Katalog

'Her yeni edebi akıma sarılmak yanlış' Bu yılın Nobel Edebiyat Ödülü'nü Mısırlı yazar Necib Mahfuz'un kazandığı açıklandıktan iki gün sonra, Arap dünyasının üç milyon tırajlı ElŞark elEvsat gazetesinin Kahire muhabiri yazarla Kasr elNil Gazinosu'nda uzun bır söyleşi yapmıştı. Necib Mahfuz ile "sıcağı sıcağına" Arap edebiyatı M ısırlı ya/ar Necıb Mahlu/ Nobel Ldcbıyat Odulu'nu ka zandığıııa ılışkın ılk habcrı, mcrkezı 1 ondra'dd bulunan UŞark elLvsal da/etesı nın Ya/ıışlcrı Mııdıırü Osnıan ElÛmejr ıle Külııır Sanal Yonetmeııı Abııllah Velı'nın keıı dısını lelelonla arayıp kutlamalaıı sonucunda oğrendı Oııce kulak larına ınanamamıjlı Necib Mahfuz Bu bekleıımedık haberın yol açtığı şaskııılıjı ertesı sabah ga/eteluın surmanşctlerınde kerıdınden söz ettıklerını gördıığunde atabıldı ancak Yaklaşık Uç milyon iırajlı olan hl Şark el Lvsaı Oazctcsı'nın Ka hıre mutiabırı, 1 * fckım 1988 de Necıb Mahfuz'u Kasr elNıl Ca/l> nosu'nda ağırlayaı>>k kcndısıyle Nobel Odulu uzcrınde "sıcagı sıcağına' bır söylcşı >aptı A^ıgıda bu soyleşının ılgınızı çekeccgını umduğumuz ba/ı bölmnlennı okuyacaksını/ • Scıvın Necıb Mahfuz. gerek kendı şahsınız. gerekse Arxp edebiyatı ıçın rıevın ıjadesıdır bu odııl9 • Bu ödulüıı ıfadc ettığı bır lek şey var Arap edebiyatı dünya çapında kabul gören bır edebıyaltır artık Arap edebıyaıını, edebı yatımı/ın unlü ısımlcnnı, so/ konusu ödülc fazlasıyla layık olmakla bırlıktc onu alamadan velal eden ustatlarımı/ı >ıllardır gormezlık ten gelen Nobel'de bu son olay, a>nı zamanda kokkı bır değışıklığın göslergesıdır Şahsen ben, özellıkle son yıllarda Nobel ödulılnu ala cak kışıyı tespıt ıçın kullanılan ölçütlcrın pek sağlıklı olamadığını du şünuyorum Üldukca şuphecıyım bu konuda Zıra söz konusu öl çutler, nesncl ve eleştırel değerlendırmeler sonucıında değıl, polıtıka ve ırk esaslarına dayanılarak belırlenıyordu Bu nedenle benıın ya da Arap dunyasından bır bajka yazarın, bu ödule layık gOrüleceğını hıç tahmın etmıyordum Bırçok arkadaşımda da aynı karamsarlık söz konusuydu HAkkâd, Taha Musejın, Tevfık elHakim gıbı ustaıldnm aslın da benden kaı be kaı daha fazla layıktılar bu ödüle Ama görüldü ğu kadarıyla, bıraz şanssı/dılar (,unku onların yasaclıgı dönemde, Avrupa'da da dev kalemler vardı • Hayır Ödul kazanmamda, kımı sıyasal nedenlcrın rolu oldu ğunu sanmıyorum Ama, bu nıesele benım ıvin de halen öneıııını ko ruyor doğrusu • Arap edebiyatının dunva çapında tanınması, un kazanması nasıl gerçekleşehılır sızce' • Bır ke/ daha söylüvorum Bır tdebıyatın duına capında tanı nır hale gelmesının yohı yıırt vapında kabul görmcsıııden \crcl so runları dıle getırmcsınden gec,eı Sözgelımı Ingılız edcbıvdtının duıı yaı,apında un kd/anması ancak yerel bağlamda ıvı bıı du/e>c ulaj masından ingılızlerın mevcul durumlanııı dıle gelırınesınden sonra gerçekleşebılnııjtır Rus edebiyatı ıcın de aynı >e> srt/ konusudur Yıne benım bu ödulu ka/anmam da söyledıklcrımın en soımıt ka nıtlarından bırıdır Benım yapııgıın, ulusumun sıkınlılarını beklen tılerını süreklı gerçekcı bır gözle özgun bır bıcımde dıle getırrne c,a basıdır Yaşamım boyunca, Arap kültUrüne son derecc bağlı kalmı iimdır Dış dünyada tanınmamı da, odııl ka/anmamı da buna borc luyum ben Edebıyatla bunca yıllık beraberlığım sırasında, harekel noklası ola rak /engın Arap kulıürıindcn yola vıkmayı ve tnevı.ut durumıı cde bıyatıakı yenılıklen göz önunde tulmayı ılke edıııınışımdır Bır ba,s ka deyışle şunu söyleyebılırım kı verel capu da olsa kalıtelı bıı cdt bıyat çalışması, dünya çapında bır edebıyal çalışmasıdır ^unku lunı dünyaya seslenebılmek ancak ınsanın kendı kıjılığınden kendı öz benlığınden yola çıkmasıyla mümkün olabılır Kımılerı de Arap edebiyatının dünya çapında tanınabılmesı ıçın, dünyada ortaya çıkan her edebı akıma dört elle sarılmak ortaya çı kan her yenılık derıemcsını adeıa yaııjırcasına hcnıeıı uygıılamak bır /oruııluluktur dıyor Ancak ben, bu görüşe kesınlıklc kalılmıyo rum • Bu ödulun sıze verılme'nnın ardındun bazı sıyasal nedenler olamaz mı sızce9 • Derler kı yazarın en tyı eleştırmenı yıne kendısıdır Pekı sız, kendı eserlerınıze eleştırı yazmayı denedımz va da dUşündunuz mu hıç9 • Hayır, böylc bır şey yapmadım ve düşunmedım Yazar, eleştı rısını kcndısı yapmaya başladığında, kendıne olan guvenını vıtırır Bu da yazarın ya/ı hayatını olumsuz yönde ctkıler Arap yazarlar ne dediler? oğu Mısırlı olan, ancak Arap edebiyatının önde gelen •dlarından sayılan klml yazarların 1988 Nobel Edebiyat ödülu ve bu ödulu kazanan Neclp Mahfuz hakkındakl düsüncelerl şöyle SERVET ABAZA (Mısır Yazarlar Blrllğl Başkanı) Bu, Arap edebiyatına verllen blr öduldur Çağdaf Arap romancıları arasında bu ödüle en lâyık kifl de Necib Mahfuz du zaten YUSUF İDRİS (Mısırlı öyku yazarı) "Necib Mahfuz, çağdas Arap edebiyatının en büyük romancısıdır Daha öncelerl ben de Nobel e aday gösterllmlştlm Ama odulün Necib Mahfuz a verllmeslne çok «evlndlğlml Itiraf etmellylm Arap yazarlar olarak bundan kıvanç duymamız gerek LOUİS AVAD (Mısırlı yazar) Adaylar arasında en lylsl Necib Mahfuz du Bu nedenle ödulu onun kazanmasına çok «evlndlm Ancak ylne de Arap edebiyatına verllecek Ilk Nobel In 1987 de vefat eden Ttvilk alHakım e naslb olmatını Isterdlm HALİDE SAİD (Mısırlı yazar) Buna çok sevlndlm Necib Mahfuz, edebiyat sahasında verdlği urunlerle çok seçkln blr klmllğe sahlptlr Klsiyl buyuk yapan, ödüller değildlr Necib Mahfuz ürünleriyle büyükiür, Nobel'l kazanmadan önce de büyuktü, kazandıktan »onra da büyük kalacak SADEDDİN VEHBE (Arap Sanatçılar Blrllğl Başkanı ve tlyatro yazarı) 'Bu, tüm Arap yazarların aevlnmeal gereken blr olaydır Necib Mahfuz, gerek çalışmaları, gerek 1950 den bu yana Arap romancılığındakl yadsınamayacak rolü Ile her bakımdan böyle blr ödülU rtaketmlş blr yazanmızdır " [ I Ç • Arap edebiyatının daha da gelışmeu ve dunyaya sesını duyurabılmesı nın neler yapılmalı sıztc9 Bu noktada bellı onerılerınız var mı acaba7 • Bana kalırsa, Arap edebıyaimın sorunu bızzat edebıvatıan kay naklanmıyor Bu noktadakı sorun, bırıncı planda, ekonomık, sıya sal ve sosyal alanlarda, Arap topluınu olarak bız/at ya^adığımız ge rı kalmışlığımı/dan kaynaklanıyor Bu gerıkalmışlığın ustesınden gel dığımızde, Arap ınsanının elınden tulup onu ıstenılen düzcye çıkar dığımızda, bu olurnlu gelışım Arap edebıyatına da yansıyacaktır hemcn Ama mevcut dıırumumuza bakiığı mızda ıse okuma ya/ma bılmemc sorununun bıle halen çözünılenemt dığını görüyoruz • Nobel ödulu kazanan bır vazar olarak, havutınızın bundan sonrakı bülumunde ne gıbı beklentılerınız olacak Edebıyat çalışmalarını sekteye uğratabılır korkusuyla oldukça geç bır yaşta evlenen Necıb Mahfuz, karısının deyışıyle korkunç de recede dıkkatlı ve dakık bır ınsan Saatınızı her zaman ona go re ayarlayabılırsınız Bu dakıklığının yanı sıra da ıçıne kapalı bır ınsan Necıb Mahfuz Çok sınırlı dostluklar kuran yazar tum dostluğunu kıtaplarla orrneyı okuyup yazmayı yeğlemıştır • Aralık ayının 1 l'ınde 77 yas. gunUmü kullayacagım Benım gıbı bır kışının, bu kadar ömür tuketmış bır kımsenın, yaşamını "hayırlı bır son"la noktalayabılmek dı^ında, m hıçbır beklentısı olamaz artık 14 LÜtfUİIah Bender KasrelŞ«vkın kapaflı ç