Katalog

Duck. Ördekköy'de yaşıyor. Bekar. Üç küçük ve muzır ve sevimli yeğeni var. Kendisi de Varyemez Amca'nın yeğeni. Birsevgilisi var: Daisy. ördekköy ilk bakışta bir masal kenti. Ama masalların değil, bugünün dünyasının gerçek bir yansısı. Ördekköy'de "serbest piyasa ekonomisi" egemen. Yani şu bildiğimiz kırk yıllık kapitalizm. Bütün değerler köşeyi dönme umudu ve hesabı üstüne kurulmuş. ...ve Donald Duck sürckli köşeyi dönmeye çabalayan ve köşeyi hiçbir zaman dönemeyen (ve dönemeyecek olan) "küçük adam". Yaratıcısı Barks, "Onun soylu duygulara sahip bir kahraman ya da bir itoğluitin, hinoğluhin'in teki olduğu söylenemez" diyor ve ekliyor, "Hem o, hem o olma yetisini kendinde barındıyor Donald Duck." Terminolojinin yüklediği bütün anlam zenginlikleriyle bir küçük burjuva tanımlaması yapılsa Donald Duck'tan daha uygun bir tip bulunamaz. Evet Donald Duck bir küçük burjuva. Üstelik sınıfının en alt basamaklannda yer alıyor. Ama gene de bir küçük burjuvanın sahip olabileceklerinin hemen tümüne sahip. Bahçeli küçük bir evi var. Bir otomobili, televizyonu, çamaşır makinesi fılan var. Her ne kadar hiçbir okuyucu ya da seyirci onu işbaşında, yani çalışırken görmediyse de bir de işi olduğunu biliyoruz: ördekköy Margarin Fabrikası'nda ayakişleri yapıyor. Aşkıplatonik Evi, işi, platonik bir aşkın sınırlarını hiç aşmadığı (aşamadığı?) sevgilisi Daisy ve yaramazlıklarından sürekli yakındığı, davranışlarından çoğu kez hoşnut olmadığı üç minik yeğeni (Huey, Dewey ve Louie) ile düzgün, huzurlu bir "özel hayat" sürmek ister. Bu onun kişiliğinin bir yanıdır. Ama başaramaz. Sürekli bir terslik çıkar, düzgün küçük burjuva yaşamı, kutsal "özel hayat"ıaltüstolur. Ama çoğu kez bela onu değil, o belayı bulur. Çünkü yenilgilerden, bozgunlardan hiç ders almamacasına sürekli köşeyi dönme peşindedir. Sözünü ettiğimiz "köşeyi dönme" tutkusunu çok dar anlamamalıyız. Salt para değildir Donald Duck için köşeyi dönme. Biiyük bir servet yerine dünya çapında (Ördekköy'ün sınırlarıyla asla yetinmeyen) bir şöhretle de idare edebilir. Bakarsınız müzisyendir. Yanında besteci olarak Mozart, icracı olarak Paganini halt etmiştir. Bakarsınız kadın berberidir ve katıldığı yarışmada (modeli tabii Daisy'dır) "Dünyanın en iyi berberi" olması işten bile değildir. Ayna yapımına girişır. Ama onun aynaları bildiğimiz aynalardan mutlaka farklıdır. örneğin bakanların kafalarının içinden geC U M H U R İ Y E T D E R 6 İ 5 H A Z İ R A N çenleri gösteren aynalardır... Ve hep kaybeder, yenilir. Yaratıcısı Barks onu "Müebbet yenik" olarak da niteliyor. Müzisyenlik yaşamında tek bir konserde şöhretin en üst basamağına çıkacakken polis müdürü (bir köpektir hep) uyur ve horlar. Rezalet tabii ve şöhret kuşu uçar gider. Kadın berberi olarak Daisy'ye yaptığı saç modeli ile şöhreti yakalayacak, kazanacağı ödülle de bir anlamda köşeyi dönecekken, ödülleri dağıtacak olan politikacı (bir domuzdur hep) kıçı ile boyayı devirir. Daisy'nin üstü başı (özellikle başı) rezil olur ve şöhret ve zenginlik de bir kez daha ertelenir. Küçük tasarrufunu yüzde bilmem kaç faiz veren bankaya yatırıp, bir haftalık vade süresi dolduktan sonra parasını bilmem kaç katıyla geri alıp köşeyi dönecekken, parayı yatırdığı banka topu atar ve... (Bu sonuncusunu bir Donald Duck öykü Vak Vak Amca yanllgllerdan, bozgunlardan hiç dera almamacasına surekll kAşe dönm* paşlndedlr. sünde mi okumuştuk, yoksa bir ri) Varyemez Amca'nın (Scrooge derneği etkinliklerinde geçen Daisy; mulVak Vak Kardeş öyküsünde mi? Her neyMcDuck) serveti bankalarda, hisse senetse...) ti trilyoner (dolar trilyoneri tabii), saf kan Donald Duck'un ve onu çevreleyen ötelerinde, hazine bonolarında yatmıyor. kapitalist ve işadamı Varyemez Amca ki kahramanların hep birlikte serbest piKocaman bir para silosu var. Üstelik ka(Scrooge McDuck), tüm yaşamında hiç yasa ekonomisinin egemen olduğu bir yağıt para fılan da değil. Bildiğimiz çil çil çalışmamış, avantacı, züppe, mirasyedi ve şam biçimini tüm yönleriyle yansıttığını metal (altın !) paralar silosu bu. Varyeyakışıklı salon adamı Gladstone Gander; söyledik. Bu saptamayı kabalaştırmamak mez Amca boş zamanlarını, silosunda, Amerika'yı Amerika yapan öncülerin (igerek. Yani bir zamanlann modasıyla "Adağlar gibi yığılmış çil çil paracıklarına şadamı ve mucit), Edisonların, Grahamm merikan emperyalizmi ideolojisini yay(bayağı, denize çivileme ya da balıklama Bellerin, Henry Fordların) ruhunu taşıyan mak için Donald Duck da kullanıyor" fıyapargibi)dalarak geçiriyor. dahi Gyro Geargloose ve yardımcısı Little lan gibisinden yalınkatlıkların alemi yok. Helper... Ancak zenginliğin, sınırsız bir servet Gerek Donald Duck'un "kişiliği"nde, sahibi olmanın bu ilkel ama itiraf edelim YaMlckeyMousel gerekse ördekköy "mini evreninde" serki etkili somutlanışı hiçbir zaman bir ortabest piyasa ekonomisi Donald Duck Carl Barks tarafından yaçağ derebeyinin ya da bir binbirgece ma(yani şu bildiğimiz kırk ratıldı ve hemen Walt Disney'in dünyasısalı sultanının hazine dairesi yalınkatlığıyıllık kapitalizm) egena katıldı. Bu rüya (ve gerçek) dünyasınna indirgenmiyor. Para silosunun yani sımen vebelirleyici. daki yeri tlk bakışta Mickey Mouse'un arra Varyemez Amca'nın deniz, kara ve haAncak bu yer yer hekasında gibi. Hatta kimileri "Ün söz konuva fıloları var. Kent büyüklüğünde fabrimen hemen belirsiz bir suysa Donald Duck da kim oluyormuş. kaları, bankalan, uçsuz bucaksız toprakarka plan olarak ortaya Miki Mouse'un yanında onun sözü bile eları, petrol kuyuları var. Rockefeller'in, çıkıyor. Örneğin Dodilmez" diyebilirler. Ama dikkatli bir göz Du Pond ailesinin, Kennedy'lerin, Carnenald Duck'ın gözü hep Miki Mouse'un dünyasında tüm yanîarı gie'lerin de öyle değil mi ? yukarlarda. Bulunduğu ve yönleri ve kurumlan ve gelenekleri ve Kapitalizm kendini ahlaksal değerlerde konuma kaderdir diye değerleri ve tipleriyle bir sistem'den söz ede gösteriyor. Okyanustaki ıssız bir adaya rıza göstermek kitabındilemeyeceğini görür. Tom ve Jerry 'de de sahip olmak için yerlilerin uçaktan püsda yok onun. Sürekli öyle. Oysa Donald Duck içinde yaşadığı kürtülen gazlarla uyutulmaları; topraklayenilmesine, yitirmesitoplum ve çevreyle bir dünya sistemini rında petrol bulunduğunu bilmeyen saf ne, umutlarının hep boşa çıkmasına, soyansıtıyor: Amerika'yı. Kapitalizmin en çiftçinin toprağını birkaç inci boncuk karnunda kendi küçük dünyasına dönmek yaygın ve en başarıh olduğu ülkey i!.. şılığı satmaya razı edilmesi; haksız rekazorunda kalmasına rağmen bıkıp usanmabet yüzünden yargılanmak üzere karşısıBu saptama Donald Duck'u sevmemize dan zenginlik, ün, saygınlık peşindedir na çıkılan yargıcın (hep bir başkuştur) yaengel değil. Ama Donald Duck'u sevmesürekli. Eh "sonsuz olanaklar ülkesi Alancı tanıklarla kandırılması bu yargımımiz, onun evrenini doğru tanımlamamıza merika"ya da yaraşan bu değil mi ?. zın birkaç örneği sadece. da engel olmamalı. Hele kapitalizmin haksız ve insanca olmayan dünyasına duyduKocamanparasilosu Ördekköylü kahramanlarımızın belli ğumuz öfkeyi, o düzende yaşayan ınsanlabaşlılarına bir gözatınca nasıl bir toplumÖrdekköy'e egemen kapitalist değerler ra, hele hele "müebbet yenik" küçük insal, ekonomik ve siyasal modelle karşı kimi kezse çok kaba ortaya çıkıyor. Mılsanlara yöneltecek ilkelliklerden arınmışkarşıya olduğumuz kolayca görülür: Süyonlarca ve milyonlarca "küçük adam"ın sak Donald Duck'u sevmemek, izleyici ya düşlerinin en kaba somutlanmasıdır bu. rekli kaybeden, "müebbet yenik" Donald da okuyucuları arasında yer almamak neSüper zengin (sanayici, tüccar, emlak koDuck; kenar mahalle dilberi, tüm yaşamı redeysekültürelbirkusur... ^ misyoncusu, inşaatçı, spekülatör ve cimkadın kadına sohbetler ve sosyal yardım 4 2 8 1 9 9 4 S A Y I