Katalog

Cumhuriyet Ankara 255/22 Mayıs 2009 ÖNCE SAĞLIK Prof.Dr.NejatAkar ÇocukSağlığıveHastalıklarıUzm. email: nakar@mesa.com.tr B Çinko Eksikliği ve Pika eslenmeye bağlı çinko eksikliği dünyada ve Türkiye’de oldukça yaygındır. Çünkü Türkiye’de diyetler daha çok tahıla dayalıdır ve hayvansal besinler daha az tüketilmektedir. Özellikle, sınırda çinko eksikliği için risk grupları kreş ve okulöncesi çocuklar, ergenlik dönemindeki gençler, hamile kadınlar, emziren kadınlar ve yaşlılardır. Dikkat edilirse, bu gruplar Türkiye nüfusunun çoğunluğunu kapsamaktadır. Çinko, hücre çoğalması ve büyümesi için gerekli olan, bu nedenle her gün belli bir miktarda besinlerle dışarıdan alınması zorunlu olan bir mineraldir. Çinko, besinlerde yaygın olarak bulunmakla beraber, miktarı ve biyoyararlılığı farklılık göstermektedir. Çinkonun en iyi besinsel kaynağı deniz ürünleri ve kırmızı ettir. Bitkisel besinlerde ve hububatta, (mercimek, mısır, buğday) fosfat ve fitatlar yüksek miktarda bulunduğundan, çinkonun emilimini azaltırlar. Sütteki kazein, çinko emilimini baskılayıcı özellik taşır. Anne sütündeki çinkonun emilimi inek sütüne göre daha iyidir. Diyetteki demir de çinkonun emilimini azaltır. Günlük çinko gereksinimi yenidoğan ve ilk 6 ayda günde 3 miligram, 1 ile 10 yaşlarında günde 10 miligram, ergenlik döneminde günde 15 miligram ve hamile kadınlarda günde 20 miligram’dır. Gelişmenin hızlı olduğu çocukluk dönemleri, gereksinmelerin arttığı hamileler, emzirme dönemindeki anneler ve diyetleri ile yeterli miktarda çinko alamayan yaşlılarda çinko takviyesine gerek vardır. Çinko eksikliği, belirtilerinin derecesi bakımından üç gruba ayrılır: 1. Yaşamı tehdit eden ağır çinko eksikliği: Yenidoğan döneminden itibaren ishal, vücutta yaygın cilt lezyonları ve beslenme bozukluğu belirtileri ile kendisini gösterir. 2. Orta derecede çinko eksikliği: Beslenmede yeterli çinko alınmaması nedeniyle görülebilir. İştahsızlık, enfeksiyona yatkınlık, büyümede duraklama ya da yavaşlama ve yara iyileşmesinde gecikme gibi belirtiler olabilir. 3. Sınırda çinko eksikliği: Yalnızca çinko tedavisinden sonra orta derecede çinko eksikliğinde var olan belirtilerin ortadan kalkmasıyla teşhis konulur. Çinko eksikliğinin en sık görülen şeklidir. Çinko eksikliğinin giderilmesi ağız yoluyla çinko takviyesi ile mümkündür. Beslenmesinde yeterli çinko olmayan çocuklar çok sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirirler. Çinko takviyesiyle, enfeksiyon sıklığı azaltılabilir. Ayrıca çinko takviyesi ile ishalli olgularda hem çinko eksikliği, hem de ishal düzelmektedir. Saç dökülmelerinde çinko eksikliğinin rolü olabileceği üzerinde durulmaktadır. Ancak saç dökülmelerinde tek neden çinko eksikliği değildir. EN ÖNEMLİ SORUN: DEMİR EKSİKLİĞİNE BAĞLI KANSIZLIK Pika, besleyici değeri olmayan yabancı madde yeme alışkanlığıdır. Kil, toprak, kül, kağıt, kahve çekirdeği, sünger, tuz, bez, buz, kireç, kum, sabun, boya, saç, pil gibi maddeler çocuk veya erişkin tarafından alışkanlık haline getirilerek yenir. Pika’da, vücutta ortaya çıkabilecek en önemli sorun demir eksikliğine bağlı olarak gelişen kansızlık ve çinko eksikliğine bağlı gelişme geriliğidir. Yenilen toprak, kil gibi maddeler besinlerdeki demir ve çinkoyu bağırsak düzeyinde bağladıkları için, emilim bozulur, çinko eksikliği ve demir eksikliği kansızlığı oluştururlar veya kansızlığı derinleştirirler. O nedenle kansızlığın oluştuğu hallerde “demir” tedavisi yeterlidir. Ancak, nadiren bazı çocuklarda çinko eksikliği de olabileceğinden çinko da te daviye eklenebilir. YAN ETKİSİ YOK Çinko eksikliğinin belirlenmesi için bazı laboratuvar testleri yapılabilir. Kan ve saçtan yapılan bu testler, eksikliği göstermesi halinde çok değerlidir. Ancak bu testler her zaman özellikle sınırda çinko eksikliğini belirleyemez. Çinko takviyesinden yarar görülmesiyle, çinko eksikliğinin varlığı anlaşılabilir. Hekim tavsiyesi ile alınan ağızdan çinko tedavisinin uzun dönemde yan etkisi yoktur. Çinko alımı sırasında bazı bireylerde bulantı ve kusma olabilir. Bu sayfa Mesa Hastanesi tarafından hazırlanmıştır. / www.mesahastanesi.com.tr 292 99 00 21