Katalog

:İRAN 1W6. SAYI534 11 yor: "Demiryolu inşaatının başlamasından sonra yol mühendislcri arazi keşfi yaparak yolun güzergahım saptamak için durınadan gelipgidiyorlardı. Arkeoloji tutkunuolan Ingiliz Mühendis VVood, hergelişinde Efes'in kalıntılarıarasındaatlayaptığıgezilersırasında dünyanın yedi harikasindan biri olan ünlü Artemis Tapınağı 'nı kcşfetmenin düşlerini kuruyordu. Eski yazarlartapınağın sanatvczcnginligihakkındanelerneleranlatmıyorlardıki". 1863 yılında kraliyet kanalıyla Osmanlı Padişahı'ndanfermançıkmasiylaEfes'teilk arkeoloj ik kazı lara başlayan Wood, antik yazarlarStrabonvePhilostratos'unkitaplarındandayararlanaraksonundaamacınaulaştı. KimbilirWood,EfesArtemision'unkalıntılarını bulduğunda neler hissetti. Bu arada VVood, Efes'ten çok sayıda eserin de yurtdışına götürülmesinin yolunu açmıştı. Efes Müzesi' nde antik kentten kaçinlan eski eserle a kullanılmayan tünel ve vagonlar (üstte). Selçuk İslasyonu (alttu). Bu Itatta culışan vagonlarla Efes 'ten sayısız tarihieserkaçırıtmıştıyurtdifina. rinkayıtlanhâlâsaklanıyor. Artemision'un mimariparçaları,şimdiBritishMuseum'da, Viyana'davcBerlin'desergileniyor. Türkoğlu, Ingiliz Mühendis VVood'un ka/ıların ilk yılında çok zorluk çektiğini yazıvor. VVood, kazıdaçalıştırdığı 5 Türkü, trendcn Ayasuluğ'da inerken tesadüfenbulmuştu. HergünBuca'dangeliyorvebuuzunyolu aşmakzorundakalıyordu. Demiryolu kumpanyası,onaEfescivarındayaptırdığıbirkır eviniverdi. Fakatevin ıssız biryerdeolması nedeniyle, zeybekler VVood'a rahat vermiyordu. En sonunda tren istasyonu yanında yapılan bir oteli, tümüyle kazı evi olarak kullanmaya ba^ladı. VVood'un kullandığı kazı evini görmek için, 1939'dan bu yana kullanılmayan SelçukÇamlık istasyonları arasmdaki ori jinal demiryolunu izliyoruz. Hiç gelmeyecek yolcular... Çam ağaçlarmın arasındaki terkcdilmiş eski istasyon, kullanılmayan demiryolu hattının yanında artık hiç gelmeyecek vagonları veyolcularınıbekliyorsanki. Yapımında kimbilir kaç işçinin yaijamını yitirdiği Çamlık tüneli, içinden geçen demiryolu hattı ve üzcrindeki eski lokomotif ile vagonlar için zaman durınuş. Tünel, demiryolu ve lokomotif sonkullanıldıklarındanbu yana öyleceduruyorlar, birfotoğrafkaresigibi. BurasıÇamlık Demiryolu Müzesi.Çevrede eski buharlılokomotiflerve vagonlar, Çamlık istasyonu vc buharlı trenler için kullanılmış olansudcposusergileniyor. Tarilıi istasyon ınüzcye dönüştürülnıüş. VVood'un evi ise bo!j,ziyaıetçilere kapalı olarak duruyor. lngilizlerdcnkalmabinalarhalaayakta. Müzeninbizdcn ve çevredeotlayanineklervekoyunlardan başka pek ziyaretçisi yok. üysa Berlin'de Ulaşım veTeknoloji Müzcsı (Museum tur Verkehrs und Technik )'nde oluşturulan bir köşedesergilenen dünyanın en eski trcnbiletlcriarasındalzmirAydındcmiryolunun biletini görenler, bu müzenin daha fazla ilgi çekcceğini düijünmeden edemiyorlar. Çamlık'taki Demiryolu Müzesi"nde"eskı, daha eski" ilebulu«juyor. Buharlı bir lokomotifinhemenyanındaki I.Ö. 129 tarihinden kalnıa antik mil taşı, MagnesiaAydın arasındaki antik yolda"Efes'e kaç kilometre kaldığınf'gösteriyor. Eski demiryolu ile aynı güzergahta olan antik yolun kilometre taşı üzerinde "Manius oğlu Manius Aguillius Consul 5" yazısı okunuyor. Günümüzde IzmirAydın yolu üzerinde seyahat edenler bu dcmiryolunun gcçmişi hakkında belki de çok az bilgiye sahipler. Trenle seyahat etmeninrahatlığıiçindeyalnızca varacaklan yeri düşünüyorlar. Ama günümüzde hâlâ "demirden yol un"yapımı sırasındayaşananolaylarıunutmayanlarvar. Şirince'yi terketmi^olan Rumların torunları, demiryolu inijaatındaçalı^an belki deyaşamını bu ülkede bir tünel yapımında yitirmiîjolan yabancı mühendis vc işçilerinyakınlarıhâlâaraMrazıyarctegeliyorlar. Dedclcrinin izlerini sürüyorlar, Şirincc'de, F.fes'te, Ayasuluğ'da... Demiryolları isekarayollanna yenik düşmii^, cski güzel günleri hâlâanıpduruyorlar.^ yoruz.Tren.tarlalarınarasınadalıyor, traktörünii süren çiftçinin alnında biriken terleri görcbilecek kadar yakınından geçiyoruz. Koyunlarını otlatan çoban el sallıyor. ütoyoldangiderkenaslagörcmeycceğinizterk edilmişsukemerlerini,eskiköprüleri,artık kullanılmayan darasfaltyollangörüyoruz. Tren, ıssız istasyonlarda duruyor, bir kaç kişiinipbiniyor. Vagonlaroldukçabo:>. Ilafta arası böyle olduğunu öğreniyorıız. Taşradan gclıp kenttc rcsıtıi dairclerdc işlcri olanlar, bağına bahçesinegidcnler daha çok kullanıyorlartrenı.Haftasonlarıisetıklımtıklımolduğu söyleniyor. Bir kaç turist sırt çantala rıyla,belkidebizimleaynıamaçlabindikleri trendetarihin izlcrini sürüyorlar. Trendcn, Selçuk'ta, cski adıyla Ayasulug'da iniyoruz. Bakımlı istasyonu.karayoluyla gclcnlcrin izledigi rutin güzcrgahın dısjndabiryerdeağaçlarınarasındagizli.DemiryoluÇanilık'adoğrudevamcdiyor. Biz Selçuk 'ta birsiircoyalanıp, 1856'da tren yolunun in^ası içinbölgeyegelenünlü Ingiliz Mühcndis J.T. VVood'un Efes Artemision'unu bulma maccrasını dinleyeceğiz. Şimdiki adı Şirince olan, iinlü yazar Dido Sotıriyu'nuıı doğııp büyüdüğü Kırkica ya da Çirkincc köyünde "demirden yol" o günler de büyük heyecan yaratmı^tı:"Çirkince'de yaşam, böyle sürüp giderken bir gün Izmir'denbirhabcrgcldi: IzmirilcAydınarasında demirden bir yol yapılacak, bunun üstünde koca vagonlar gidip gelecek; yük ve insanlaijiyaeak;buyolunbirdurağıdaAyasulug olaeak. lîunu duyunea Çirkinceliler çok sevindiler. l'ski kentlerindebirtren istasyonuııun bulunması, ovadaki arazilerinin tekrardeğerleneeeğinikanıtlıyordu." Sabahattin Türkoğkı, (,'irkince'ye istasyonkıırulmasınınöyküsünü böyle anlattığı kitabmda Wood'dan, "bu Ingilizin çok büyük birarkenloji tutkusu \ardı" diyesözedi