Katalog

6KAS1M 1994. SAYI 450 SARAYBOSNA 3 9 Kasım 1993 Mostar Küprüsü 'niin Hırvattopçusuna halinebaşkahiçbiriser, hiçbiryerdc... Mostar Köprüsü kadardilc getiremez." Daha pck çok yazarın bu doğrultuda sürüp gidcn övgülcrini bir kenara bırakalım da biz bir dc köprünün mimarının kim olduğuna göz atalım. Aslında böylesıne bcğenilcn vc övülcn bir yapının mimannın adı vc kimliği hiç de hak etmediği bir biçımdc, çok çabuk unutulmuş, köprünün yapılışı üzcrinc gerek halkın ağzında, gereksc kitaplarda çeşitli öyküler anlatılır olmuştur. Miman bilinmeyen hergörkcmli yapıyı Romalılar'a mal etmek alışkanlığıyla boyun eğdiğigün olarak geçtiyakın tarihunize. Köprii akıllara durgunluk veren mimarisiyle 16. yüzyıldan beri ayaktaydı. karska) iskclcsindc bina olunmak ferman olunan kala binasıyçün mimar lazım olup ve bundan akdem Mostar Köprüsü'nü bina eden Hayreddin için bina ilminde mahareti olupka / !ei mezbur binasına mimar tayın olunup..." Işte biz de Mostar Köprüsü'nün mimarı Hayreddin'in adını boylece öğreniyoruz. Daha sonra Türkolog Robcrt Anhegger de yaptığı araştırmalarla Hayreddin konusunabirkaçbilgi daha ekliyor. Ona göre bu Hayreddin Hersek'tedoğmuş.olasılıkladelikanlılığındadevşirilerek devlet hizmetine alınmış ve k k Mostar Köprüsü'nün de Roma yapısı olduğunun ilcri sürülmesi bunlardan biridir Oysa bu konuda hiçbir kanıt bulunmadığı bir yana, köprünün kcndisi de Romalı olmadığını söylcmcktcdır apaçık: Köprünün o görkemlı tek gözünü oluşturan kemer hafıf sivrimsıdır, oysa Romalılar kemerlerıni hep, mimarlıkta kullanılan terimıyle "beşik kcmcr", yanı yannı daıre biçimınde yapmışlardır Birçok yabancı yazar Türklcr'ın böyle şeyleri beceremeyeceği peşin yargısından yola çıkarak, köprüyü tutsak Italyan ustalara yaptırdıklannı, Mchmed Âşık ve Kâtip Çclcbi gibi Osmanlı yazarlan isc onun ycrli, yani Bosnalı ustaların elinden çıktığını yazmışlardır. Evliya Çelebi'ye göre köprünün mimarı Sinan'dır. Ama bu savda, Osmanlı'nın, beğenilen her yapıyı Mimar Sinan'a bağlama eğilimi rol oynamış olsa gerektir, çünkü Sınan'ın yapılannın lıstelerini sıralayan Tt/kiretü'lBiinyan, Tezkicetü'lEbniye vc Tuhfetü'lMimarin gibı kitaplarda Mostar Köprüsü'nün adına rastlanmaz. Evliya Çelebi'nin yazdığına göre daha önce aynı yerde Latinler'den kalma, zincirlerlc asılı ahşap bir köprü bulunuyormuş. Bu köprü kâgir ayaklara oturmadtğı için sallanır durur, üstünden geçenlerin yürekleri ağızlarına gelirmiş. Kent halkı sağlam bir köprü yaptırması için Sultan Süleyman'aricada bulunmuş. Mchmed Âşık'a göre Sultan Süleyman da Sinan'ı görevlendirmiş bu işle. Sinan gelmiş, çevrcyi incelemiş ve iki sarp kıyının arasinda Neretva Nehri'nin gürül gürül aktığı bu noktada bir köprünün yapılmasının olanaksız olduğu sonucuna varmış. Daha sonra, yukarda da sözü edildiği gibi, o yöreden bir mimar çıkmış ve H. 974, M. 1566/67 tarihındc ünlü köprüyü yapmış; ama bir sürc sonra adı, daha doğrusu köprüyü onun yaptığı unutulmus, gitmiij. Bundansonrasıbirazraslantı.birazdainsanlann araştırma merakı ile açıklanabılir. Tarihçi AhmedRefik(Altınay)arşıvlerdeyürüttüğü çalışmaları sırasında Kanunı Sultan Süleyman'ın 1568 tarihlı bir fcrmanına rastlıyor ve bunu 1931 yılında Mimar Sinan adlı kitabındayayımlıyor. Fermanşöylebaşlıyor: "Mımarba§ıya(yaniSinan'a)hükümki: Hcrsck Bcyı Hüscyin dame izzahu süddei saadetıme mektup göndcrüb Mearska (Ma Başka yayınlar... # "Mostar Köprüsü", Robert Anhegger Tarih veToplum, sayı 131, Kasım 1994. # "Mostar Köprüsü", H.J. Kissling Sanat Dünyamız, yıl 1, sayı 3,Ocakl975,s.3234. # "Mostar Köprüsü Nasıl YapılmışOlabilir?", Hasan Kuruyazıcı Tarih ve Toplum, sayı 131, Kasım 1994. # "Mimar Hayreddin'in Mostar Köprüsü", Candan Ncmlioğlu, İlgi, Sonbaharl993,75,s. 1015. # "Hedef: Mimari", Amir Pasic Yapı, sayı 147, Şubat 1994, s. 2836. # "Bosnamirası... Bosna'nın...", Amir Pasic, Arkitekt,4/1994,s. 7687. Mostar Köprüsü 'niin yıkılmış lıali. Katledilmiş çocuk görüntüleri kadar acı veriyor.