Katalog

IW6. SAYI516 James Dean 'den bir iiıılii çığlık; Ursula Andress ilebirOSCAR tareninde; müzik dersi alırken ve Asi Gençlik 'te. tsyan, yanıhmı, incinme, hayal kınklığı: James Dean buydu işte! Cenç öldii, herkes kadar yaşamadı, olgunlaşmadı. Kcndinden öncekilerin, kendinden sonrakilerin, bizim yaşadığımız sevimsiz değişimleri, sahte "umurumda değil"leri, "Allah kahretsin "leri, "ne yapalım?"ları, "el mahkum "ları da yaşamadı. 7amancsrarlagülumseyenbıryü/ Nevaıkı, ö/deijlcjjmcyı de son dereee kolayla'jtıran, ncredeyse sıradan bır yiı/dü bu aslında. Yakıijiklı.sarı^m.ko'jelıcenelı.mavı gozlü,kırık ve kırılgan ıtadesı olmasa, her Amerıkalı gencın "kom^u çoeuğu" olabılecek bır y üz. I'ızıkî yönden orlalama gençlere bunca yakın oluşuda, Dean'ın ılk gcnvlıklerım ya^ayanlararasındaınanılma/bırpopulerlıkka/anmasına yardım ettı. Yakın /amana kadar, her yıl James Dcan'ccn ta/laben/eyenc,ocuğu bulmakiçınyariijmalaryapılıyordu.belkıhâlâ yapılıyordur. Say ısı/ ınsan bu yarı^malara katılıyordu. Oııun karıjik saçlarmı, lavırlarını,/atcnycnıyctmcleıınstandartgıyımıolan gıyımını(^|ean,beya/bıı lı>ort, lcrmuarlıbır rü/gârlık),omu/laıınıkısı>,ını,yüruyui}Unü kolaylıklataklıtcdcbılıyurl.ırdı. Böyleeede Jımmy ıleö/de^leynek hem kolay, hem doğal hale gelıyordu. Kendılerını Jımmy gıbı hİNscdıyorlar, Jımmy gıbı göründuklerıne ınanıyorlaıdı. Doğrusunıısöylemekgerekırse, Jımmy olduklarınamanıyorlardı.Temız aıleçocuklarındanpunk'laravetravebtılere kadarsınırtanıınazbıı ^ekıldeonunlaö/dei}lcjmı^lcrdı. Onun hayatında veperdcde sunduğukiijilığmkendı hayal cttıklerı.olmak ıstedıklenkı^ılıkolduğuıuianenıındıleı Cierçı Dean, onun adıylabıı soluktaanılanö/cllıklerııı pek a/ını bı//at ıcat elnıi'jtı ama, perdede, sahnede ve telev ı/yonda ı ol lcrının bıle!>ımı, evrcnsel kabul gormüş bır Jaınes Dean ki!}ihğıyarattı Bugündeyaşayanbirkişılık.Ba^langıçtakı ıstcrıdınmi'jolsada Hattabelkıbııgün.ölduğu gundckındcn daha fa/la luıyram var. (,'ıinkü Dean'le "ılk baküjta ask" olgusu da hâlâ surmekte. Ayrıea o devrın genclerı de büyüyünee Jımmy 'den va/gcçmcdılcr Şımdı Dean hayranları, yaı>lan on be^ ıle ellı be^ arasındadeğüîcnbırgenı^grupolu^tuıuyor. Onun ımajının hem 19601ı yıllar, hem de I %0'h yılların neredeyse biitiın ünliı tcmsılcılerı üzerındekı ctkısı, James Dean mıtı ve efsanesınıöncegüveııceıçınde 1970'lıyıllara, oradan da günumü/c ta^ıdı Andy Warhorundeyışıylc"çağımı/ınbuıncınmii}ama gü/el ruhu"nu. yü/ünü seyretmekten hâlâ bıkmadığım 1/James Dean'ı, Amerıkalı yazarJohnDosPassos 1958'de^oyletanımlami!>tı: "gücenıksaçlar yalnı/hktayü/endennegömülügÖ7İer o acı, yıpranmış, görunüm dudaktakı küçümscmc." Çokölmemek için... Geneöyle ve gcneaynı dcrece makbul .... Isyan, yanılma, ıneınmc, hayal kınklığı: James Dean buydu >ş.tc! (lençöldü, herkes kadaryaşamadı,olgunlaşmadı Kendinden öncekilerin, kcndinden sonrakilerin, bı/ım yaşadığınıı/sevımsı/değışımleıı, sahte "umurumda dcğıl"lerı, "Allah kahrctsın"lerı,"ne yapalım?"ları,"elmahkum"larıda yaşamadı. Bugün hem bızım kusagımızın üyclerı arasında, hem de gencler, en gençler arasında hayranları varsaeger, bızım PeterPan'ımız, büyük olmaktan kurtulan gcnçlığımız oluşundandır. Jımmy, hıgbırzamanyaşlanmayacak Onunıçıngençlerıngözündedc, hep gençkalmanın.kalabılmenııiMnıgesı F.dgar Morın,"Ortasınırtoplumumuzunyeti!}kını" demiijtı. "çok ölmemck ıeın bırazcık yaşamayarazı olanadamdır. Oysaergenlığın sırrı, yaşamanınölümlehlıkesınıgözealmaküHlamına gelmesındedir, ya^amanın gazabı, yaşamanınımkânsı/lığıanlamınagclmcsindedir. James Dean buçclışkıyıyaşadı veölümüyledebunungcrçcklığınıkanılladı." Evet,hcmbcya7perdedckırollerıylc,hem dekendıhayatı vcölumüylckanıtladı,yas,adı.Hrgenlıktenyctıskınlığegeçısınenkahramantcmsılcısıydıo Idcal.ebedîbıryenıyetmelıkçağınınsakınıoldu,erkcklık(buyuklük)vesorumluluğunhıçdurmadanertelendığıbıryenıyelmelıkçağınıkcndıkışılığınde hayatageçırdı Hrkcnolumüylcdccbcdîkıldı. lyıkıöldün,Jımmy! Bi/ecbcdîgençhkarmağanettın . ^ :ri, doğuştan kaybetmi!} emstcndr C'aleb rask, Jım Stark, Jett Rınk. kafası karı^ıktı, Liiııı örselenmi'jtı, uyum sağlanıaktan aci/dı esurdu ama, sertdcğıldı Hcm çevresıylc ve emde(ozellıkle)kendısıylekavgalıydı.Bır ertlıkmaskesıtakmayakalkıssada.kımscyı andırama/dı Konusmayı da beceremızdı ıck, duygularını ıf'ade edemezdı. Yüreğını çmaktan korkardı, kckclcyıp dururdu, aaa. .111 "derdı. Yü/ündcıseyenıkdüs,müs, >ır ıfadc vardı. Jım Stark, hcrkcsc dıırumu ıiılatmak ıstıyordu Beccrcmıyordu ama 'lato'yababalıketmekıstcmıs,onudabcceememıstı Küçükbıraıleydıler Jımbabayh,.ludy(NatalıeWood)anne, Plato(SalMııeo)daçocuk..lım,"oğlu"nukoruyamamıs, lcrdını polıslere anlatamamış, Plato vurul nıuştu. Jımmy, cn a/ından pcrdcdckı Jımmy, konıı^mak ıstcdıgınde dc, kar!>iMndakılcrona kulak vcrmıyordu t'al(eb) anncsını kcndisıylcküiıu^mayaıknacdcnıcmı^tı.Jctt Rink sonundabonıboşbır/ıyafctınasasınınönündckalıpkcndıkendınckonuşuyordu Jımmy, tıpkı buım gıbı, kar^ısıiHİakılcrc (kı bunlar, dahaçok biıyüklcrdı)dcrduıı anlaUmıyordu. Aslındaanla(ınaktanda(;ckınıyordu.ı;unkü kalbmdckını anlarlarsa (buyüklcr, pohslcr, scvgilı.arkadasjlar), ınsunınkdlbını kırubılırlerdı Oda"umurumdabılcdcğıl"yapıyordu, "ncyaparsanı/yapın, umurumda bılcdcğıl". Oysanasıl.nasıldaumurundaydı, Allahım! James Dean öfkclı saçıba^ı darmadağıııık, ıncınmışbırgençolarak beyazperdede belırdığıanda;büyük!crbusözdınlemcyeCçğıherhalindenbellıgcnçtcnpekho^lanmadığı haldc (halla ba/cn dc bu nedenlc), dünya gençlerı topyekun eldcn gıttı. Genelde Batı'nın,özeldcdeHollywood'unbu"baskı"döncmının kaybetmeye mahkum genç kahramanı. 0, hem gcnç olma halini, hem de başka hcrhangıbırşcyolabılmenıngüçlüğünüanlatan filmler yaptı. Anlayi!>sız yctışkınlcr dünyasında mütcmadıyen yanlış anlaşılan kahramanlansorumlulukalmakısteselerdc (yukandakiCal veJımolaylarındaolduğugibı)bu ıstcklcnbüyüklerden kabul görmüyordu.Onlardayenıdençocuklukdıyannaçekılıyorlardı. ÖylcınsanınıçınıacıtanbıryüzO vardı kı. kaygılar, hayal kırıklıklarıyla dolu, zaman