Katalog

Çoğu kcz akşamlık değil, haftahk ıçerlcr böylcsı anlarda. . Içkı vc tütun aşırı palıalıdır. Sız sız olun hiç kımscdcn çok zorda kalmadıktan sonra tck bir Mgara bılc ıstcmcyin. Ya rcddcdılırsınız, ya parasını talep cdcrlcr, ya da ustünc lımon sıkılmı^çasına bir yü/ ıfadcsıylc verırlcr kı, kendinizdcn utanırsınız!... Norveçlılcrbayraklarına çok dü^kün bir mıllcttir. Ulusal günler bir yana, doğum günü, nişan, cvlılık, yılbaşı gibi özcl kutlama günlcrınde bilc kutlama ortamını bayraklarıyla donatırlar. Doğum günü pastasında mumlann arasında küçük bir Norveç bayrağı gcnelde hiç eksik olmaz. Fişleme SALİMŞENGİL S Bisiklet çalınır... Ünlü italyan yönetmcn Vittorio Dc Sica'nın 4O'lı yıllann sonunda yaptığı 'Bisiklet Hırsızları' filmini anımsayanlarınız mutlaka vardır. Filmde yoksul bir Italyan ailesinin, kcndileri için çok önemli olan bisikletlerinin çalınması ve baba Antonio ilc küçük oğlunun, çarcsiz bir şekildc bütün kenti dolaşarak bisiklcti aramaları konu cdilmiştir. Suç oranının düşük oldugu Norveç'tc işlenen, suçlar arasında bisiklet hırsızlıgı dikkatc degcr ycr tutar. Belki kayıtlara girmcdiği içın resmi rakamlarda pek yer almaz ama, özellikle büyük kentlcrdc bir bisiklet hırsızlığıyla karşılaşabilmck her an mümkündür. Nedenı bisiklctin çok yaygın bir ulaşım olmasında yatar. Üstelik pahalıdır ve de 'yürütmesi' kolaydır. O nedenle dc, Norvcçliler bisikletlerinı bağlarkcn, birkaç kat zıncirc vururlar. Bazcn bir bakarsınız kı, zıncırı açamayan hırsız, bısiklctın tekcrini götürmüş. Bir gün, hcr ak^anı uğradıgım birahanedc, aşina bir yüzün elinde bisiklet selesiylc içcri gırdigini gördünı. Mcrakımı ycnemcyip sordum. Meger sclesi birkaç kcz çalınmış, şımdi bısıklctını kilıtlcrkcn selesini çıkartıp yanında taşıyormuş! Iştc böyle; coğrafı bağlamda bizdcn uzak, kültürel bağlamda isc 'yıldızlar ötcsi' bir mesafedc yaşayan bir toplumdan beni etkileyen kcsitlersundum. Dcmck kı, yabancı üH ^dc bir yıl kalınca, üzerındcn uzun zaman gcçsc bılc ardından söylenccck birkaç çıft sözü hâlâ kalabiliyormuş! ^ Bulık mevsimi. Yüzyılın başında iilke ekonomisi baltkçılığa dayamrdı. nc kadar istisnaları gıderck çoğalıyorsadahcnüzgcçerli. Sözcinanan, söze güvcncn ınsanlar. Böylc olunca da ülkedc kurumsal bürokrasi ve kırtasiyecilik çok az. Kırtasiyeciliği, sözü bclgclcmcyi Norvcçlilcr, göçmen güneylılerlc tanıs,tıktan sonra öğrenmcye başlanı ı şlar... da partisi düzcnlermi^. bızim Asmung gcliri iyi sayılabilccck bir iş,tc çalışıyor. Açık havada barbckü şeklindc düzcnlcncn partinin cağrısına şu not düşülmüjjtü: "Hcrkes ıçcccği içkiyi ve ızgara yapacağı eti kcndisi gctirccck. Ev sahibi olarak biz, salata ekmck vs. gibi ek yiycccklcri sağlayacağız!" Buraya kadar haydi hcr şcy normal diyclim. Yaşam pahalı. Hcrkcsin içkisini, etini sağlamak külfctın ötcsınde, cvhliğc hazırlanan çif't içın yıkım bilc olabilir. Beni asıl şaşırtan, herkcsin parti biltiktcn sonra kalan cli gcri alıp götürmelcriydi... Oncclcri, bclki sırf bu partiye özgü bir olaydır, gcncllcmc yapmak yanlış olabılırdıyedüşündüm. Hoş, hâlâ bir genellcmc yapabilmc durumunda değılım. Çünkü bir yıllık Norvcç konukluğum sırasında, cv davctlcrındc bırkaç kcz bulundum da böylc bir barbcküyc bir daha tanık olmadım. Ancak, uzun yıllardır Norveç'te yaşayan vc Türk yazınının kuzeydeki 'uç kızı' Banu Gürselcr'c bu gözlcmımi aktardığımda, kcndisinin dc bcnzcri örneklcrc birkaç kcz tanık olduğunu bclırtmiştı. Norveçli için cafeyc, bara, dışarı ycmcğc. sincmaya gilmck sıradan bir olay dcğil, adcta bir şölcndır. O ncdcnledir kı, dı:> ınckanları, hcle hclc hafta sonlarında ö/cnlı, bakımlı ve şık kalabalıklar doldurur. Şaşırtan olgular Norvcç bu yüzyılın başlarında ckonomisı balıkçılığa vc larıma dayanan yoksulorta halli arasında bir Iskandinav ülkesiydi, Nasıl ki Kuzey Dcnizi açıklarında pctrol vc doğal gaz yatakları bulundu, ondan sonra iilke hızla gclişti. Nüfusunun da, son clli yıldır hcnicn hiç artmamasının getirdiği katkılarla birlikte Norvcç bugün 25 bm dolarlık kisi başına düşcn yıllık ulusal gelır ilc dünyanın öndc gclen refah ülkclerindenbirioldu. Halkın rcfah düzcyi yüksck, yaşam standardı yüksck. Ötc yandan vergiler de yüksek. Böyle olunca da hemen hcr türlü nesncnin fiyatı isteristemczpahalı. Böyle bir girişi nicin yaptım? Belki birazdan anlatacığım olayla ilgili bulunabilir de ondan. Norveç'tc scvgili Bukct Uzuncr'in rcfcransıyla tanıştıgım Asmund ben oradayken bckarlığa vcda ctti. Gclcncktcnmış. kız vc erkck tarafı nikahtan öncc ayn ayrı bckarlığa ve öylencni önce garipsedi. Müdürün aşağıya inip arşivdc bir yazarın dosyasını araması ya da arayanlara göz kulak olması görevi değildi. Bu, arşıv sorumlusunun ya da öbür küçük memurlann işiydi. Ama Genel Müdür: "Arşivde dosyası aranacak yazarı herhaldc sen tanırsın. Çocuklann başlarında bulun. Işin çabuk bitirilmcsine yardımcı ol" dcmişti. Sözcükleri öylc buyruk vcrir gibi scrt değildi, yumuşak söylcmişti. "Sen tanırsın hcrhalde" demesinin ncdeni, yayınlanan öykü, roman kitapları üzerine tanıtma, eleştiri yazıları yazmasından kaynaklanıyordu. Yıınnifak değil de sert bir biçimde söylemış olsa sanki, Genel Müdür'e "Gidemem!" divebilecek nıiydım? Bavle karfigelmem doğrıı olur nnıydıı? Heın benden biiyüktü, hem de Siyasal Bilgiler'den başlayan bir dostluğumtız var. O çabuk vali oklu. Sonra kaymakamlığımda başıma gelen olay sırasında da Genel Müdürdii. Negünlerdi. Nasıl bir kapana düşmüştüm. Kaç gece kıvranmaktan gdziime uvkıı girmedı. llçelcrin bırınde kaymakamdı. Güzclliğıyle ünlü, gülcç, seveccn bir karısı vardı. Ne günlcrdi! Nasıl zaman öldürülürdü! Kimi gecelcr kulüpte bezik oynamaya gidılir, kimi de Beledıye Başkanf nın, askerlik ijubcsı ya da parti başkanlarından birınin evinde ailccek toplanılırdı. Hatta 'muhalif partinin başkanı, 'Tahrirat Katibi'nin, 'Malmüdürü'nün evindeki toplantılara bilekatılırdı. Yöresınde sevılen bir kaymakamdı. llçedcki başarılarının yanı sıra, bir de, Islamın kurallarını iyi bilen, çağdaş. düşünccde, dürüst bir adam olan müftüyle de anlaşarak 'Kıyafet Yasası'nı uygulamaya koyması vardı. Sokaklarda kara çarşafla dolaşılmayacak. Şapka ve kasketten başka bir şcy giyilmeyecek. Yasak. Kadınlar türban kullanabilecek. Emniyet görcvlilcri bunu uygularken bir süre ceza kesilmcyccek. Şıddct kullanılmayacak. Halkın ıçındeki gcrici takımından gelen homurtulara aldırmamıştı. Bir de yıldan yıla, Cumhurıyet, 23 Nısan, 19 Mayıs gibi millı bayramlarda düzenlenen balolarda bulusulurdu. Bu baloların bırinde, başkanın eşıni dansa kaldırmıştı. Bürokratlar arasında, balolalarda, her zaman olağan birşeydi bu. Kadın iyi dansedemıyordu. Ayağına basmamak için büyük gayret harcaması gerekmışti. Ertesı gün, akıl almaz bir dedıkodu, kentın kılitli kilıtsiz tüm kapılarından ıçcriye sızmıştı. "Kaymakam, dans cderken başkanın sarısına sulanmış." "Dcmc!" SALİM ŞENGİL 1913 yılındaSelanik'tcdoğdu. Ankara Lisesi'ni bitirdi. Bir sürc banka memurluğu yaptı "Scçilmiş Hikâyeler" ve "Dost" dergilcrini çıkardı, Dost Yayınlan'nıkurdu. 194O'lı yıllarda bir öykü kitabı, bir de oyunu yayınılandı Ama o daha . çok editör yönüyle tanındı. Salim Şengil hem çıkardığı