Katalog

14 31 Aralık 2013 Salı İstanbul Boğazı’nın Gerçek Deniz Kuşları o DİLEK ŞAHİN S Fotoğraf: Emin Yoğurtçuoğlu iz hiç İstanbul’da bir yakadan diğerine vapurla geçerken Boğazda denizin hemen yüzeyinde sürüler halinde uçan koyu renkli kuşları fark ettiniz mi? Koyu renkli deyince aklınıza hemen simsiyah olan Karabataklar gelmesin, biz Yelkovanlardan bahsediyoruz; gerçek deniz kuşlarından. Gerçek deniz kuşu ne midir? Hemen açıklayalım; yaşamının büyük kısmını tatlı suya ihtiyaç duymadan açık denizlerde geçiren, karaya yalnızca üremek için gelen ve yüksek oranda deniz yaşamındaki diğer organizmalara bağımlı olan kuş türleridir. Yani hep vapurdan simit attığımız martılar bu kıstaslara uymamaktadır. Gerçek deniz kuşlarına simit yediremezsiniz, onlar balık ya da deniz omurgasızları ile beslenmeyi tercih ederler. Yine onları deniz kenarında kaldırımlarda veya denizin ortasındaki şamandıralarda dinlenirken de göremezsiniz, onlar o sırada açıklarda yorulmaksızın uçuyordur. İstanbul Boğazının en sık rastlanan deniz kuşu türü Yelkovanlardır (Puffinus yelkouan). Üst kısımları koyu, alt kısımları açık renkli, orta boylu bir kuş olan Yelkovanlar Tüpburunlular ailesine üyedir ve Albatros kuşları ile de yakından akrabadır. Bu ailenin en tipik özelliği türlerin gagalarının üzerinde deniz suyundaki fazla tuzu dışarı atmaya yardımcı olan tüp benzeri yapılar taşımasıdır. Yelkovanları İstanbul Boğazında sürüler halinde, denizin hemen yüzeyinden hızlıca ve ahenk içerisinde uçarken gözlemleyebilirsiniz. Özellikle kışın sayısı on binlere ulaşan bu gizemli tür, bütün güzelliğine karşın ne yazık ki yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Yakın zamana kadar Türk denizlerinde bu kadar sık rastlanan bu tür hakkında yapılmış herhangi bir çalışma bulunmazken 2010 yılında İstanbul Boğazında başlayan Yelkovan İzleme Projesi ile bu alanın tür açısından ne kadar önemli olduğu da ortaya çıktı. İngiliz Kraliyet Kuşları Koruma Derneği (RSPB) desteği ve İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu ve Doğa Derneği ortaklığı ile başlayan projenin hedefi alanda bu türün geçişlerine ait bir yıllık veri toplamaktı. İlk sene elde edilen sonuçlar projenin küçüklüğünün aksine ses getiren cinsten oldu. İstanbul Boğazında sadece 4 saatte tek bir yöne giden 56 bin Yelkovan sayılmıştı! Senelerdir üreme alanlarında 2010 yılında İstanbul Boğazında türün popülasyon durumunu başlayan Yelkovan İzleme Projesi ortaya koymak için yapılan ile 4 saatte tek bir yöne giden 56 çalışmaların sonuçlarını bu bin Yelkovan kuşu sayılmıştı. Yok kadar kısa sürede destekleyen bir çalışma! olma tehlikesi ile karşı karşıya olan Proje sonuçlarının bu deniz kuşları için siz de birşeyler öneminin farkında olan ekip yapmak ister misiniz? üyeleri, resmi bitiş tarihinden sonra bu projeyi gönüllü kuş gözlemcileri ile yaşatmaya devam etti ve projenin ikinci senesinde Akdeniz Havzasında görülmüş en kalabalık geçişe tanık oldular. 4 Şubat 2012 tarihinde 75 bin Yelkovan Karadeniz’den Marmara Denizine doğru uçarken gözlendi. Bu sayı türün IUCN tarafından verilen 46 – 92 bin arasındaki popülasyon tahmini ile de örtüşüyordu. Yelkovan İzleme Projesi ekibi 2013 yılında çalışma alanını genişleterek İstanbul’un yanında bir diğer önemli alan olan Çanakkale Boğazında da sayıma başladı. Kara sayımları bu iki boğazda devam ederken bir yandan da Marmara Denizi içerisinde tekneden sayım yaparak tür hakkında daha detaylı veri toplamaya devam ediyorlar. Yelkovan İzleme Projesinin hedefi; türün bu alanlarda geçişleri ve sayıları hakkında yıllık ve mevsimsel olarak detaylı bilgi toplamak, türün popülasyon tahminine destek olmak ve bu alanda Deniz Önemli Kuş Alanlarının belirlenmesi için gereken veritabanını oluşturmaktır. Proje gönüllü katılımlar ile devam etmektedir. Siz de Yelkovanlar hakkında daha detaylı bilgi edinmek ve bu türün gizemini çözmeye yardım etmek için sayımlarda proje ekibine katılabilirsiniz. Not: Yelkovan İzleme Projesi 2013 yılında küçük ölçekli doğa koruma projelerine fon sağlayan İngiliz kuruluş Rufford Small Grants tarafından desteklenmiştir. Halen Dilek Şahin, Şebnem Samsa ve Nazlı Avcılar’dan oluşan bir ekip tarafından koordine edilmekte ve onlarca İKGT üyesinin katılımı sayesinde araştırmaya devam etmektedir. Detaylı bilgi için: http://yelkouanshearwater.org/tr www.facebook.com/yelkouanshearwater https://twitter.com/medyelkouan http://www.rufford.org/projects/dileksahin Kadınlar geleceğe umutla bakıyor… K onsept tasarımcı Sedef Çalarkan, kadınların hayatlarına dokunmak ve gelecekleriyle ilgili hayallerini gerçekleştirmek amacıyla Matrix “Hayalindeki Sen Ol” projesine özel tişört tasarladı. Bu tişörtler, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’na bağlı dar gelirli kadınların gelecekleri için satışta. Bu anlamlı projenin içinde yer alan Çalarkan kuaförlerde satılan saç bakım markası Matrix’in projesi ile ilgili; “Bana böyle bir teklif geldiğinde, Türkiye’ye 1007 tane kuaför yetiştiren Demir Çalarkan’ın kızı olduğum için çok heyecanlandım. Maalesef babam tasarım hayatıma tanık olacak kadar bu hayatta kalamadı! Bir insanın hayalinin gerçekleşmesine katkıda bulunmak ve babamın gökyüzünden de olsa buna şahit olduğunu hissetmek, tasarım sürecinde bana ilham verdi” diyerek, projenin kendi için özel bir anlamı olduğunu da dile getirdi.