Katalog

Havadan sudan o derken.. ilımizde, "Havadan, sudan konuşmak" diye bır deyim var. Ama, gün geçmıyor kı, "Havanın yarattığı sorunlar", "Suyun yol açtığı dertler"den söz açılmasın. Haftalar boyunca sıcak ve nemlı hava gündemden çıkmadı. Yıllar boyu rastlanmayan bir "sıcak hava", bunaltıcı etkisinı surdürdu. Bır yandan "Nerden geldi?", "Neden oldu?'', " N e kadar sürecek?" sorularına yanıt aranırken, öbür yandan, "Uzmanlar uyarıyor", "Doktorlaı dıyor k i " yolunda açıklanıalar basında yer aldı. Önemli toplum olaylarının gerısinde vc dışında kalma başarısını ısrarla sürdüren TRT, tck bir programla olsun toplumu aydınlatmayı düşünmedi ama insanlar sıkıldılar, bunaldılar. Ne oluyordu? Yıllarca, bütün uyarılara karşın nüklcer denemeleri sürdüren devletler, her yıl sayıları arian nükleer patlamalarla atmosferi değiştiriyorlar mıydı? Giderek yazlar, kışlar değişiyor muydu? lnsanoğlunun yarattığı teknoloji, dönüp dolaşıp aynı ınsanoğlunun başına bela mı oluyordu? Birden, yüz yıl öncesinden insanları uyaran Kızılderili şefınin sözlerini düşündüm. Topraklarını kendilerine satmayı öneren Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'na, bir mektup gönderen Kızılderili şefi şunlan söylüyordu: "Bizden, topraklarımızı satmamızı isti Dünyamız öyle bir yere sürükleniyor ki, "Havadan sudan konuşmak", artık, "Hayattan ve ölümden konuşmak" oluyor. D yorsunu7. Biz, toprağın, ağaçlann, ırmakların nasıl satılıp alınacağını anlamıyoruz. Çünkü, toprak, su, ağaçlar ve hava bizim kardeşlerimiz, anamız, atamızdır. Kızılderili şefi, ne modern teknolojıyi bıliyordu, ne nukleer denemeleri düşünmüştü, sadece doğal bir sezgıye dayaııan kültürunden doğaya bakıyordu. Ve bızler, cağdas dünyanın modernleşen toplumları, modernleşme yolundaki toplumları, "Birbirımızi nasıl daha çok öldürürüz?" diye surdurulen çalışmaları ızlıyoruz, her yıl daha çok tarım ilacı kullanmak ıçin, her yıl daha çok deterjan kullanmak ıçııı yarışıyoruz, sonra da, " N e oluyor bu havalara, kim kirletiyor bu suları?" diye umarsız gözlerle birbırımize bakıyoruz. Eğer bunları bizden istiyorsanız, çocuklarınıza ağaçları kesmemeyı, hayvanları öldürmemeyı, suları kirletmemeyi öğretmenız gerekir. Onlar canlıdır, onların ruhu vardır, onlar incinir, yaralanır ve ölur. Oysa, bu, sızın adamlannızın buft'alolan öldürdüğunü, ağaçları kestiğini, suları kirlettığıni görüyoruz, biliyoruz." Aşırı sıcaklarda ne yapmalı? 1 . Güneş altında kalmamak özellikle güneş ışınlarının en etkilı olduğu saatler olan 10.0016.00 arasında güneş altında kalmamak gerekir. Isının en yüksek olduğu bu saatlerde serin ye gölgeli yerlerde bulunmaya dikkat edilmelidir. 2 . Çok hareket etmemek Çok hareket, beden ısısını arttırır. Beden ısısını normale indirmek ıçin gerekli olan mekanızmalar gereken surede ışlemezse, "sıcak çarpması" olabılır Bu nedenle de aşırı sıcaklarda çok hareketten sakınmak gerekir 3 . Isı geçiren, rahat giysiler giymek , Giysilerın ısı geçiren gözeneklı olması, ışın yansıtıcı açık renkler bedenı sıkmayan rahatlıkta olması onemlıdır Kravat, kemer gibı bedenı sıkan aksesuarlar kullanılmamalı, ya da gevşek tutulmalıdır. 4 . Az ve sindirimi kolay yiyecekler yemek Sındırım ışlevını güçleştıren yağlı, kızarmış besinlerden uzak durulmalıdır. Sıcak havalarda çok yememelidir. Yiyecek hafif, haşlama, ızgara ya da çiğ olmalıdır. Biberlı, baharlı yiyecekler yeğlenmemelidir. 5 . Alkollü içkilere dikkat Sahi, " N e oluyor bu havalara?", "Kim değiştırıyor atmosferi?", "Neden kentleı kirlı havadan yaşanmaz oluyor?", "Sulaı neden kirleniyor?" Bir Çernobil olayı oldu. Havaydı, bulut tu, geldiydi, gelmediydi, oraya değmışti. buraya değmemişti derken insanlar süt içe mez, sebze yiyemez oldular. Oysa bilmedi ğimiz, üstünde durmadığımız ne bulutlaı var, ne yağmurlar var, ne değmışler var, ntyağmışlar var. Nükleer silahlanma yanşı, deterjanlar ya rışı, tarım ilaçları yanşı silah endüstrısini, kımyasal ürünler endustrisini zenginleştırırken kirlenen hava, kirlenen sular, artık yaşayamayan balıklar doğanın yağmalanmasıııı yoksul halklarm omuzlarına yuklemektedır. Ve yoksul halklarm umarsız insanları buyüyen gözlerle bırbırıne bakıp, "Neden oluyor bütün bunlar?" diye sormaktadır Afrıka'nın açlıktan ölen insanları, açlıktan ölen çocukları ıçin yardım kampanyaları açılmakta, "Bir lokmaekmek, bir yudunı su" ısteyen ınsanlara yardım çağrıları yapılmaktadır, ama "Neden Afrıka böyle bır kuraklığa duştu?", "Bugunün zcngın ulkelerının Atrıka'nın bu duruma düşmesınde sorıımluluğu yok m u 9 " soruları sorulmamaktadır. Evel, dünyadakı bütun değişımlerın le melinde ınsanın doymak bılmez hırsı vardır, toprakların yağmalanması vardır, toprağın altındakı, ustundekı /enginliklerın sömurusü vardır. Bu yağma bıtmeden, bu sömıırıı dıırmadan hava da kırlenecektır, su da kirlenecektir, ağaçlar da kcsılccektır, balıklar da ölecektır, yağmurlar da yağmaya caktır Hunu bılclım. Bu sıcak yaz günlerinde, "Havadan, sudan konuşmak" bile neleri düşünduruyor ınsana. Ama, dünyamız öyle bir yere suruklenıyor kı, "Havadan, sudan konuşmak", artık "Hayattan ve ölümden konuşmak" oluyor. • Alkollü içkiler olabildiğince içilmemelıdir. Alkol, derı damarlarını açar, terlemeyi arttırır. Serinlik çıktıktan sonra hafif alkollü içecekler içilebilir. Dörthavaturü Namll aıcak hava: Isının yüksek, havadakl su buharı oranının yüksek olduğu hava koşuludur Tropık ve subtropık iklimlerm havasıdır Nem oranının yukseklıği insanda yapış yapış bır duygu uyandırır, alışık olmayan insanı bunaltır Yüksek nem oranı, bedendekl buharlaşmayı onler, lerleme azalır, beden ısısının atılması güçleşır, bu nedenle de "sıcak çarpması, sıcak bıtkınlıği" olur Ülkemızde, Karadeniz bölgesının havası böyledır. Bu yıl yurdumuzu etkileven hava da bu "nemlısıcak hava'dır Nemllcoğuk hava: Isının düşük, havadakl su buharı oranının yüksek olduğu hava koşuludur. Nem oranının yuksekliğı, bedenden ısı kaybını arttırır, ınsanın "ıhklerıne ışleyen soğuk" duygusunu uyandırır Isı duşükluğu fazla olmasa da çok üşume duygusu veren hava koşulu budur Ülkemızde Marmara bölgesl, ısının duştuğu denız kıyısı bölgelerı bu hava koşulunu yaşarlar Kurusıcak hava: Isının yüksek, su buharı oranının duşuk olduğu hava koşuludur Bu tur sıcağın sağlık uzerınde pek olumsuz etkısı görulmez Ince ve gözeneklı gıysıler gıyilerek terln rahatça buharlaşması sağlamrsa, bu ıklım koşulunda rahat edllır. Sıcaklık duygusu vardır, fakat "yapış yapış olma" duygusu alınmaz Ege'nın guney bölgesi ve Akdeniz yorelerının havası boyledır Kurusoğuk hava: Kara ıklıminın ozelllğıdlr Hava soğuktur, ancak "ıçe ışleyen" bir soğuk yoktur insanın kendını "dırı" duyduğu hava koşulu budur Bedenden ısı kaybını önleyen gıysılerle soğuk önlenirse rahatça dayanılan havadır. Kara ıklımı taşıyan bolgelerde (örneğın Ankara) soğuk hava bu özelliktedir. n Sıcaklann yol açbfiı hastalıklar Aşın «caJdann uzun •OrnMNİ durumunda StCAK BtTKİNÜÖI otabUlr. Aynı n«tonl« 81CAK ÇARPMASI (ta oMÜabUir. Bu Hd durum btrblrincton ayn btrilrtllarto kendlnl götterir. 6 . Gün boyunca gerekli sıvıyı ve tuzu almak Kaybedılen su ve tuzu yerine koymak, sıcak havalarda çok önemlidir. Bu bakımdan bedenın susama duygusunun düzenledığı ölçüde su içmek, ayrıca tuzlu içeceklerle (örneğın ayran) tuz eksikllğini gıdermek gerekir Sıcak bitkinliği Bu durumun nedenı, "aşırı sıvı kaybı"dır Gıderek artan yorgunlukla kendını gösterır. Aşırı terleme vardır Derl soğuk, soluk, ıslaktır Nabız yavaş ve zayıftır Sıkıntı duygusu vardır. Bılinç bulanır Isı normalın altındadır fadavl: Hastalar duz yatınimaiı, baş aşa ğıda tutulmalıdır Ağızdan serin, haflf tuzlu sıvılar verilmelıdır. Onemlı olan su ve tuz kaybının önlenmesıdır Boylece, azalmış olan kan hacmının normale donmesl sağlanır 7. Sinirlenmemeye dikkat Gereksız tartışmalardan kaçınmak, can sıkıcı olaylardan uzak durmak, sinirlenmemek doğrudur Sıcaklann yarattığı gergınlığı dıkkate almak gerekir. 8 . Hastalara, yaşlılara, çocuklara özen Hastalar, ozelhkle kalp hastaları, dolaşım sıstemı hastaları, yaşlılar ve çocuklar aşırı sıcaklardan daha çok etkılenirler. Dikkat etmelıyız Sıcak çarpması "Güneş çarpması" da denılen olay budur Bu durumun nedenı, artan çevre ısısına bedenın "ısı duzenleyen mekanızması"nın uygun yanıt verememesıdır Beden, ısıyı duşuren terleme vb sıvı kaybı mekanızmalarını ışlelemez, beden ısısı artar Başağrısı, başdönmesı, yorgunluk duyulur Terleme durmuştur, derı sıcak, kuru, kırmızıdır Nabız atışı hızla yuksolır, dakıkada 160180'eçıkar Solunum hızlanır Beden ısısı 4041 dereceye yükselır. Hastada yanma duyflusu vardır Tedavlsl: Hastadakı yüksek beden ısısının düşürulmesı yapılacak ılk ıştır Islak çarşafa sarmak, ıslak gıysıler, soğuk suya daldırmak gereklı önlemlerdır Bu ılk önlemlerle bırlıkte hastaların hastaneye kaldırılmaları uygundur U 9 . Çalışma hayatını'yeniden düzenlemek Bu durumda, kamu yönetıcilerıne de görev düşmektedır Çahşanların aşırı sıcaklardan bunalmalarını önlemek, sağlıklarını korumak gerekir. Bunun ıçin de aşırı sıcaklarda çalışma saatlerinın azaltılması, gunun çok sıcak dönemınde dınlence verılmesı doğrudur. Çalışma saatlerını azaltmadan değışiklık yapmak yeterlı değildır O zaman da iş çıkışı saatı gecikecek, çeşıtlı sorunlar doğacaktır. Doğrusu, aşırı sıcaklar süresince çalışma saatlerinın azaltılmasıdır. Kamu sağlık yonetıcılerınden bu önlemı almalarını beklemek hakkımızdır U 27