Katalog

"mahremiyete tecavüz" ilkesi yerine toplumsal olguların ardındaki sosyokültürel arka plana ilgi duyduğu açıktır. Osmanlı magazin yazarı için sahnedeki aktörlerden çok, oyunun senaryosu önem taşınıaktadır. Magazin dünyamıza aktörler ne zaman giriyor ve "mahremiyete tecavüz" ne zaman başhyor? *m Tek parti döneminin sonlarına kadar magazin anlayışı, Osmanlı mirasına ana hatlarıyla sahip çıkmukla berabcr, kendi yeniliğini de getirmiştir. Bu yenilik, gündclik hayatı bir dizi kiiltürel şok altında şekillcnen "sosyete"nin dünyasına girme, başka bir deyişle, yaşanı üslupları siyasal iktidarca yasal güvenceye bağlanmış uygarlık elçilerini, örnek insanlar olarak toplum önünde sahneye çıkartmaktır. Radyo sanatçılan, güzellik kraliçeleri, tiyalrocular ve hatta poliükacılar, kusursuz insan tipıni bu sahnede resmi giysileri içinde canlandırmışjar ve magazin basını aracılığıyla kamuoyunun gündemini işgal etmişlcrdir. Tek parti döneminin magazin ielseiesi, modernleşme sürccini ete kemiğe büründürnıe, yani, toplumsal ideallcri, kusursuz, crdemli ve çağdaş insan figürleriylc sembolize etmektir. Bu söylem içinde yer alan her figür, kcndisini vareden modcrnleşmenin sözcüsüdür. Demokrat Parti iktidarıyla bcraber, ilk büyük darbeyi "erdemli insan" tipi yemiş, "sosyete"nin dokunulmazhk zırhı parçalanmış, bireysel zauflar magazin basınınm manşetlerine geçmiştir. Bu dönemde magazin, "mahremiyete tecavüz" ilkesini temel alarak geçmişte yaratılan kusursuz insan mitini yıkar. Gündelik hayatın deşifre olması, bu dönemin ürünüdür. Artık ana temalar şehvet, yolsuzluk ve evlilik dışı ilişkiler üçgeninde şekillenmektedir. Hiçbir kutsal ideal, bu ortamda barınamaz. Nitckim 27 Mayıs darbcsinden sonra Menderes ve Bayar'a yöneltilen en önemli suçlamaların, kamuoyuna bebek köpek davası olarak yansıması, dönemin magazin anlayışının resmi düzcyde vardığı en üst sınırı bcliıiemesi açısından son derece önemlidir. Yassıada savcısını isc, günümüz magazin yazarının protolipı olarak kabul cdebiliriz. "Uygarlık dersi veren" ve geleneksel erdemUliğini koruyan Osmanlı magazin yazarı ile özel hayatlarla beslenen giinümüz magazin yazarı arasmda temel farklar olduğu kesin. Bunu açıklar mısm? •• Osmanlı magazin yazan entelektüel, günümüz magazin yazarı ise anti entclektüeldir. Osmanlı aydjnı, her toplumsal olguyu, sözcülüğünü yaptığı siyasal kültürel programın basit bir ayrıntısı saymıştır. Onun için Önemli olan somut olgulardan çok, soyut uygarlık şemalarıdır. Mantığını şöyle kurar: Eğer şema rasyonelse, olgu da gerçektir. Tanzimat yazarları, özellikle Namık Kemal vc Ebüzziya Tevfik bu mantık çizgisi üzerindedir. Bu çizgıyi, İslamcı yazarları da kapsayacak şekilde genişlctebiliri?.. Hepsınin buluştukları ortak nokta, sosyal olgulara, kafalarındaki uygarlık şemalarır.a uygun spekülatif düşünce kılılları geçirmektir. Bu tavır, günümüz aydınına Osmanlf dan kalan en önemli mirastır. Diğer yandan modern edebiyatımızın öncüleri sayılan Serveti Fünun yazarları ise, katıksız birer magazincidirlcr. Bizzat Halit Ziya ve Mehmet Rauf, kadın ve moda dergileri çıkartmışlar, cilt bakıını, kozmetik kullanımı, salon hayatı gibi ko nularda cstctize bir magazin anlayışı geliştırmişlerdir Cumhuriyetin ilk yıllarmda başhbaşına bir adabı muaşeret ekolü yaratan Savfetî Ziya, bu grup içinde yetişmiş başarıh bir yazardır. Osmanlf dan devralınan entelektüel zümre, magazin anlayışı konusunda tam bir bütünlük göstermez. Örneğin Ahnıet Rasinı, Refîk Halit, Refî Cevat, Ercüment Ekrcnı ve Ahmet Refik gibi imzalar, yarattıkları nostaljik magazin edebiyatıyla kimi zaman cumhuriyet modemleşmesinin üstü örtük bir cleştirisini yapmışlardır. Suat Derviş, Zekeriya ve Sabiha SerteJ, Sirkeci'dcki ırgat otcllerindcn sosyetc partılerine kadar çok geniş bir yelpazeyi taramışlar, Peyami Safa ve Nâzım Hikmet gibi iki karşı kutup, adliye koridoıiarında haber kovalamışlar, Mekki Sait radyo, Hikmet Feridun S isc, sinema dünyasını adım adım izlemişlerdir. Günümüz magazin basını, anti entelektüel tavrı kişilik sorunu olarak benimscycn isimsiz kahramanlar ordusuna dayannıaktadır. Bir olayın perde arkasını aralamak için öngörülcn yeterli seviye, biraz gözüpeklik, biraz da sulandırılmış magazin dilini kullanabilme becerisidir. Bu noktada olayın yorumunu yapma, boyutlarını tartışma konusu eleştirilen entelektüele düşüyor. Entelektüel isc evinde, telefonu başında kendisine danışılmasını bekliyor. Hemen her konuda görüş bcyan edebilen fetvacı insan tipi, oynadığı rol gereği, Ahmet Midhat Efendi'den pek tarklı bir konumda değil. Ahmet Midhat Efendi'nin geçen yüzyılda üstlendiği misyonu bugün sürdürmek isc, Türk aydınının kendi gelencklerine ne kadar bağlı bir muhafazakârolduğunukanıtlamakta.^ Magazin haberleri öncelikle Tasviri Efkâr, Tercümanı Ahvâl, Tercümanı Hâkıkât gibi gazetelerin bazı sutunlarında şehır haberleri olarak yer aldı. DERGİLER: Cüzdan Dergısı, Mecmuaı Ebuzziya (Ebüzziya Tevfık'in çıkardığı), Servetı Funun(Edebıyat/magazin ağırlıklı) FOTOĞRAF AĞIRLIKLI DERGİLER: Musavver Muhıt, Musavver Malümat, Şehbal, Resimlı Kıtap, Resımlı Cumhuriyel, Resımlı Ay, Yenı Kitap (Sedat Simavi), Yedigun (Sedat Sımavı), Ayda Bir (Orhon Seyhi Orhon), Yelpaze (Alaeddin Kıral, Safa önal), Hatta (Tahsın Demiray),' Resimli Hayat (1952), Resimli Şark, Yıldız, Kelebek (1924),Vaklt,YarımAy KADIN DERGİLERİ: Terakki (1968, kadın haklarını gundeme getiren oncü dergi), Aı!e (Şemsettin Sami), Hanımlar, Insaniyet, Muhedarat, Şüküfezar (Arife Hanım), Parça Bohçası (Hatıce Semiha, Feriha Kamuran), Hanımlara Mahsus Gazete (Fatma Aliye), Hanımlara Mahsus Malumat, Kadın, Demet, Mehasin (Mehmet Rauf'un çıkardığı, 2 Meşrutıyet), Kadınlar Dunyası (Ulvıye Mevlan Hanım), Güzel Prenses, Hanımlar Alemı (Ahmet Cevdet), Osmanlı Kadınlar Alemi, Kadınlık (Şair Nigar Hanım'ın başyazarlığını yaptığı), Seyyale, izdivaç, Genç Kadın (Fatma Fuat), Türk Kadını, Hanım (Sedat Sımavı), Incı, Süs (Mehmet Rauf'un çıkardığı), Diana (Türkçe / Çerkezce) CUMHURİYET DERGİ 26 OCAK 1992 SAYI 307