Katalog

CUMHURİYHT DERG ÎAN »vabîNotaVerd* KtSMî DÜN YAPtLD 1 Pekçok kişinin yıllar sonra "o gazete günlük müydü sahiden" diye sorduğu "Tan", harp yıllannda demokrasi savaşının öncülüğünü yaptı. Ve, 1934'ten 1945'e tam 11 yıl yaşadı. tlkeleri ve yazarlanyla Tan gazetesinin öyküsünü Yıldız Sertel yazdı. Hİ Partı ayef uluvor Çok satan, ciddi, günlük, sol gazete TAN T an Gazetesi, 4 Aralık 1945 'te, aleyhine tertıbedilmiş, binlerce kışının katıldığıbırgösterıdebarbarcayıktmlmıştı. Türk Tarih Kurumu'ylabcrabcr, iki ay öncc bu olay ın 50. yıl dönümü törenini hazırlıyorduk. Cumhuriyet gazetesi yardım ediyordu. Gazctenin son sayılarını bulmuı> olan Mustafa Ekmckçi, Ankara'dan banatelefonetti. Yahu bu TAN günlük gazeteymiş? Evct, siz ne zannctmiştinİ7? Öylebirmilitandergigibibırşey. tstanbul'dabazı gcnçgazetcci arkadaşlar soruyorlar: TAN gazetesi büyükbirgazetemiydi? Evet, 4045 bin civarındakı satışıyla, Cumhuriyet'ten sonra Türkiye'ninenyüksek tırajlıgazctesiydi. Hayret, bizonu küçük bir gazete sanmıştık. Bu hayretlerin nedeni nedir? Demek ki, bugünkü anlayışla bir gazete hem ciddi ve günlük, hcm sol hemdeyüksck tirajlı olamıyor.IştcTAN gazetesinin önemli bir özelliği de buydu. Gazete buraya nasıl ulaştı vc sonunda ncden, baltalı, balyozlu bir saldırıda yıkıldı? IşBankası'nınkurmuşolduğuTAN gazetesi iflasedince, 1934'te Zekeriya Sertel'le I lalil Lütfii Dördüncü gazetey i satın alırlar. Ahmet Emin Yalman da ortak olarak katılır. t Ik yıllar, başyazarAhmctlîmın'dir. Eskigazeteden miras kalan Osmanlı tıpi yazarlar, Ahmet Emin'ingetirdiğihilafctçilerle, gazete bir bâbil kulesidir. Bu dönemde Serteller yazı yazmazlar. Zekeriya Sertel yazıişleri müdürlüğüyapar. !938'de,eskibirMandacı olan Ahmet Emın gazeteden aynlınca durum değişır. 1939 sonbaharında gazete yeni bir ekiple çıkmayabaşlar. Başyazar Zekeriya Serterdir. Sabi ha Sertel, "Görüşler" köşesinde her gün yazar. Naci Sadullah, Esat Adil daha sonraları Aziz Nesin, Kemal Sülker ve Sabahattin Ali gazctcycyeni bir renkverirler. Bilgilive deneyimlibirgazeteci olan Zekeriya Sertel, gazetcyeyenibirbiçimvermeklekalmayıp, ycnı gclen clemanları da yetiştirmektedir. AzızNesin'le Kemal Sülkergazetecılığı,ondanöğrendiklerinisöylerlerdı. 191 l'denbcrı gazetccılik hayatında olan ve Kolombıya Ünıversıtesı'nde gazetecilik okumuş olan Zekeriya Sertel, TAN gazetesindeaşağıdakı ılkelcriniuygular: # Bır fıkır gazetesi sadece fikir yaymak ıçınçıkamaz. Satmalı,enazındanmasrafını çıkarmalıdır. # Gazete okuyucusunubilmeli.kendisını onunistek vedüzeyineuydurmalı,biravu aydıniçındeğıl,genişkıtleıçınçıkmalı,hal kın sorunlarınaeğılmelıdır. Bunun için sek tıcaretinc, ucuzgazctecıliğedü^mekgerek mez. Gazetenın ki^ılığı olmalı, denıokratı düzen ıcınde basına düşcn denctım rolün oynamalı, vatandaşın haklannı savunmalıdıı # Gazete olay lan doğru ve tarafsız venne lısiyasaleylemlere,çıkarçevrelerinealetol mamalıdır. # Tekniğe,kaliteye,sahıfedüzenlemelc nneönemverilmclidir. J HARlC 2. Dünya Savaşı yıllannda... 7«/ı gazetesi kitlelere seslenen bır guzeteydı. Susturutumayınca balyozlar konuştu. TAN gazetesinin serüveni Zekeriya Sertel, Tan 'ın zorbalıkla kapatılmasmın ardından uzun yıllar sürgünde ya^adu TAN gazetesi bu yeni düzcnc gırdiği sırad Ikinci Dünya Harbi patlamak üzereydi v > Türkiyebirsavaştehlikcsiylekarşıkarşıyay dı. Buortamda, dünya olaylarını izleyipyo rumlayan Zekeriya Sertcrinbaşyazılarıdik katiçekiyordu.Savaşınbaşlangıcında,Cum hurbaı>kanılnönü'nün,Türkiye'nıntarafsı kalacağını ılan etmesini TAN gazetesi alkış lamıştı. Zekeriya Sertel anılarındaşöyledı yor: "Halkgenişbirnefesalmıştı... özellikl TANgazetesinde,Türkiyc'ninbuemperya listsavaştayeriolmadığıyolundauzunboylı yayın yaptık." 1 Nc var ki, savaşın ilk y ılların da Alman zafcrlcrinin etkileri Türkıye'de dı görülüyordu. Türk basınının bır bölümü özellikle Yeni sabah, Tasviri Efkar gibi gaze teler, Almanya'nın vc Nazizm*in savunucu suolmuş.1ardı. Alman propaganda servisi de basına bolmatcryelyağdırıyor, Türk gazete cileri Almanya'ya davet edılıyordu. lngılı. ve Amerikan propaganda servisleri de kendı lerinden yana olan gazetelerle ilgileniyorlar dı. Buçcrçeveiçinde, 1942'de, Zekeriya Ser tel, bir Türk gazetecigrubuylabcrabcrlngil tcrevcAmerika'ya davet edilmiştı. Sertel, bu gezıden Amerika'nın askeri gü cüne ve Alman yenilgisinın kaçınılmazoldu ğunaınanarakdönmüştü. Avrupa'nınyarısı nın Alman ışgaliallındabulunduğu bir sıra da, TAN gazetesi Alman yenılgisinden, de mokrasilerin yakın zaferinden bahsediyordu Buyazılarbüyüktepkileruyandınnışvehat tatarafsızlık ilkelerini çiğncycrck, Alman sa vaş gemilerini gizlıce boğazlardan geçireı Saracoğlu hükümetini tedirgin etmiş.ti. TA> gazetesi aynca, Almanya'ylayapılanticaret teTürkiye'nınsömürüld.üğünüılcrisürüyor hükümetin karaborsacılık yoluyla türcycı harp zengınlerine, halkın scfaletıne seyırc kalmasınıelcştirıyordu.Tekpartıhre|imdö nemınde,hükümetbutıpsertelcştiriİercalı şık değıldı. Basına sansür konmuyor, faka telefonlasıksıkemırlerverilıyor, baştaTAÎ' olmaküzeregazetelerkapatılıyor, gazctecı lcr yazı yazmaktan men ediliyordu. Bu or