldı. Norveçlı romancı, oyun yaz.arı ve !>air, 1920 Nobel Hdebıyat Ödiilü sahibı Knut Hamsun (d. I859Ö. 1952)yapıtlarıyla ülkcmizde çok daha iyi tanınan bir edcbıyatçı. Açlık(l934. 1990). Dügün (1971). Keçi Avakh İlâh " P a n " (1940. 1990), Victoria (1*940, 1990). Dünya Nimetleri (1949, 1980), Sonbahar Yıldı/ları Altında (1949), Göçebe( 1967,1990), Rosa( 1968). Benoni (1960, 1980). Serserilik (iünlcri (1965), Son BölüııK 1980). llçarı( 1990)gibıneredcyse bütün romanları Türkçe'ye çevrildi. AMI adı K.nııt llamsun Pedersen'di. Babası PederPedersen veanncsı Iora()lsdotterköylüydüler. Teıvılikyapan babası. geçımdarlığı yüzünden kalabalık ailcsıni yanına alarak 1862'dekuzeydcki Hamaroy kasabasına, rahip olan kaynının yanına göç etti. Knut çocukluğunuduyısınınyanında.ayağındatahta çarıklardagdabayırdasürügüderekgeçirdi. Son derece sert biıadam olan dayısı Knut'un mutlakadinadamıolmasınıistcdi veeğitiminı üstünealdı. Bu çetinve son derece sert disiplinli hayatadörtbeş yıl dayandıktan sonra, day ısının da gönlünü yaparak oradan ayrıldı; Lom'adönerck tezgâhtaroldu. Ertesi yıl daha büyük bir tüccarıııyanındakalfalığa başladı. Bu tüccar ıflascdınce, bırarkadaşı ıle çerçilığe baslayarak ülkcyi köy köy dolaşmaya koyuldu. Onyedisine basınca kunduracılık öğrcnnıck ii/ere Bodö'ye gitti. Ama avareliketmektenkendinialamadığı içinbu mesleğiöğrenemedi.Onsekizindeşjiryazmaya; düzenlı olarak gazete, kitap, dergi okumayabaşladı. Ksrarcngiz Adanıbaşlıklı ılk romanını yazdı vedostu birkıtapçı tarafından bastırıldı. Ardındandüzenli yazmaya başladı. Nietzsche ve Strindberg'ı sürekli okuyan Knut, insanlığın ilerlemesini onlar gibi önemsemeyen oldukça kayıtsız ve eleştirel bırtutumbenimsedi,bireyselliğesınısıkısarıldı. Knut Hamsun'undramıjkinci Dünya Savası önccsinde, savasj sırasında vc sava^tan sonrakıyasaııtısındakendısınıgöstcrdi. Hitler Polonya'yı isgal edcn askcrlere. "Yüreğinİ7iacımaduygularınakapatın;acımasızdavranın: SOnıılyon Alman hakkı olanıalmalıdır,"dcmİ!>tı.III. Reıchhükümeti,9 Nisan 1940'taDanımarkaveNorvcç'ihedef alan "\Vesereubung" adıy la tanınan bir harekâtı uygulamayaba.şladı. Ikı ülkeyebırültimatom vererekderhal "Reich'ın koruması" altınagirmeyikabuletmelerıni.kesınlıklcdircnmcyckalkmamalarını bildırdi. Danımarka, Hitler'inpanzerlerinekarijikoyamayacak ufacık, dümdüz bir ülkeydi; ufak tefek bir çarpışmaardından koşullan kabul cttı. Ama Norveç'te ışlerfarklı oldu. Almanlar'ın ilk günkü harekâtları sırasında beşanakenl veliman Naziler'ın clıne gectiy.se de Kral VII. Haakon teslım olmayı reddetti. Başkentten sürgünedilerek adı daha sonra butürhaınlcrin adı haline gclccck olan Quislıng'in işbirlikçiNaziyanlısıhükümetionaylamayazorlandı. Haakon hükümetinitoplayarakbakanlarına, "Almanların istcklcrıni kabul edemem;eğerhükümetıniz kabul etmeyekarar verirse, bcnim içm yapılacak tek şey tahttan çekilmcktir,"dedi. Yalpalayanbirikibakanına karşın hükümetten de cesur davranmak yolunu seçtı ve kralın çevresinde toplandı. Norveç hükümetı, o gece, hükümetın dış dünya ile temaskurabilcceği tek iletışim aracı olan zayıfbirtas;raradyovericisinden III. Reich'a meydan okuyarak Norveç halkını istilacılaradirenmeyeçağırdı.Norveç.toputopu 3 milyon nüfuslu bir ülkeydi. Ingilızler Norveç'edestek gönderme işini çok ağırdan aldılar. Nisan sonunda ülkenın başlıca kentlerini velimanlarınıkapsayanyarısı Almanlar'ın işgalı altınagirmı^ti. Kral Haakon vc hükümetiLondra'yakaçıpfaaliyetini oradan yürüttü. Norveç halkı mücadelesine inatla Knut Hamsun Pedersen ! ! ^ ^ r ~ Ezra Pound çizimi The Guardian 'dan. M. HAÜM SPAIAR tap, 15()()makaleyazan vc7()kadardakitaba katkıdabulunanPound'unbizdebıldığımkadarıylayalnızcaıkıkıtabıçıkmış.;Wasteland "Çorak Ülke" ve ünlü yapıtı The Cantos'tan yapılan ve Seçme Kantolar başlığı altında yayımlananbirseçki. Ezra Pound (1885, ABDölümü. 1972, Italya), 2O.yüzyıl IngilizveAmerikan^iirinin en etkili temsilcilerinden ve "şairlerin > a >iri" olarak nitelcncn bir edcbiyatçıydi. 1924'teItalya'yayerlcijti.Edebiyatkişiliğinin yanı sıra, müziğe olan ilgisi de önemli; kansıviyolonselcıülgaRudge'undakatkisıylakonserlerdüzenleycrek, 17. yüzyıl Italyan bestecisi Antonio Vivaldi 'nin yeniden tanınmasındactkinolmuşbiri. 1929ekonomik bunalımının ve onu izlcyen toplumsal olayların elkısiyle tarihe ve iktisat tarihine yöneldi. Para ve bankacılık konusunda incelemeler yaptı. Ulu.slararası bankacılık kuruluşlarının, finans kapıtalin dünyayı savaşa götürdüğü sonucuna vararak bu konuda incelemeler yazdı. Politıkaya kar^ı uyanan ılgısiyle 1935'te Jeffersonand/or MussoliniCJefferson ve/veya Mussolinı) adlı kitabıyla Mussolini'yi desteklediğini açıkladı. 1939"da ABD'yedönerek çıkacak birsava.'ji önleınekıcınkendiçapındaçali!>malar yaptı. Unuıtlart kırılmca yeniden italya'yadöndü. Amcrikan finans kapitaline ve bankerlerin Amerikan yönetimi üzerindeki etkilerine duyduğu nefretle, Yahudi düşmanı akımın yörüngesine girdı vc basamakları çıka çıka sonunda,sava^ınencivcivliolduğuvedünya faşizm ve nazizmle bir kader mücadelesine giriştiği 194143 arasında Roma Radyosu'nda Amerika'yı suçlayan ve Mihver'i destekleyen yaymlar yapmaya koyuldu. I945'te Amerikan birliklerincetutuklanarak Pizayakınlarındakisavaşsuçlularıkampına atıldı. Altı ay sonra vatana ıhanet suç lamasıyla yargılanmak üzere ABD'ye getirildi. Bir grupdoktorakıldengesinınycrindeolmadığı yollu bir rapor verıncedavası düştü. Akıl hastancsıne kapatıldı. 1949'da Pisan Cantos adlı yapıtıyla kcndısine Bollingen Ödiilü verilincehakkındakitartı^malaryenidenalevlcndi.Sonundayargılanacakdurumdaolmadığıyolundakararverılerek 1958'dealeyhindekısuçlamalargcrialındı. I Kasım 1972'de S avas. sonrası 1946'sinın pcmbe hayallcr, umutlar vc unutulmazcoş.kularla dolu günlcrınden birinde, Izmir 194050 kus.ağının çok yakından tanıdığı değerli müzik hocam. bcsteci Naci Güııdem, "En büyük yanılgılar, gerçeklerden yola çıkar; cn büyük yalanlara küçiik küçiik gerçck basamaklarından çıkılır, sakın unutma!"deınis.ti. Çiçeği burnundadelikanlılığın verdiği ataklıkla bu söze, Hoca'nın özdeyiş merakı diyerck burun kıvırmıştım. Daha sonra diyalektikletanıştım. Ardındanda"Cehcnnemcgidcnyollariyiniyet la:}lanyladÖ!>elidir,"özdeyİ!jiylekanjila!>tım. Oysa 50 yıl boyunca karşılaştığım olgular, hep bana Naci Hocamın sözlerini hatırlatıp duruyor. Yüzyılınuınen büyük edebiyatçılarından ikisinin, Amerıkalı şair Hzra Pound ile Norvcçliromanyazarı Knut Hamsun'unyaŞı..T)' ları bu bakımdan çok "ıbret vcrici" ve düşündürücü. Ezra Pound, yurdumuzdapektanınmıyor; 60yıllık yazarlik yaşamı içınde 70 ki