Katalog

Ölümünden sonra da neşeli bir Mozart Büyük bir bölümü Çekoslovakya'da, Milos Forman'ın anayurdunda çekilen ve 18 milyon dolara mal olan "Amadeus" için, yönetmeni şunu söylüyor "Seyirciyi çekmek için bizim yıldızımiz hazırdı: Mozart..." ffel beni Mozart, katilini affet!" Klasik müziğin en büyuk bestecilerinden biri olan VVolfgang Amadeus Mozart'ın yaşamını anlatan sekiz Oscar ödüllü film, bir ihtiyarın akıl hastanesi penceresinden haykırdığı bu sözlerle başlıyor. Bir zamanlar saray baş bestecisi olan Anlonio Salieri sözlerini bitirdikten sonra bileklerini keserek yaşamına son vermek istiyor; ama başarıd olamıyor. Ertesi gün, hastane rahibini kabul ederek kin ve kıskançlık dolu yaşamını anlatıyor. Geçmişe dönük bu anlatım, Salieri'nin arada sırada günümüze dönmesiyle kesiliyor. Film baştan sona tutucu, dindar ama çalışkan Salieri ile çocuksu, mağrur, muzip fakat olağanüstü bir müzik yeteneği olan Mozart arasındaki bitmeyen hesaplaşmayı gözler önune seriyor. Salieri duygularına yenilip yaşamımn tek hedefi olarak Mozart'ı mahvetmeyi pUnlıyor ve bu çekişme içınde muzik önemli görevleı yükleniyor. Mozart'ın coşkusu, Salieri'nin dramı, klasik muzigin dev yapıtlarıyla işleniyor. Mllos Forman'ın filmi, Mozart'ın ölümu üzerindekı tartışmaları yeniden gündeme getirmesi bakımından da önemli. Mozart 1791 yılının 4 aralık gecesi yaşamını yitirmış. Bin florin borcuna karşılık 200 florin miras bırakmış. Avrupa'nın hayranlık duyduğu bu dahi çocuk, tum zamanların en iyi müzikçilerinden Mozart, terk edilmiş ve perişan durumda yaşama gözlerini yummuş. 6 aralık gunu cenazesi fakirlerin tabutlarının konduğu arabayla bir mezarcı tarafından mtzarlığa taşınmış ve bir çukura gömülmüş. O gün Viyana'da yağan yoğun kar, çukurun uzerini birkaç dakikada örtmüş. Kocasının cenazesine katılmayan Costanze, bir sure sonra mezarhğa gıttiğınde Mozart'ın nereye gömülduğunu saptayamamış. Mezar yerinin bilinmemesi, Mozart'ın zehırlendığıni öne süren tarihçilerin savlarını kuvvetlendiriyor. Puşkin de, 1831'deyazdığı ve Rimskl Korsakov'un bestelediği "Mozart ve Salieri" operasında aynı savı ileri sürüyor. Kıskançlığına esır olan Salieri'nin rakibini psikolojik ve sosyal yıkıma uğrattıktan sonra fiziksel olarak da öldürduğunu anlatıyor. Mozart'ın yaşamı üzerine yapılan araştırmalardan birinde, ünlü müzikçinin hastalığı sırasında doktorların yuksek dozlarda kan aldıkları saptanmış. Küçük yaştan berı böbreklerinden rahatsız olduğunu söyleyenler de var. Otopsı yapma olanağı olmadığına göre, Mozart'ın ölümü, gizemini sılrdurmeye devam edecek. Son yıllarda Peter Shaffer'ın dunyanın bırçok ulkesinde sahneye koyulan "Amadeus" adlı oyununda Puşkin'in savı kullanılıyor. Bugünlerde ülkemizde de gösterıme giren ve yapım yılı 1985 olan "Amadeus" filminin yönetmeni Milos Forman da Ciao 2000 dergisiyle yaptığı söyleşide, Shaffer'ın oyununa bağlı kalarak "zehirlenme" varsayımına inandığını söylüyor. • Sayın Forman. sinema yasamımzı ozetler misiniz? • 1932'de Caslav'da (Çekoslovakya) doğdurr Prag Sinema Okulu'nda eğitim gördüm. Belgescl filmler çekerek yönetmenliğe başladım. 1968'e kadar yaptığım filmler arasında, "Konkurs" (1963) ve "Bir Sanşının Aşkları'' (1965) uluslararası başarılar kazandı. Sovyet tankları Çekoslavakya'ya girdiği zaman, ülke dışındaydım. Orada kalmayı yeğledim. I969'da New York'ta yaşamaya başladım. 1971'de, bence çok başarılı olan "TakingOff'u çektim, beklediğim ilgiyi göremedim. 1975'te gösterime giren "One Flew Over The Cuckoo's Nest" (Guguk Kuşu) ile kendime güvenim geldi. Oscar ödüllerinin yanında gise rekorlarını da kırması, filmin basarısinı arttırdı. Amerikan vatandaşlığına geçtim ve kaf'amdaki projeleri rahat rahat uygulamaya başladım. 6O'lı yılların olay müzıkali "Hair"i beyazperdeye aktardım. Onu "Raglime" izledi. Bir gece Londra'da Amadeus'u seyretmek için tiyatroya gitmiştim. Sıkıcı bir gece geçireceğimi sanıyordunı. Inanın, tiyatrodan çıkarken büyük şaşkınlık içindeydim. Mozart'ın klasik yaşamından çok farklı bir oyun izlemiştim. Hemen Shaffer ile bağlantı kurup fiim için senaryo yazmasını istedim. "Amadeus" komedi filmleri arasında en büyük hasılatı sağlayan yapım oldu. Sekiz Oscar kazandı. Bu zaferden sonra Milan Kundera'nın "Var Olmanın Dayanılmaz Hafifliği" adlı romanını çektim. • Filmdeki Mozart 'ı anlatır mısımz? Sekiz Oscarlı "Amadeus"un yönetmeni Milos Forman anlatıyor: fifi A çeşitli söylentiler var. Ben zehirlendiği savını daha gerçekçi buldutn. • Film bitiyor, oyuncuların adları beyaz perdede kayarken o ünlü gülüşüyle Mozart yeniden görüntüye geliyor. Neden böyle bir detaya gereksinım duydunuz? • O bölümde ince bir espri saklı. Mozart öldükten sonra büyük bir neşeyle düşmanlarıyla alay ediyor ve ölümsüz bir dahi olduğunu belirtmek istiyor... • Amadeus'ta kullanılan müzikler herkesin kazandı. Müziklen nasıl saptadınız? beğenisini • Senaryo çalışmaları sırasında, Shaffer ile aramızda hicbir sorun çıkmadı. Ama müzik konusunda çok tartıştık. Shaffer, eski bir müzik eleştirmenine baş vurup Mozart'ın en az tanınan muziklerini saptadı. Ben elit kesime seslenen müziklen kulianmak istemiyordum. Sonunda anlaşıp karma bir müzik hazırlattık. • Filmlerinizde müziği ön planda tutuyorsunuz. seçerken nelere dikkat ediyorsunuz? Müzikleri "Amadeus' kendını aşan bir yönetmen • Filmin müziğinin oyuncular kadar önemli olduğuna inanıyorum. Müzikler için belli bir sistemim yok. Son filmlerimden örnekler vereyim, TakingOff un müziği rock parçalaıından oluşuyordu. Rock'ın gözde olduğu bir dönemdi. Guguk Kuşu'nda bir hayli zorlandım. Film hazırdı, ama müziklerini bulamamıştım. Bir gün Jack Nitzsche'nin bir plağını dinledim. Aradığım müzik karşımdaydı. Hair'de ise durum farklıydı. Müziklerden yola çıkarak film yaptım. Kaglime'da yapımcı Dino De i'aurcntiis, Randy Newman'ı önermişti. • Amadeus gibi milyarlık yapımları suruklemek ıçın genel olarak süper yıtdızlar kullanılıyor. Super yıldızsız bir film yapabilmek için yapımcıları kandırmak gıiç olmadı mı? • Sorun çıkmadı. llk haftalarda filme seyirciyi çekmek için süper yıldızlar kullanılır. Film güzelse daha sonra kendi ayakları üzerinde durmaya başlar. Seyirciyi çekmek için bizim yıldızımız hazırdı: Mozart.D • Filmdeki Mozart daha doğrusu Shaffer'ın Mozart'ı çocuksu, "kasıntı", argo ama çok akıllı bir insan. Yerinde çok sevimli ve çekici olmayı başanyor. özel yaşamı çelişkilerle dolu. Bir insan düşünün, beş yaşında tüm Avrupa'da tanınıyor, devrin ünlü kişileri tarafındarı seviliyor, şımartılıyor. Bu nedenle Mozart hiç buyümek istemiyor; ama bir kere büyüyünce artık eskisi gibi her istediğini yapmasına izin verilmiyor. Yaşamın gerçekleri karşısında yalnız başına kalıyor. • Filmin sonunda Mozart'ın ölumünü anlatırken karısı Costanze'ı da yanında ışlemişsinizOysa ne ölürken ne de cenazesinde Costanze, Mozart'ın yanındaymış. Derleyen: Cumhur Canbazoğlu • Amadeus'ta detaylara fazla önem vcrmedik, filmi anahatlarıyla gerçeğe dayandırmaya çalıştık'. Elimizdeki kaynaklarda, Mozart ölürken Costanze ortun yanında yer alınıyor, cenazesine bile katılmamış. Costanze'ın kız kardeşi Mozart'a son anlarmda yardım etmiş. Ancak filmin bütününde Costanze'a belli bir ağırlık vermek istedik, son sahnelerde onu kocasının yanına koyduk. Mozart'ın ölümü konusunda da Sekb Oscarlı "Amadeus" filminin bir Oscar'ı da, "En İyi Erkek Oyuncu" Tom Hulce'a aıt.