Katalog

rin 1520 kopyası yapıldı ve hiçbir yerde gösterilmcdi. Hcr ı^ey onların kararlarına bağlıydı. Örneğin Serik Aprimov'un "Son Durak" fllmi o zamanlar yapılama/dı. Raşid'in "tğne" filmiyle başı derde girdi. (,'iinkü bir uyuşturucu düşküniiniin öyküsüydü \e bu gibi 'Mikroplar' bizim toplumumuzda yoktu." Çağnldığı festival listesi Cannes'a dek uzanan Yermek'in " ö ç " fılmi Sovyct Film Yönetmenleri Sendikası ve yapım stüdyolannın işbirliğiyle düzenlencn Bağımsız 'Istenmeyen Kilmler' Festivaü olmasaydı rafta unutulup kalacaktı. Moskova'nın ıhraca uygun görmcdiği bu film o festivatde birinci oldu. "öç"ün büyük bölümü Kazakistan'da geçiyor. Yalnız son sahne dağılan Soyvet Sibiryası'nın doğu kıyısına bakan Sakhalin Adası'nda çekilmiş. 2. Diinya Savaşı'nda Stalin'in Korelilcri sürdüğü bu adada o zamandan bu yana film ile fotoğraf çckmek yasaktı. Eski Sovyetler Birliği'nin sınırlan içinde yaşayan bir milyon Koreli'den söz ediyoruz Yennek'le. *Onların tarihi bir trajedyadır," diyor. Oysa bu filmde Amanjttl Altouarov'un yönattlğl "Kauchu lkial"dan (1089) bir aattna. yaşamm karamsar bir portresiydi. Gerek yerli gerekse yabancı eleştirmenlerin göklere çıkardığı film yüzünden Aksuat köylüleri neredeyse afaroz edeceklerdi yönetmeni. Günlük yaşamlannın acı gerçeğini dışa vuran böyle gerçekçi yapıt hoş karşılanmamıştı. Ardak Amirkoulov'un OrT ta Asya Destanı "Otrar'ın Düşüşii" 1991 'de hem Venedik hem de Montreal film festivallerinde gösterildi ve Montreal'de Uluslararası Elcştirmenler Fedcrasyonu (FfPRESCl) ödülü aldı. Baş kahraman Unzhu'nun dilinden, Cengiz llan'ın acımasız kılıcı altında tarihe kanşan bir uygarlığın öyküsünü veriyordu. Bağımsızlığa kavuşan Kazak Cumhuriyeti'nde ise çağdaş sorunların kaygısını dile getiren yapıtlar görüyoru/. Bunların başında ekoOttnül N n ı m ı , Kazaklstan kültür aakl bakanı Kanal lojik sorunlar geliyor. Çöle Saudabayav va yönatman Amanjol Altouarov. dönen göller, uçup ta dönKa/ak yönctmen ve Koreli yazar, someyen kuşlar, askeri üslerin, nükleer mut politik gerçekleri irdelemektense santrallerin gölgesinde eriyip giden yayaşam ve ölümü sergileyen yedi bölümşam. Kendi ülkesinde azınlık kalmış bir de dejenerasyonla son bu|an öç hırsını toplumun (Ka/akistan'da Kazaklar evrenscl ve filozofca açidan elc alıyor. nüfusun yalnız yüzde 40'ını oluşturuFilmin ana temasını özümleyen şöyle yor) ezilmiş kültürünü, unutulmuş dilibir cümle var: "öciin var olduğu bir evni canlandırma çabalan. rende gerçek mısralara ycr yoktur." Aktörlükten yctişmc Bolat KalimbcVine Soloyıev'ın grubundan Amanjöl tov, filmi bir Yunan trajedyası gibı örAilouarov da sinematografi ustası genç miiş: Koro, çılgın kadınlar, zina, görev. bir yönctmen. İlk filmi "Kauchu İkiTalgat Temenov'un gectiğimiz yıl Toal"de Alma Ata'nın trafiğinden, Ka/ak rino Genç Sincma, Nantes 3 Kıta Sinesteplerinde yaşanmış 15. asır aşk öyküması gibı sınemaya yenilik getiren filmsüne sıçramasını yadırgamıyorsunuz. lere ağırlık veren festivallerde gösterilen Perestroika ertcsi çıkan politik film mo"Byegushaya Mishen" (Kaçan Hedefdasından uzak dııran Amanjöl, "Politi1991) adlı yapıtı Alma Ata'da birçok kika geçer gidcr. Bugün böylcdir, yarın öşinin ölümüyle sonuçlanan 1986 göstebür türlü. Kalıcı olan aşktır," diyor. rilcrini konu almış. "Vilnius olaylarını herkes duydu" diyor Talgat Torino'daki Oysa Serik Apriınov, tüm gücüyle sosgörüşmemiz sırasında, "Oysa orada ölü yal ve politik konulara saldınyor. İlk fılsayısı daha azdı. Alma Ata'dan kimsenin mi "Son Durak" kırsal kesimde günliik CUMHURİYET DEROİ 25 N İ S A N 1993 SAYI 370 haberi olmadı." Filmin kahramanı onyedi yaşında toy bir delikanlı, öksüz kalmış, yalnız yaşıyor. Politikayla uzak yakın bir ilgisi yok. Karşı cinse olan merakı ona yetiyor. Bu nedenle polis tarafından arandığını duyunca en çok o şaşınyor. KGB'nin bir gösteri sırasında çektiği filmde delikanlı elinde gazete ile görülüyor. Bu demek ki silah saklıyor ve fırar başlıyor. tçinde yaşadığı politik sistem onu ister istemez olayin bir parçası olmaya sürüklüyor. 1986 olaylannı içeren sahneler KGB arşivlerinden alınmış. Temenov'a göre ancak KGB böyle belge çekebilirdi ve amaçlan apaçıktı: "Oğrencileri tutuklamak." Önce perestroika ve ardından da Sovyetler Birliği'nin dağılması sonucu batıya yayılan Orta Asya filmleri dalgası şimdilerde durulmuşa benziyor. Eski sistemde belki Goskino bu cumhuriyetlerin sinemalan dışında Demokles'in kı' lıcı gibiydi. Oysa şunu unutmamak gerekir ki parasal ve teknik yardım da Goskino'dan geliyordu. Bugün kcndi başının çaresine kendi bakmak zorunda kalan stüdyolar kapitalist sisteme ayak uydurma çabalarında birtakım pdünler verme zorunluğu duyuyorlar. Raşid Nugmanov'un, yönetmenin istediğini yaptığı tecimsel bile olsa hiçbir ödün vermediği sinema anlayışı gerilerde kalmışa benzer. Bugünün yönetmeni senaryo^unu seçerken Batı'yı düşünüyon. Batı'yı hoşnut kılacak filmler yapmaya çalışıyor ve Sonuç olarak karşımızii yapmacık ve özenti dolu yapıtlar çıkıyor. Orta Asya Sinemasf nın altın yılı sayılabilecek 1991'den sonra durum böyle. Parasal sorunlara gelince, Sovyet sisteminde devlet organı Kazak film stüdyosu dört uzun metrajlı film, dört televizyon filmi, aşağı yukarı kırk adet belgesel film, dörtbeş çi/gi filmi yapardı. Kazak film stüdyosunun kapsamı içinde Alem, Miras ve Kadam gibi stüdyolar vardı. Bunlardan Alem, ünlü eleştirmen Murat Auezov tarafından kurulmuştu ve yeni dalganın sorumlusu sayılırdı. Örneğin "Öç", "Otrarın Düşüşü" Alem stüdyosunun yapımlarıydı. Miras, Kazak tarih ve kültürünü vurgulayan yapımlara eğırlık veriyordu. Kadam ise belgesel film sorumluluğunu üstlenmişti. Perestroika ardından sayısız özel stüdyo açıldı, bunların çoğunun açılışıyla kapanışı bir oluyordu. Şimdilerde yukarıda saydığım tüm stüdyolar operasyona devam etmekle birlikte özel stüdyolardan en çok parası olanı ıdareyi ele almış. durumda. Söylentilcre göre mafyanın, narkotik dalgalannın kirli geliri sinema yatınmlanyla aklanıyor. Öte yandan Nugmanov, Çtnarbayev, Aprimov, Aitouarov ve onlar gibi sinemaya içten ve candan bağlı nice genç yönetmen tüm güçlükleri yenmeye kararlı adımlarla temelini attıkları Kazak 'yeni dalga' akımının yü/ünü ak çıkarmaya çalışıyorlar. Gerisi umanm ki yalnızca zaman konusu. < Y a d y g ı r a Baaylbatov'ln 1 0 0 0 ' d a ç c k t l ğ l K a z a k f l l m l O u l P o u g a m . 11