Katalog

T İ Y A T R 0 M E H M E T A T A K Muhalif olmak sanatcının boynunun Bu sezon farklı bir Macbeth izleyeceğiz. Yönetmen Kenan Işık, tiyatro üzerine düşüncelerini ve kendi "Machcth "ini, Mehmet A tak 'a anlattı. S oıı doııcıu I'urk Tıyatrosu tam bir kcjiııckc^ içinde. Bir yandan çoklan dekadans olnuıs bir tavır , sağdan soldan itmclcrle sürüklcniyor, bir yandan 'yaraticı rcji' kisvesi altında ıthal ctme /ihnıyetiyle içi boş, ö/enti calışmalar ortalıkta dolaşıyor. Bu arada, bir iki isimlc sınırlı olsalar da, gerçek anlamda 'yaratıcı rejı' yapanlar da yok degil Bıınlardan biri dc son yıllarda "Bebck llykusu", "Yaşar Nc Yaşar Nc Yaşanıa/", "İvaıı İvanovlç Var mı>dı, Yok ınuydu?", "Afife Jale" gibı parlak e,alış.malarını peşpeşe seyrettiğimi/ Kenan Işık. Tiyatroyu, an an biriktirilen bir dencyiın, aşık olma, tutku, giderek komaya girnıc bıeınıinde yaşayan biri Işık. Bu yü/.den de, tüm idurccilik önerilerine baştan kapalı. İktıdarı bırcıns hadım olmak, sehvetini yitinnek olarak görüyor: "İktidar anında inançlarını kavbcdiyorsun, kaybctmck /.orundasın. lçindc iktidar oldıığıın sistcmin yürümcsi için o sistemin oıi}>ördüğü yöntemlcri kullanmakla sımrlamyorsun. Doğal olarak tiyatro falan da bitiyor" diyor. Bugün ba/ı yenilıkçi çalışmalar öncü niisyonunu üsllcnmii} görünüyor gibic ama, bunların da çoğu ilhal edılmiş, içi boş ve son raddede 'yaratıcı rcji' kisvesi yediği ıçın, son derecc tehlıkeli çalısmalar. Bi/ de Kenan I^ık'a yaratıcı rejinin Türkiye'deki durunıunıı soruyoru/. "Bu sadecc Türkiye'de degil, bütün dünyada olan ya da olmayan bir meselc. Tiyatro msanlu kaimdir. İnsanların oyun sıkıntısı çekmediği döncmlerdcki bir oyunun sahneve konması, bi/dc tuhaf, cski bir mcnlalitc olarak sürüyor. Öldii denen tiyatro bu. Yoksa tiyatro bcnce sanatın babasıdır. C) kadar sanatı ö/iimk'mi^, keııdinc oekmiş ki, hâlâ, ca/ibesini bütün ı>örkcmi> lc sürdüren bir sanat dalı. : ın Ama v 'Û Korisine (liiy.ii (iyatro, /aten yok dcnıeklir." Yııııan tragcdyalanndan, Stanislavski'ye kadar varan geleneği reddetmcden, ama onuıı üstüne, güıuın ö/ünü ve biçımıni gctiren, çağdaş tiyatroyu, olu^turan isimleri, 'baba' olarak bakabileceğinıi/ isimleri Kandisky'dcn, Mayakovski'ye, Piscator'a, Brechfe, hafı/amı/dan gcçiriyoru/. Sonra da, Işık'tan bugünü deşifre elmesini isliyoru/. "Zanıan içindc bütün dünya metin sıkıntısı çckmcyc başladı. Bu kri/ yaşanırkcn öylc bir dııruın ortaya çıklı ki 'rcjisör tiyalrosıı' pıydah oldu. Bir nıctni kcndinc gfirv ycnidcn yorıımlayarak yani ıııclııi o niiıu' j>ctirip, kcııdi dünya ;>örüşüne oturtan yönctmcnlcr. I abii ki bu çok öncmli bir nıcsclcydi. Birdcn birc pıtrak gibi, >im«i • • ' «ant ünlii yönct•• ' ıtıcn cıktı. ( ) kadar parlak şeylcr yaptılar ki, Euripidcs'i, Shakcspcare'i, Brccht'i öylc yorumladılar ki! Birdcn birc çok etkin, çok j>örkcınli oldular. Bir döncnı oyıınları, klasik olarak hütün dünyayla birliktc üç a^ağı İH'ş yukarı, bi/. dc doğnı bir biçiındc ııygulamıştık. Ama sonra ayak uyduraıııadık vc eski statüyü dcvam cttirdik. Vc sonra nc ha/iııdir ki, bir noktada Batıdaki bu dcğişjkliği sadecc öyküncrck aldık. Bunun altındaki mcnlalitc, alt yapı... Oysa Balı'da bııtıu yapan rcjisörlcr yasadığı dünyanın, yaşadığı dünyamn ilişkilerinin cn a/ından bilgi planında ayırdına varınış vc bunu cstctik plana dökmc yctcncğinde vc bilf>isindc olan adamlardı. Vc bu adamlar mcsclcye doğru bakınca, birdcn birc sahncdcki rcsimlcr dcğişmi^ti. Ama bunu dc'Ki^tircn mcntalitcydi, sadecc biçimscl dcğildi. Bi/dc dc 'yaratıcı rcji'dc, sahncdcki biçiııı altında bu|>ünün dünyasıııın olduğu biçinı olmalıydı. " Işık, bıırda \ahte' olanla 'gerçek' olanın büyük ölcüde ayırdcdilcmcmcsinin büyük bir tehlike olduğunu, medyanın da bu ayrımı koymadan, ikisini aynı kefede göstererek, tehlikeyi iyice büyük boyutlara getirdiği görüşünde. " I ehlikc yalnı/ca bu tiyatrolar (!) dcğil, tiyatroyu halka ulaştıran mcdya da. Mcdya, maalcscf bu tiyatronun pcşindc. Sahtesini Kcrçcğindcn ayırt cdcmiyorlar ya da ctıniyorlar vc sadecc BatTda üordüklcri bir formun, bir ben/crini sahncdc kleri /aman, o forına yakın diyc övyağdırıyorlar. İçi boş, altı olmayan bir oyun birden birc clcs.tirıııcnlcr vasıtasıyla halka çok iyi bir oyundur diyc sunulabiliyor. Kitlc dc bu öv(>ülcr yağdırılan oyıınla kar^ılaşjığında hiçbir scy anlamıyor. Kitlcyc hiçbir se> jjeçıniyor ve doğal olarak hcyccanlanmıyor, sarsılmıyor. Hatta, kcndini suçluyor, "bcn anlamadım" diyor. (îörüyorsıın tahribatın boyulıııııı. Ama şuını da hcmen İKlirtmcktc yarar var: Gcrçck olan , yani bufjiin yaşayan, dirimsel vc scyirciyi heyccanlandıran, sarsan tiyatro da ölcccktir. Zaten tiyatro sanatının ö/.ündcki devrinıci tavır da Inıdur." Bııgııu gundcmdekı bir baska tavır da, Şehıı tıyatrolarınııı 'Kvita' girişimi gibı, Batı'da prodüksıyon tiyatrosu tabır edilen lürii, Türkiye'ye sokmaya çaliijmak. Bu, büyük ıneblağlara mal olan ve sonuçta Türk tiyatrosu adına nafıle ve anlamsi7 bir çırpınış. Pcki Işık bu 'prodüksiyon tiyalrosıı' denen şcyin Türkıyej/e sokulma çabasına nasıl bakıyor? Öncelikle bunları tiyatro s.ıvmamakgerektiğını belirtıyor, Işık. "(istclik tchlikcli de. (.iinkü medya bunları da tiyatro diye sunuyor. Oysa D E R O İ 2 7 E Y L U L 1 9 9 2 S A Y I 3 4 0 Tlyatru ıns,ıın,ı n.ıuııun uıyor Kanan Işık w« •kllyor, "yenl ya&â, ııısana yatırım yapan bir yasa olmalıtf AÛANAK C U M H U R İ Y E T