Katalog

11 TEMMUZ 2021 4 Dr. Gülüstü Salur ile yaşlılığı ve beyin sağlığını konuştuk “Emancipation Memorial” adını taşıyan heykel günümüzde, ırkçı değilse Asıl sorun yaş de, siyahları aşağılayan bir heykel olarak değerlendiriliyor. değil yaşçılık! SİBEL Yaşlı Hakla- cermiş olmak. Yaşlanmak güzel, hele de rı Derneği, bir- sağlıklı ve aktifseniz. BAHÇETEPE 65+kaç aydır 65 yaş u Yaşlı insan beyni nasıl çalışıyor? Takdir için diz çöktü ama alaycı bir yanı var üstü bireyleri teknolojik değişi- Sağlıklı olduğu sürece sadece yaşı ile- min bir parçası yapmak için çalı- ri olduğu için insan beyninin işlevselli- şıyor. “65+ için Dijital Kapsayı- ğinde büyük bir değişiklik olmuyor. Son cılık” projesiyle genç gönüllüler yıllarda giderek artan “süper yaşlılar” eğitiliyor, sonra da anneannele- Biden’ın jestinin çalışmaları, bize yaşın tek başına beyin rine, dedelerine, teyzelerine ve- işlevlerini zayıflatan bir faktör olmama- ya çevrelerinde 65 yaş üstü kişi- sı gerektiğini söylüyor. Genelde işleme lere dijital okuryazarlık eğitimi hızında bir yavaşlama, dikkat menzilin- ömrü kısadır, veriyor. 65+ Yaşlı Hakları Der- de bir daralma aslında 40’lı yaşlardan Gülüstü Salur, neği Kurucusu kognitif nöroloji itibaren başlayabiliyor. Ama öte yan- uzmanı Dr. Gülüstü Salur ile bu “Doğru dan odaklanılan bir konuda analiz etme, Gülüstü Salur vesileyle söyleştik. Pandemi ile akıl yürütme, muhakeme becerisi yaş- unutulur beslenme, birlikte tartışma konusu haline la birlikte artabiliyor. Yaşlılık ile özdeş- gelen yaşlılığı enine boyuna masaya yatırdık. hareket, sağlıklı leşen bilgelik geliyor yani. Beyin sadece bazı ha- Başka- lik karşıtlığı tarihinde bir Jo- u Sizce yaşlı olmanın en temel göstergesi ne- fıza testlerinde, dikkat testlerinde, “zekâ testi” di- bir uyku düzeni, ABD nı Joe siah Wedgwood vardır, çöm- dir? Yaş mı? Hayata adapte olamamak mı? ye adlandırılan bazı karmaşık testlerde işlevselliği Biden’ın Beyaz Saray’da lekçiydi. 1787’de bir madal- zarar verici Yaşlılık bir yaşam evresidir. Siz onu ille düş- ölçülebilen bir organımız değil. Beyin sadece dış İsrail Cumhurbaşkanı Re- yon yapmıştı, madalyonun bir alışkanlıklardan künlük, yoksunluk, ölüme yakınlık, hastalık, ha- dünya ile etkileşimimizi değil, iç dünyamızı, organ yüzünde diz dökmüş siyah bi- uven Rivlin’in danışma- reketsizlikle eşleştirmezseniz insanların kendileri- sistemlerimizi de yöneten bir organ. uzak durmak, nı Rivka Ravitz’in 12 ço- ri “Ben insan ve kardeş değil ne yaşlı denmesine de bir itirazları olmayacaktır. cuk doğurduğunu öğre- miyim?” diye sorar. Çok güç- ailevi HAREKET BEYİN İÇİN DE ÖNEMLİ Hani sosyal medyada bazı içerikler var. Artık yeni nince karşısında diz çök- lü bir etki bırakmıştı dönemin- şeylere ilgi duymuyorsanız yaşlısınız gibi madde- risklerimizi u Beyni diri tutmak için neler yapılmalı? mesi olay oldu tabii. Bi- de bu figür. ler sıralanıyor. Bu mesajların satır arasında hep as- MUSTAFA K. Beyni uyaranlarla beslemek birinci basamak, zim bazı gazeteler haberi Şu Abraham Lincoln için bilerek onlara lında yaşlanmayın, yaşlılık kötü bir şey, bizim ide- gözü iyi görmeyen, kulağı iyi duymayan, okuma- ERDEMOL “Biden İsrailli siyasetçi- köleliği ortadan kaldıran ABD tedbir almak alize ettiğimiz normlardan uzaklaşırsanız bakın si- yan, izlemeyen, müzik dinlemeyen bir beyin, sos- nin önünde diz çöktü” di- başkanı derler. Üretimde artık ze yaşlı derler gibi bir arka plan var. temel önlemler. yalleşmeyen bir insan, aslında bir uyaran yoksun- ye verseler de fotoğraflar- köle emeğine yavaş yavaş ihti- luğu yaşıyor. Tek başına bu uyaran eksikliği bile da öyle olmadığı görülü- yaç kalmayınca “kölelik karşı- u İnsanlar yaşlanmaktan korkuyor... Bunların yaşlılıkta beyin işlevlerinde bozulmayı tetikleyebi- Evet, yaşlılık yaşam sonuna yakın olduğu için yor. Ravitz’in 45 gibi, bence hayli genç tı” olmuştur sözüm ona ama ırkçı heri- üzerine uyaran lir. Diğer organlarımız gibi beynimizin damar ya- fin tekiydi. Siyahlar için son derece kü- insanların çekinerek, korkarak baktıkları bir yaşam bir yaşta bu kadar çocuk dünyaya getir- pısına iyi bakmamız, beyni toksik etkilerden koru- yoksunluğundan evresi olageldi. Ama şunu da düşünün günümüz- mesi tabii ki alışıldık bir durum değil. çültücü anlamı olan “negro” sözcüğü- mamız gerekiyor. Yani kalp damar sağlığınız iyi nü çok sık kullanırdı. Siyahların beyaz- de 80’li, 90’lı yaşları aktif, sağlıklı, üreterek ge- Bir kadının özellikle bir siyasetçiye da- kendimizi değilse, hipertansiyonunuz, diyabetiniz varsa be- çirebilmenin mümkün olduğu bir yaşam nışmanlık gibi hayli zamanını alan bir lardan daha aşağı olduğuna da inanırdı. korumak, yin damar sisteminde de kapasite azalma- Bir diz çökme meselesi de onunla ilgi- standardına evrildik. Yaşlanmanın işte hem çocuk hem kariyer yapıyor ol- sı yaratabilecek sinsi damar hastalıkla- en korkulan tarafı aslında elden ması (kadınlar elbette bunu başarabilse- lidir. Thomas Ball, 1876’da “Emanci- hayata YAŞLILIK rı başlayabiliyor. Hareket tüm organ ayaktan düşmek. Kimse ba- ler de) hayli zor. Karşılaşsaydım, o an pation Memorial” adını taşıyan bir hey- karışmak, Yaşlılık bir yaşam sistemlerine olduğu gibi beynimi- ğımsızlığını kaybetmek is- aklıma önünde diz çökmek gelir miy- kel yaptı. Hâlâ Kongre binası önün- evresidir, sadece gençliği ze de iyi geliyor. Sigara, alkol gi- zihinsel temiyor. Yaşlıları hayatın di bilmiyorum ama ben de takdirlerimi de durur. Kölelik karşıtlarının, solcula- yüceltmek yaşamın bütününe bi bağımlılık yaratan maddeler, dışına itmediğimiz sürece rın tahrip etmelerinden, yıkmalarından hanımefendinin önünde en azından eği- alışverişi saygısızlıktır. Yaşlılıkta kontrolsüz kullanılan bazı ilaç- hayat onlar için devam lerek ifade etmek isterdim doğrusu. korkulduğu için etrafı çitlerle çevrili- durdurmamak aktif, sağlıklı, üretken olmak lar da beyne zararlar verebili- ediyor. Yaşlanmış ol- dir lanet heykelin. Parasını eski kölele- mümkündür ama kırılgan halleriyle TARİHE GEÇTİĞİ YOK TABİ İ Kİ yor. Kalp damar sağlığımız için mak bir şeyleri becere- rin ödediği, tamamen beyazlardan olu- da çok çok de hastalıklarıyla da tüm canlılar doğru olan beyin sağlığımız için Biden’ın da yaptığı bu aslında. Ta- memiş olmak değil, tam şan bir komitenin tasarladığı bir hey- önemli. İşleyen değerlidir, hayatın içinde tutulmak de doğru. bii hem şaşkınlığını hem hayranlığı- tersi hayatta kalmayı be- keldir. Sözüm ona kölelerin özgürlü- haklarıdır. Yaşlanmaktan demir ışıldar nı ifade ederken ğünün simgesi ol- korkmayacağımız bir yaşlılık eh biraz da alay- sun istenmişti. Ba- sözü beynimiz algısı oluşması bu proje dahil cılık katmış tav- “Pandemide kın fotoğrafa, Lin- için de geçerli” tüm çalışmalarımızın rına belli ki. So- projektörler coln, diz çökmüş, odak noktası. nuçta bu bir şa- yaşlılara yarı çıplak bir diyor. kalaşma. Yoksa tutuldu. “özgür” Afroame- Biden’ın konuk Onların rikalının tepesin- Cumhurbaşkanı yalnızlıkları, de duruyor. Dü- önünde diz çök- ihtiyaçları, pedüz ırkçı imalar tüğü yok. Tabii bağımlı barındırır. Bir de halleri, işin içinde İsra- bu heykeldeki gibi il olunca birçok- kırılganlıkları “diz çöktürülmüş” görünür larının beyninde köleler var yani. fena halde yerle- oldu.” Antik dönem şik olan “aslında filozofları diz İsrail tarafından çökmeyi barbar- yönetilen ABD” lara özgü, ka- inancı doğrultu- ba bir tavır ola- sunda Biden’ın rak değerlendi- 1965’de Martin Luther King “dünyayı yöne- rirdi. Nasıl ol- siyahların hakları için Alabama’da ten asıl patrona” duysa ortaçağ- diz çökerek dua etmişti. biat gösterisi gi- da birden önem- bi de yorumlan- li bir edim haline geldi. Din yüzün- dı bu diz çökme meselesi. Yeri gelmiş- den tabii. İncil’de vardır, diz çökerek ken belirteyim, İsrail’in gücü bu kadar dua etmenin daha iyi olduğuna ilişkin abartılırsa emperyalizmi ıskalamış olu- emirler, öğütler. Romalılar bölümün- ruz. Siyonizmin, emperyalizmin yanın- de Rab, “Her diz önümde eğilecek” da esamesi bile okunmaz. der örneğin. Müslümanlar da genel- Biden’ın verdiği o görüntüye hemen likle dizlerinin üzerine oturarak dua “tarihe geçti” cümlesini yapıştırıver- Ne yapmak DİJİTAL ederler. Aynı zamanda bir din ada- diler. Evet ABD başkanlarının tuhaf- mı olan Martin Luther King de Sel- lıklar “tarihinde” bir yeri oldu elbet- DIŞLANMIŞLIK ma’daki eylemde diz çökmüş halde te ama tüm insanlığın hafızasına ka- dua etmektedir. Hem bir sivil itaat- u Yaşlı hakları en çok hangi konular- istiyoruz zınacak önemde olanlara layık gör- sizlik eylemi hem dini bir ritüeldi ya- ? da ihlal ediliyor? düğümüz “tarihi” sıfatını böyle ko- ni yaptığı. En büyük sorun yaşçılık. Yaşlı sözcü- aşlanmanın insana en zor hat hissedeceklerine inanıyorum. lay harcamamak gerek. 1965’te Mar- ğünün başlı başına bir ötekileştirme, hor gelen yanı bağımlı ol- Yaşlılarla dijital okur yazarlık için RİCA EDERKEN DE YAPILIR tin Luther King’in siyahların hakları görme, zayıf görme aracı olarak kullanıl- mak. Dijital dünyanın di- çalışırken herkesin ne kadar ayrı bir Şimdi artık şu kabak tadı veren, için Alabama eyaletinin Selma kentin- Y ması. Yaşlılar en çok yalnızlıkla, yoksul- lini konuşmamak onların yerden, ayrı bir deneyim seviyesin- dağda, bayırda, sevgiliye yapılan ev- de diz çöküşüdür tarihi olan, Biden’ın lukla, yoksunluklarla ve hastalıkla boğu- hayatına yeni bir bağım- den ve farklı bir motivasyonla baş- lenme teklifi sırasında diz çökülmesi şaklabanlığı değil. şuyorlar. Ailenin bir parçası olarak değer lılık çeşidi getirdi. Akıllı telefon, bil- ladığını görüyorsunuz. Kimi sade- de “rica” temelli bir davranış türüdür. Diz çökme bir eylem, bir protes- görmeye devam eden veya yaşlılığını fi - gisayar kullanabilenlere hayata da- ce uzaktaki torunu ile görüntülü gö- Binlerce yıl öteden gelme üstelik. to biçimi olarak girdi gündemimi- nansal refahla yaşadığı için bazı hizmetle- ir bazı şeyleri yürütmek için mecbur rüşmek için bu hevesi taşırken kimi Din adamlarına, egemenlere, zengin- ze. Amerikan futbolunun ünlü siyah ri satın alabilen yaşlılar dışında genellikle olmaya başladılar. Niyeti olan yaşlı- kendisine bir video kanalı açıp ora- lere iletilmek istenen ne varsa diz çö- oyuncusu Colin Kaepernick, bir maç ihtiyaçları görülmez ve taleplerine kulak ları biz dijital dünya ile bir an önce dan yemek tariflerini paylaşmak iste- külerek yapılırdı. Günümüzde sevgi- sırasında ırkçılığı, polis şiddetini pro- verilmez bir şekilde yaşıyor çoğu yaşlı. tanıştırmak istiyoruz. Hem onlar di- yebiliyor. Kimi dünyanın her yerin- liye teklifte bulunulurken diz çökmek testo etmek için Amerikan ulusal mar- jital dünyada rahat etsinler hem di- den tazelenme eğitimlerine katılmak daha sevimli tabii. Hem insan ancak şı okunduğunda bir dizi üzerine çök- u Dijital dünya bu çağın yaşlılarını sa- jital dünya onların ihtiyaçlarını kar- istiyor, kimi Louvre Müzesi’ni gö- kalbinin emri üzerine dizini bükebilir nırım diğer çağlara göre yeni kuşaklar- müş, ayağa kalkmamıştı, anımsarsınız. şılayacak donanımı kazansın istiyo- rüntülü izlemek istiyor. Artık sağlık sevdiği birinin karşısında. Başına onca iş açıldı bu yüzden tabii. dan keskin bir çizgiyle ayırdı... ruz. Yaşlıların deneyimleri de dijital hizmetlerine, dokümanlarına dijital Biden, çok çocuklu bir danışman kar- Pandemi süreci daha önce de farkında Sonra geçen yıl George Floyd’un polis dünyanın daha anlamlı büyümesine dünyaya dahil olmadan ya da bunu şısında şaşırmış belli ki. Evet sık rast- olduğumuz dijital dışlanmışlığın ne kadar tarafından vahşice öldürülmesi üzerine katkı sağlayabilir diye düşünüyoruz. sağlayacak bir aracı bulmadan ulaşa- lanılan bir durum değilse de kadınların şiddetli ve ne kadar önemli olduğunu bize bazı polisler de bir dizleri üzerine çö- Tabii burada kullanımın vasfı da mayacaksınız korkarım. Randevular, ne tür zorlukların üstesinden gelebildik- gösterdi. Dijital dışlanmışlık aslında bel- kerek siyahlardan özür dilemişti. Gü- önemli. Doğru kullanılmadığı zaman sağlık verileri elektronik ortamda. lerini düşünerek bu kadar şaşırmama- ki orta yaştan itibaren sorun ama ileri yaş- zel görüntüydü doğrusu. yaşlıların finansal suistimali, yalan Bankacılık ve devletin birçok hizme- lıydı bana sorarsanız. Kadının önünde ta giderek şiddeti artıyor. Bazen tatlı ba- haberin yayılımı, siyasete bile tek- ti keza öyle. Yaşlıların bunların dı- ÜÇ YÜZ YIL ÖNCE GÖRÜLDÜ diz çökmesi içinde saygı da barındırsa zen zorlayıcı kuşak çatışmaları tarih boyu nolojinin alet edilmesi gibi bir sürü şında kalarak dışlanmaması gereki- Bunlar sayesinde çok sık görür ol- öyle tarihi falan da değil. yaşamın bir parçası oldu. Ama hem yaşla- risk de var. Akıllı cihazların riskleri- yor. Öncesinde yaptığımız eğitimler- duk ama dediğim gibi Martin Luther Bir gün siyahların, ülkedeki azın- nan nüfus oranının artışı ile hem de pan- ni çok abartanlara “Herkesin telefo- de sesli komutlarla yol tarifi sorma- King, 1965’te bu eylemle hayli ses ge- lıkların, LGBT bireylerinin önünde demi döneminde yaşlıların özel kırılganlı- nu kendisi kadar akıllı” demeyi sevi- yı beceren büyüklerine şaşıran genç- tirmişti. Öncesi de var tabii. Şu “diz diz çökerse bakın işte bu “tarihi” bir ğı nedeniyle kuşak farklılığının daha görü- yorum. Dilini öğrenince ben yaşlıla- ler gördük. “Yapamam”ların çok ko- çökme”, 18. yüzyılın kölelik karşıtı ha- diz çökme olur. nür olduğu bir dönemden geçtik. rın da dijital dünyada kendilerini ra- lay aşılabildiğini gördük. reketleri sırasında türedi. İngiliz köle- Çöküşünü görürüz inşallah... Bİ DÜNYA İNSAN