Katalog

Bir sinema dehası olarak filmlerını yazan, yöneten ve oynayan Charlıe Chaplın, muziklerını de yaparak onlara tümuyle sahip çıkmıştır.. Atlllâ Dorsay üzyılııı cn büyük sinema adamı Charlie Chaplin, aynı zamanda yüzyıhn sayılı besteulerındcndır Chaplın'ın rıtm duy gusu üzerıne kuşkusuz uzun boylu dur mak, sahnelerının, fılmlerının ıçınde gızlı rıtm ler üzennde araştırmalar yapnıak mUmkündür Robert Benayou, Chaplın üzerıne bır yazısın da şöyle dıyor " C h a p l i n ' d e her şey muıikaldır" Aslında büyük ününu sessız sınemayla yapmış, tüm ınsanlığın dertlerını, sorunlarını her kıtada, her Ulkedckı "kuçıik adam"ın yaşam kavgasını sımgeleycn "hırpanî" kılıklı, üzerınden dökülen pantolonu, melon şapkası ve kıvrık bastonuyla 20 yüzyıla damgasını vurmuş olan Şarlo'yu sessız sinema dönemınde ortaya koymuş olan Chaplın ıvın müzıkallık, kuşku suz ılk akla gelen şey değıl Ama "Şarlo Asker"de sankı fonda t,alaıı bır askerı marşı v» ya "Alıına Hucum"dakı ünlü "kuçuk ekmeklerin dansı"na eşlık eden polkayı. bu sessız fılmlerde nerdeyse duyar gıbı oluyorsanız, bu Chaplın'ın daha sessız fılm dönemınden bcrı sahnelerının tasarlanmasında müzığı ve müzıkal rıtmı ne denlı dıkkate aldığını göstermez mı 7 Sesın bulunuşuyla bırlıkte, Chaplın, bu yenı buluşu hemen benıınsemcktc duraksamıştır ger çı O her şeye karşın sanatının özünu sessız smemada bulmıış, pandomım ve mımiğe dayalı bır sınemayı son sınırlarına dek gchştırmıştı O yüzden seslı dönemdekı ılk filmlcn ("ijehir Işıkları", "Modern /anıanlar") hcmcn yalnızca ınüzığın cklendığı, konuşmdiıııı sankı var olma dığı sessız tılmlerdır Chaplın, ılk kez 1940'dakı "Bııyıık l)iklalor"k gerçck anlamda konuşma ya başlaı Çünkü artık tarıhın gördüğu en za lım dıktatörün yol avtığı en büyük savaşın eşığınde, nıılyoıılarca ınsanın kcndısınden ko nuşmasını bekledığını sezmıştır Ve "Büyuk Dıktatör" ün sonıında, yığınlara barışçıl bıldı rısını sunduğıı üıılu koııuşma, Chaplın fılmle rındekı ılk (ve belkı de son) "nutuk"(ur, yoğun bır sözlü mesaj ılcten Daha sonrakı fılmleıınde ("Munsıeur Verdoux", "Sahnc Işıklan", "New Yurk'ta Bir Kıral", konuşınayla sessız lığı vağdaş bır dcngeve kavuşturmasını çok lyı bıleceklır Işıklan" veya "Modern Zamanlar" gıbı fılm ler K,\n yazdığı uzun partısyonların bırer par çası olurlar Müzık, uu lılmlerın ayrılmaz bır öğesı, duyarlıklarının olmazsa olmaz bır par çasıdır Ve Chaplın sanatımn, ıçerdığı ıma et mc, anıştırma, düşündürmt. yctılerı açısından, sınemayla rekabet edebılettk belkı de tek sa nat olan müzıkle organık ılışkısım, kesın bıçım de kanıtlarlar Bu arada "Modern Zamanlar"ın 'ana (ema'sı olan ve "Smıle" adıyla bılınen par ça, hafıf müzığın klasıklerı aıasııuı gırcr Sonrakı fılmlerınde de müzığın önemı sürer "Sahne Işıklan Lımelıght", fılm mUzıklcrınc nefıs bır suıt, hafıf müzığe ısc "Lımelıghl veya "Kternally") adıyla bılınen unutulmaz bır beste armağan eder "New York'la Bir KıraC'da "Aşk Mandolınleri" veya "Sen, Ask" adlarıyla bılınen «,ük duygusal müzık parçaları vardır 1966'dakı son t'ılını olan "Hong Konglu Kontes" ıse, tartışılan sınemasdl değerının ötc sınde, müzık dehası Chaplın'ın kışılığını (hem de 80'ıne yaklaştığı bır çağında) yenıden kanıt lar Tılmde "konuk oyuncıı" olaıak rol alan Chaplın'ın, yaşlı kamaratı olarak gözukmesı ne, ılk fılmlerınden kalmısa bcnzeyen şen, kıv rak rıtmlı bır parva eşlık cder Duygusal sahnelerın ana muzığı ıse, "This is My Sonj{" adıyla bılınen vok popüler parvayı oluşturmuş, parça Pelula Clark'ın yorumuyld Şubat 1967'de gırdığı Ingılız lıstelennde bır nuıuaraya dek yük selmış ve tam 14 hafta lıstelerden çıkmamıştır Nerdeyse 80 yaşındakı bır "ıhlıyar"ın, o dö nemın grup müzığıyle, Beatles, Rollıng Stones, Anımals vs ıle basa gürcşmesını bılen bu ba şarısı, Chaplın'ın nıye her zaman "genç" kal dığını ve ınsanlığın (arşıvlcr filmlerı koruduğu ve sinema var olduğu sürcce) neden Şarlo de ncn küçük adama gülmeyı htp sürdüreceğını de di,ıklamıyor mu' D Chaplin'de her şey müzikaldir Y Muzık koıuısıına guı döntrsck, Chaplın se sın bıılıınnıasıiKİ.ın soıııa aııcak kcndısı gıbı bır "auleur complel komple yurııİKi"ya vakışır bır şey yapmış, hemen tııııı ontmlı scssı/ lılmkrı nı clc alarak bunlar ıvin ımızık beslelcınıştır Sessız fılınltr, bılındığı gıbı aslında sessıı oynatılınaz, öntmlı sınemalaıda bır pıyanıstın her seansta valdığı pıyano eşlığınde sunuluıdu Pı yanoda lalıııan muzık, v°^ ayrıksı duıumlar îvın hLsielenınış ıtıUzık olur, genelde pıyanıstın emprovı/ısyuıuına bırakılırdı Chaplın o/ellık lc sesın bııhınınasındaıı sonra, fılmlerının yd bdntı duyarlıkların olusturduğu müzıklerle oynatılmaması ı^ın gırısııııdc bulunmuş, hep sıııı clt alıp müzık ya/nııslıı Böylecc, Iılmlcrı nı yazan, yöneten ve oynayan bu sıncma dahısı, aynı zamanda muziklerını de yaparak, onlara tümüylc sahıp çıkmıştır Bu sonradan yazılmış fılm müzıklerı arasında, örneğın "Şarlo Goçmen", "Şarlo Asker", "Kopegın Hayatı" gı bı kısa orta metraj fılmlere yapılmış olanlar veya "Yıımurcak" yd da "Altına Hücum" gı bı uzun fılmlerm ınuzıklendırılmesı öylesıne ba şarılıdır kı, ınsan Chaplın'ın bu lılmlerı yaparkcn de, belkı kafasıııda olıışaıı kımı ses lere, bestelere, rıtımlerc bağlı kaldığını düşün mcdcn edemez özelhklc "Altına Hucum"da altın ardyıcılarının Georgıa'yla karşılaşmaya ve sö/ünıı ettığunı/ "kuçuk ekmeklerin dansı"na eşlık eden mtızıklcrın bu sahneltrdckı harekete ve rıtıne uygunluğu, bu fılmlerm Chaplın tara fından mu/ıklendınlmesı konusunda gunümüz seyırLisınde tam bır mutluluk vc "minnel" duygusu yaratacak duzeydedıı Clbctte scslı tılmlerde dıırıım bııa/ (arklıdır O tılmltrdc Chaplın artık mu/ığı doğıııdaıı doğ ıııya dıkkdtc alarak, kımı zaman orKeden bes (t yaparak fılm <,ckmek durumıındaydı Bu o/gün bestılcrın ıgnc zaman 7aman bılınen par ı,alar da sokmuştur sanatçı Wagııcr veya Kruhıııs partısyonları, " l a Vıololera" ve "Tılıne" gıbı populcr pan,alar vardır Ama bu parçalar, fılmın ıçınde sankı yepyenı bır anlam kazanırlar ve Chaplın'ın, örneğın "!yehır Şarlo tıpını yaratan Charlıe Chaplın 1915 1917 arasında Es sanay şırketı adına 14 fılm ve Mutual şırketı adına da 12 fılm çevırır Bu kısa fılmlerm tumunu Chaplın kendısı yazar oynar ve yönetır Ûzellıkle Şarlo Sersen (ustte) bu kısa fılmlerm en un lulerınden bırıdır Aynı yıl (1916) The Rınk fılmınde Chaplın dans yelenefiını de ortaya koyar 12