Katalog

I5.OCAK1995. SAYI460 layışı doğmuştu. Orson VVcllcs, Rıta Hayworth'un ılk kcz bir rcsminı gördüğünde Brczilya'da ba^ka bir filmin çckımlcrındcydı. Rita siyah danlcllcrıçındcbıryatağınü/crinde dız çökmüstü. Aynı rcsinı Ikınci Dünya Savas,ı'nda bınlcrcc askcrın de clındc gcziyor, onların yalnız gecelerini süslüyordu. Orson, Amerika'ya döndüğünde Hollywood da Rita'yı aramaya başladı. Aynı zamanda da onun ıkineı karısı olacağını söyİL'mcyc başlamıslı. Tam bc> haf'ta boyunca hcr gün, hattabirgündebırçok kc/ tclcfbıı cttı. Rıta sonunda nışanlısından ayrıldı ve bir kaç ay sonra da Orson VVellcs'ın karısı oldu. Bıı çok fırtınalı bir cvlılık oldu I leııı b.ışlangıç nedenıylc lıcm dc sürcsı . Rıta kısa sürede mclankolık oldu Orson onıı yatağmda yalnız bıraknıaya basladıklan .soııra kıskanclık krızlcri hiç durmadı. Aslında pck dc haksı/ değıldi. Orson 1946 yılında (ioldvvyn rıncsavruldudurdu. 1949 yılında VVellcs'ten ayrılıp. Ali Han ıle cvlcndi. Ancak Alı Han'ın vc dolayısıyla onun çevrcsındcki gcnis kıtlclcrdcn çok kısa zamanda rahatsızoldu Içınekapandı. Ali llan'ı bılcgörmck istemıyordu artık Alı Han çok kısabırsürc içındc bir sevgılı buldıı vc Rıla da Canncs'dakı satosunagcrı dondü Ikı kı/ı vardı. 1944 doğunılu Rcbccca VVcllcs vc 1949 doğumlu Prenscs Yascmın. Aylarca çocuklarının yüzünc baknıayı bılc hatıılamayaıı Rıta. o u/un sürcçlcr ıçindc hcpyaşayamadığı kcndı çocukluğuna yanıyordu. Çok ıçmcyc başlamıştı. Kocasından çok dayak yiyor vc gün gcçtıkçc daha kötü görünüyoıdu. Artık rcplıklcrını czbcrlcycmcz halc gelınıs,tı. Tam bir mclankolı ıçındeydı. Ba/.ıcski tanıdıkları hatırlamakta /orlanıyor. f'azla alkol almasından kaynaklandığı zanncdılcn titrcmc krı/lcrıııc yakalanıyordu. Tüm bu bclırtılcr yakalandıği Alzhcımcr hastalıgının göstcrgeleriydı. I9S1 yılında kızı Yascmın onu yasal olarak koruması altına aldı. Efsanckadm, 19X7yılındayaşama vcda ctlı. Öliim onu 6X yaşında vc komada yakaladı Ölünı acı vcrmemistı. Rita'nın hıkayesinc dönelım. Eddıc ilc cvlendığınde IX yasındaydı. "Bcn onu scviyorum, o ısc benimlc hava atıyor" demıştı. Eddie, onun kasjarınıaldırttı, altıaysürcnseanslar.sonunda al nı nıbıraz daha açtırdı, saçlarını kızıl kahveyc boyattırdı vc sonra da onu sattı. Starolnıanın, Eddie'yegörc.önkoijullanbunlardı. Eddie'nin Rita'yı cn çok pazarlamak istcdiği crkcklcrdcn bırı nedensc Harry Cohn'du. Harry, Rita'yaa^ıktı. Ama Rita, kocasının bu ıstcğını bir türlü ycrınc gctırcmiyordu. Harry yıllarca rahatsız ctti Rita'yı. Güzcl kadın ıkinci kocası Orson VVcllcs ilc cvlcndiktcn sonra da bir müddet Harry'dcn kaçmak zorunda kaldı. Ancak buna çok uzun süre dircncmedi. Bir gün Harry onu avucunun içinealıverdi. Harry ona kameraylascvişmcyi öğrctti. Bakı^larına arzuyu yerleştirdi. Harry ondan bir star yaratmak için tam on yılını verdi.Yada Rita'nın onyılınıaldı. Bcyazpcrdcdc kadınlar crkeklcrdcn hcpgüçlügibidirlcr. Bizı düşlcrc sürükler, cn gizli rüyalarımızı gerçeklcstirir, cn yaslı olanımızı bilc küçücük bir crkck çocuğu halinc gctırırlcr. Tıpkı cfsanc kadın Rita'nın da yaptıgı gıbı. Ancak onun bir farkı vardı. Rita'yı da bir bilct parasına alırdık ama o asla bizim olmazdı. Ona asla ulaşamazdık. Karanlıktaotururbiryandanonuscvcr, biryandan ondan korkardık. O kcndi çckingcnlıgıni, korkularını, kaygılarınıbı/cdca^ılar, bızlcryataklarınııza basmalarıyla gırcrdık. Ama onun da dcdığı gıbı çoğumuz onunlauyanırdık. ^ Spiegel'den çeviren: AŞKINELÇİ SİNEMA 17 SİNEMA BULMACASI ısımlerle çalışmaya devam etti, hatta Nazilerin Auschvvitz toplama Robert Rich adıyla yazdığı "The kampındaydı Küçük Roman, aynı yıl Brave On" fılmının senaryosu ıçın toplama kampında annesini kaybetti Oscar bıle kazandı Ama, Trumbo, ve birkaç yıl Varşova'nın Yahudi odulune ancak 1975'te sahıp gettosunda yaşamak zorunda kaldı. çıkabilecektı... 1960'larda, artık kendı Bu dehşet dolu yıllar, daha sonra adını kullanıyordu. Yazar, 1971'de filmlerıne yansıyacaktı. kendı yapıtı "Johnny Got Hıs Gun"ı Polanskı 1959'da Lodz sınema fılme alarak, yönetmenliğı de okulunu bıtırdı. Henüz öğrencıyken denemış ve başarmıştı. çektıği "Dwaj ludzie z zsafa" (1957) gıbı kısa fılmlerıyle uluslararası bir ün Trumbo'nun, Lorenzo Semple Jr. yapmaya başlamıştı. Bu yıllarda ile birlıkte yazdığı senaryodan, Wajda ve Skolımowskı'nin bazı Franklin J Schaffner'ın çektiği 1973 yapıtlarına yazar olarak katkıda yapımı bir fılmı soruyoruz: bulundu ve VVajdaıle Munk'un kımı Fransız Guyanası'nda bir ada: filmlerinde kuçuk roller üstlendi. Ilk Cayenne. Fransa, daha ucuza mal önemlı yapıtlarını ulkesınde olduğu için, 'ağır suçlularf, hapıshane olarak kullandığı bu adada tutmaktadır. Adadan kaçmak olanaksız gıbıdır Ama, ozgürluk âşığı bir adam, buradan kaçmayı kafasına koymuştur, Ağır koşullar, inanılmaz uzunlukta hucre cezaları ona vız gelır. Sonunda kaçmayşı başarır da. Fılm, Henrı Charrıere'in, kendi başından geçenleri anlattığı romanından uyarlanan yapıt, Polanski 'nin bu filmin i ammsadınız mı? populer sinemanın en gerçekleştiren genç yetenek, Fransa, güzel örneklerı arasında yer alıyor. Ingıltere, Amerika ve Italya'da çalıştı. Bu filmi ve başrol oyuncusunu Şaşırtıcı, zengın bir düşgücü ürünü ammsadınız mı? görsel anlatımıyla çağdaş sinemaya damgasını vurmuş bu ustanın, 1974 Roman Polanski tarihli bir çalışmasını soruyoruz: Çağdaş sinemanın kendıne özgü Los Angeles, yıl 1937. Boşanma ustalarından Roman Polanski, davalarında uzmanlaşmış özel Polonyalı bir anababanın oğlu olarak dedektif Gittes (Jack Nicholson), 1933'te Paris'te doğmuştu. Yahudi sıradan görünüşlü bir iş alır. Eyaletin düşmanlığı keskinleşmeye su işlerı dairesi başkanı Hollis başlayınca, 1937'de Polonya'ya, Mulvvray'i (Darrel Zvverling) babasınını 'memleketı' Krakau izleyecektir. Karısı, adamın çapkınlık kentine yerleştiler. Aile 1940'ta yaptığını iddia etmektedir. Gittes, işe koyulur ve üstüne düşeni 'başarıyla' yapar. Ama, çok geçmeden adam ölü bulununca, oyuna getirildiğini anlayacaktır. Mulvvray'ın gerçek karısı Evelyn (Faye Dunavvay) ortaya çıkar. Onuru zedelenen dedektif, olayın üstüne gıdince, cinayetin arkasında büyük bir entrikanın gizlendiğini görür. Evelyn'in babası Noah Cross ve Mulwra.y, bu işleri özel şirketlerce yürütürlerken birlikte çalışmışlardır. Şımdi, kent suyunun yetersiz kaldığını öne süren Noah, bir baraj yapılması için kampanya başlatmıştır. Baraj yapılırken, toprakları istimlak edilecek, böylece büyük paralar kazanacaktır. Mulwray, bu oyuna katılmak ıstemediği için öldurülmuştür. Roman Polanski, polisiye edebıyatın büyük yazarlarından Raymond Chandler'in elinden çıkmışa benzeyen senaryodan, çok başarılı bir çağdaş kara fılm yaratmıştı. 'Alçak' Noah Cross rolünde de, sinema tarihine "Malta Şahini" (The Maltese Falcon, 1941) ve "Elmas Hırsızlan" (The Asphalt Jungle, 1950) gibi polisiye başyapıtlar armağan etmiş John Huston vardı. Bu filmi ammsadınız mı? ^ «° Geçen haftanın yanıtlan: AlfredVlıtchcock ve Max Kardeşler Orson Welles de onu mutsuz etti. Yıldızlar ve yonetmenler bellı bir unun ve saygınlığın keyfını surerken, senaryocular genellıkle gölgede kalır Oysa, sınema sanatının gelışmesinde, onların çok buyuk katkıları olmuştur. Örneğın Carl Mayer'ın dâhıce senaryoları olmaksızın Alman dışavurumculuk akımı duşunulemezdi Cesare Zavattını, Italyan Yenı Gerçekçılık akımının başlıca kaynaklarından bırıydı. Jacques Prevert (19001977) yazmasaydı "Gece Zıyaretçılerı" (Les Vısıteurs du Soır, 1942), "Paradı'dekı Çocuklar" (Enfants du Paradıs, 1945) ve "Bay Lange'ın Suçları" (La Crıme de Monsıeur Lange, 1936) gıbı sınema klasıklerı doğabılır miydı? Bu hafta ABD sınemasından ıkı usta senaryocuyu anıyoruz Önce Dalton Trumbo (19051976) Dalton Trumbo, 1939'da yazdığı "Johnny Got Hıs Gun" romanıyla unlenerek sınemaya geçmıştı. 1940lı yıllarda, Hollywood'un lyi para odedıği senaryoculardan birıydi. Sam VVood'un yönettiği "Kıtty Foyle" (1940), Victor Flemıng'in Spencer Tracy ıle çektıği "A Guy Named Joe" (1943) ve Mervyn LeRoy'un fılme aldığı "Tokyo Uzerınde Otuz Sanıye" (Thırty Seconds Over Tokyo, 1944) Trumbo'nun bu dönemdekı çalışmalarından bazıları Usta yazar, Hollywood'da 1947'de lyice tırmandırılan 'komunist avı'ndan etkılendı ve sonradan "Hollywood Ten" olarak adlandırılacak 10 kışilık kara lısteye alındı. Ancak o, takma 2 senaryocu Ali Han üçi/ncü kocasıydı onun. arazisindehemyenıbirfilmçevirdiği hem de küçük maccralarını yaşadığıevctaşmmıştı. 1948 yılındagcçici olarak barıştılar. Orson hâlâ kızıl saçlı scks ılahı tiilda'yaaşıktı. Ancak Rıta'nınona, Ciilda'yı oynamasına da izin vermiyordu. Orson Rita'yı 'Elsa' yaptı. 'Şanghaylı Kadın' lilmındekı, buz gıbi kısa saçlı sarısın Elsa. Or.son onu bıranlamdayok etmis.silmısti. Rita artık Rita dcğıldı vc uzun sıyah cldivcnlcrini sıyıracak lıali bılc kalmamıştı. Bu rol, Rita'nıncn gızemli, cn çckici rolüydü. Anıa sonun da başlangıcıydı. O tarıhtcn sonra bir fılmden diğcrine bir crkckten diğe Bu filmi ve başrol oyuncusunu tanıdınız mı ?