Katalog

28OCAK. 1996. SAYI 514 13 Gazete, asker ve demokrasi... YAZI VE KOTOĞRAF: ASLI IILUSOY A ndrew Finkel, altı yıllık gazctcci. GazeteciliğcTürkiye'de,Turkish Times'da yazı işleri müdürü olarak başlayan Amerikalı gazeteci, dahasonraGüneşGazetesi'ndebiryılçalışmış. Şu anda. The Times vc The Economist'inTürkiyetemsilciliğiniyapan Finkel, kimi zamanCNN'edehaberlergeçiyor. Finkcl'a, Türkiye'yc ilişkin sorular yönelttik. YanıtlarınıTürkçcverdi. Türkiye dışarıda nasıl tanınıyor? Türkiye'ye ilk olarak 1967'de geldim, uzunyıllardırTürkiye'deolduğumdan,artık ben de bi Imiyorum. Ama çok yakın bakmadıkları birgerçck. Bununlabirlikte,Türkiye'yi anlayanlar da var. Kısacası, Türkiye konusundakifikirlerşimdiçokçeşitli.Sınırları belirlenmiş, kcsin bir görüş yok. Son zamanlarda, dış basının Türkiye ile ilgilendiğini de gözden uzak tutmamak gerek. örneğin, düne kadar Türkiye 'dc AlmanBasını'ndan gelenler çok azdı. Ama şimdi yeni arkadaşlar geliyor. Der Spiegel'den yeni bir muhabir geldi.Birazgeçkaldılar,amayinedeiyi.Daha öncc neden yoktular anlamıyorum. Türkiye ile Ingilterearasındaki ilişkiler, Almanya ile olduğu kadar olmamasına karşın, bizi m daha çok muhabi ri mi 7 var. Türkiye'de gazetecilik yaparken karşılaştığınızenbüyüksorunneoluyor? Türkiye'de hiç kimseyc inanmamam sanırım cn büy ük sorun. Şaka bir yana, her habe regöreyaşadığınızsorunlardafarkh. Örneğin, Güneydoğu'dahaber yaparken karşılaştığınız.sorunlarbaşka,lstanbul'da yaparken başka. Bununla birlikte, haber yaparken, baskı alttnda kalmak gibi bir tecrübem hiç olmadı. Amaarkadaşlarımın.bazısorunlar yaşadıklarınıdabiliyorum. Kimi televizyoncu arkadaşlarımın bantları alındı, kimisi hakkında dava açıldı. Ama genelde, ortam iyi vc bizim işimiz yakınmak değil, çalışmak. Türk Basını hakkında ne düşünüyorsunuz? Türkiye'de iyi gazetcleryok, ama iyi gazctecilcr var. Türk Basını, kendi kendini bulmaya çahşıyor. Türk gazeteleri, okuyucularınınkimolduğunapekkararvcremedi. Yani habcrlcrin kimin içinyazıldığı, hangi okuyucu kitlesine hitapedildiği belli değil. Zatcn gazete, kuponu için satıldığından, ukuma yazma bilmeyenlerbile gazete satın alıyor. Gazctclerarasındakirekabetdeartıkdoğal sınırlannı aştı. Kimi ciddi gazetelerde var ama onlar da cesaretlerini kaybctmiş gibi geliyor bana. Ayrıca, gazete fiyatları Türkiye'de oldukça pahalı. Türkiye'deki televizyon haberciliğini değcrlcndirir misiniz? Telcvizyon haberlcri, gazete haberlerindcn daha iyi hazırlanıyor. Bunun tam tersi olniası lazım. Basıntelevizyondan daha iyi haber vermeli ama, Türkiye'de televizyon haberciliği, basının önündc. Haberlerde, magazinc geniş yer vcril mesine ne diyorsunuz? Bütün dünyada böyledir. Öncmli olan, magazin haberinin, ötcki haberleri engellememesidir. Türkiye'de de bu denge kurulabiliyor. Aynca,özeltelevizyonların,TRT'nin tek scsliliğini bozması daçok iyi birolay. Haber yaparken, Türk Basını'ndan yardım alıyor musunuz? Evet, daha önce Türk gazetcsinde çalıştığımdan, oldukça fazlaarkadaşım var. Mesleklcilgiliyardımlaşmalarımızoluyor, hem neden olmasın ki? 'rürkdemokrasisisizcenedurumda? Türkiye'deki demokrasi, gazctclcrin durumuna benziyor. Yani bazen çalışır, bazen çalışmaz. "Türkiye'de bir demokrasi seli var, askcrde bunu engellemeyc çalış. ıyor", dıyorlaramabenaynıgörüştedeğilim.Bencebir demokrasi nehri var vedemokrasiyi engelleyen deaskcr değil, eğitim. Türkiye'de insan haklarıönemlibirsorun.Bunucngellemekse,halkınişi,siyasetadamlarının değil. Demokrasi, kendi İccndine dışandan gelmez yani. Her şey halk "yeter" derse olur. Avrupa Birliği, siyasi partiler vb. demokrasinin sağlılclı işlemesini sağlamaz. Türk halkı demokrasiyi gcrçekten istediği zaman, demokrasi olacaktır. Türkiye'nin Gümrük Birliği'negirmesikonusundanelerdüşünüyorsunuz? Cesur ve y ürekli bir adımoldu. Türk ekonomisi için, ba^ka bir çarc yoktu. Son hükümctin, tck vc cn büy ük basarısı. Son dönemlerde anlaşıldı ki, Türkiye'nin sadcce iç piya sa için üretmesi, dışarıdan sürekli borç para alması sorunları çözmüyor. Artık dışanya açılmanın /anıarıı geldi. Türk siyaseti, sizce halkın isteklerine yanıtveriyormu? Son seçimlerde halk, bütün partilere şöy le dedi:"Hiçbirinizegüvenmiyorum,aranızda anlaşın." Istanbul? lstanbul çok değişti. 1967 'de başka bir Istanbul vardı. 198O'lerdegeldiğimde,başka biryere.başkabirçağageldiğimidüşünmüştüm. Olumlu, olumsuzpek çok dcğisiklik olmuş. Ama ilginç olan şcy, bu kadarkalabalık bir şehirde ağır suçların az olması. Örneğin eşim, geceleyin eve rahatlıkla dönebiliyor. Küçücük çocuklar geceleri, sokaklarda rahatlıkladolaşabiliyor. Istanbul'ailişkingcncl bir şeyler söylcmek güç ama memnun kalmasaydık herhaldcdöncrdik. Ya Türk halkı? Türk halkı, her ülkenin halkı gibi. Cahiller de var, aydınlar da. Ama bilinen bir şey var ki, Türk insanının kafası açık. "Böylc kalamayız, bir şeyler yapmalıyız" diye düşünen, dışanya açılaninsanlar var. Bu daçok iyi bir şey. Hertoplum böyle değildir. Türk toplıımunda bir çaba görüyorum. Herkesin, her konu hakkında birtakım fikirleri var ve gcnel olarak pasifdeğiller, söyleneni olduğu gibi kabul etmiyorlar. 1980'li yıllarda ekonomide bir liberalleşmc vardı. 199O'lı yıllarda, toplumda bir liberalleşme olacak. ^