Katalog

IOCAK. IW6. SAYI 514 mdaTAN gazetesi basınözgürlüğü için saıŞtandageridurmuyordu.Bütünbunlar.gateyihalkasevdiriyor, satıs.yükseliyordu. Savaş ilerlcyip,Nazilergeriledikçc,TAN ızetesi bu cepheye karşı saldırısını hızlanrdı. SabihaSertel, Hitler'in"Yeni Nizam"teisiyle diktatörlüğc, ırkçılığa dayanan bir inya imparatorluğu kurrnak istediğini anla/OT; Türkiye'de ırkçılann bu nizamı destekdiklcrini açıklıyordu. TAN gazetesi aynı zamanda, işçi köylü ıklarını, dcmokrasi ler cephesinde bulunan jvyetlerBirliği'yle, Mustaf a Kcmal zamanda kurulmuş, olan dostluğun devamını saınuyordu.Hatta, uzunzamanMustafaKeal'in Dısjişleri Bakanlığını yapmıs, olan ;vf ik Riiştü Aras, TAN gazetesinde Türk>vyet Dostluğu üzerine bir dizı yazı yazıştı. Gazetenin bu tutunıu komünist damısı yemesi için yctcrliydi. ÖzelliklcTuranlar'dan, Nazi yanlısı ırkçılardan gelen bu itımı, Zekeriya Scrtelşöyle cevaplandırıyorJ: "Bir ülkeyekomünizmingelebilmesi için, adabudüzeninobjektifvesübjektifkoşulrımn varolması, yani o ülkenin sanayileşede ileri biraşamaya ulaşmış, işçi sınıfının ;niş,lemiş, bilinçlenmişveörgütlenmiş, ikdarı elc alabilecek duruma gelmiş olması :rekir. Türkiye henüz bu aşamadan çok 'aktır. Türkiye'de komünizmi istemekgcr:klerigörmemekolur. Bizimdavamızsade; ve sadece demokrasidir." Tan gazetesine yönelik saldırınm ardındun Serteller, hükümetin ve meclisin manevi şahsiyetine hakuretten yargılandı ama beraat ettiler. demokrasi havasınabakarak scsini yükseltiyordu. Türkiye'de Nazizm'c hizmet etmiş. olanlarıaçığavuruyor, listclcryayınlıyordu. Böylecehükümeti,CHP'yi,sağbasınveeylcmleri karijisınaalmı^tı. Kadroları Sabahattin Alı, Nıyazi Berkes, Mehmet Ali Aybar, Adnan C'emgil, Behice Boran gibi ilerici aydınlarlatakviyeedilmişti. SabihaSertel gericibasınlamcydanmuharebesincgirişmiijti. Kavganeyinüzerineydi?Çokpartilirejitne geçilmesi Anayasa'yaaykırı yasalann.basm yasasınındeğiştirilmcsi,siyasisuçlularınaffı (o sırada Nâzım Hikmet Bursa hapishanesinde yattığı için bu istek onu da içeriyordu). lşçilere, emekçilere, örgütlenme ve grev hakkı,özerküniversite,yolsuzluklannaçığaçıkması.halkısoyanlarıncezalandırılması. Turancı,ırkçı,!jeriatçıgazetelerınyanında, CHP'dcnyanaolanbasındaTAN gazetesine saldırıyor,onukomünistliklesuçlamayısürdürüyordu. Tam bu sırada, Sovyetler Birliği Türkiye'dcnKarsve Ardahan'ıisteyincc.bu propaganda hızlandı. Zekcrıya Sertel' in bir dizıyazıyla"StalininHatalan"nıanlatması saldırıları durduramazdı. nı beraberyürütnıck için TAN gazetesine yanaştılar, TAN ekibiyle, bu grup Sabiha Sertel 'inçıkarmaya başladığı Görüşler dcrgisindebirleştiler. Böylecesollasağıbirarayagetiren bir demokrasi cephesi kurulmuştu. Işte bu, bardağı taşıran son damla oldu. Zira, Türkiye'ninönemlidevletadamlarınınbirleşmesiCHP için büyük bir tehlikeydi. TAN gazetesi kanun yoluyla susturulamayınca baltavebalyozlarlayerlcbircdildi. Işin tuhafı, bu "tchlikcli komünistler"Türk Ceza Kanunu'nun, komünistleri suçlayan 141 ve 142'ncimaddelerindendeğil, hükümetin ve meclisin manevi şahsiyetine hakaretleilgili 150. ve 173.maddelerindenyargılandılar. Zekeriya Sertel'in"Vatandaş Nasıl Hesap Sorar", "Hükümet ve Meclisten Bir ŞeyBeklenemez", Sabiha Sertel'in"Mu vafakatinKcryadr'başhklıyoIsuzluklarvebaskı üzerine yazılmış yazılannda suç unsuru aranmıştı. Altıaytutuklu kaldıktan sonra, bcraat edip, scrbest bırakıldılar. Ama artık TAN gazetesi susturulmuştu. Zekeriya Sertel, savunmasında, "Utanıyorum," diyordu, "Çünkü 35 yıldır özgürlük için çırpınan ve demokrasiye varmak için mücadelc edcn bu memlekette hâlâ bir düşüncesinden, bir eleştirisinden ötürü bir vatandaşın mahkcmeye sevk edilmesi, bu alandaotuzbcşyıldabiradımbileilcrıgidemediğimizigösterenhazinbirvakıadır.îlâlâfikre zincirvurmateşebbüsü,hâlâzulümveistipdat(baskı)sevdası.Buülkcdchâlâsabaholmadığını görmek insanı yeise düşürüyor, utandırıyor."3 Neyazıkki.TAN faciasından 50 yıl sonra bugün, aynı sözleribütün gücümüzlevedeüzülereksöyleyebiliri/..^ 1. Zekeriya Sertel, "Hatırladıklarım", Istanbul, Gözlem Yayınları/1977/ s. 226 2. Cumhuriyet, 18 Şubat 1977, "llerleme", MelihCevdetAnday 3. Sabiha Sertel, Zekeriya Sertel, "Davamızve Mudafaamız", Ist. 1946 Zekeriya SertePin Savunması s. 69 emokrasiyegeçişteki rolü Ikinci Dünya SavaşVnın demokrasilcrin ılibiyetiylesonuçlanmasıTürkiye'yidcctıledi. 3 Mayıs 1945'te San Francisco'da, Ev:nsel Insan Hakları Beyannamesi imzalanı. Türkiye de bu beyannamcyi imzaladı. umhurbaşkanı lnönü 19 Mayısdemecinde, jha geniş bir demokrasiye geçileceğiniilan ti.Ekimdc, McclisiaçışnutkundadaAnaisaya aykırı, antidcmokratik yasaların delijtirileceğinihabcrverdi.MelihCcvdetAnay, o günleri şöyle anlatıyor: "Halk Partisi :>kpartili demokrasiye geçişkararındaydı. ukararınalınmasındalnönü'nünağırlığını jyduğunubiliyoruz, fakatodayanındakilcr s yapacaklan işinanlamınıtamolarakkavımış.değillerdi... Dcmokrasi içinnelerge:ktiğibilinmeli,bunlarıngerçekleş.tirilmene gcçilmeliydi. Iste btınu ilk ortaya atan ekeriyaScrteloldu. Sertel, TAN gazetesini'butoplumunartiktekpartiileyürütülemecceğini, gereken dcğişiklikleri de o günkü ıtidarın yapamayacağını ya/ıyordu."2 Anday'ındabclirtliği gibi, Scrtel bir dizi azı ıle, demokrasiye geçişi, diktatörlüğc lışmi!} olan bu hükümet yapamaz; tek partı ıstemine alışmı^ olan C'l IP yapamaz vc de, alkadayanmayan, CHP'yı temsil edcn, bu leclis yapamaz demiş,seçimcgidilmcsini nermişjti. BaşbakanŞükrüSaracoğlubirbaıntoplantısındaTAN'ınasırıyayınlarından ıkayet cdccekti. Gazetc ise, dünyada esen Bir gazete yıkılıyordu 4 Aralık 1945'te,ellerindebalta,balyoz vc bayraklartaşıyanbirbüyükkalabalık,"Kahrolsun Serteller", "Kahrolsun Komünizm" dıye bağırarak Bâbı Ali yokuş.undan aşağı iniyordu. Polisin gözü önündc birkaç saat içindegazeteyi,rotatifleriparamparça ettiler. Bobinleriyokuştanaşağıserdiler. Polisin tutukladığı birkaç kişinin dc kendi adamları olduğu sonradan öğrcnildi. Lise öğrencileri, CHP'ninbırgeceönccdenokullarınatalimat gönderdığinı.öğrencilcrıngöstcrılcrckatılmasını istcdiğibildiriliyordu. HüseyinCahit Yalçında, 3 aralıktaTANlN gazetesinde çıkan yazısına, "Kalkın Ey Ehli Vatan" başlığını atmıştı, gcnçlıği TAN'a saldırıya çağırmı^tı.Böylccc,"komünizmekarşısava!j"görüntüsü altında demokrasi savaşına ağır bir darbe ındirilıyor, düşünceye baltayla saldırılıyor, bir gazete barbarca susturuluyordu. Kısa bir süre sonra Sabiha, Zckcriya Sertel ve gazetc yazarlarından Cami Baykut tutuklanıpmahkemeyesevkedileceklerdi. Demokrasi cephesi kuruluyor Bıryandandat'IIPbunalımgeçırıyor, bir grup milletvckilı, tek partı, tek ^ef rcjıminc sonverilmesinde,liberaldevletçiliğcgeçilmesinde ısrar ediyorlardı. Sonunda Celal Bayar, Adnan Mendcres, Tcvfik Rüştü Aras ve Fuat Köprülü,ayrılıp ikinci birpartikurmayakararverdiler. Dcmokrasi savaşı EnSon akika günküfiUgösterüeri Aralık 1945 günü Bahıali en kara günlerinden biriniyaşadı. Tan yerle bir edildi. Tan olayı ogünlerin basmtnda i$te IH> ulmıştı...