Katalog

4 2 MAYIS 2021 OKUDUKLARIM İZLEDİKLERİM Salazar iktidarı ‘sağlık nedeniyle’ birkaç yıl önce bırakmıştı DÜŞÜNDÜKLERİM gerçekleşti. Faşist yöneticilerin Karanfil ve devrim Brezilya’ya kaçmaları ve sokağa dökülen halkın, devrimcilerin tüfeklerinin namlulaPortekiz’de Salazar yönetimini devirerek ülkeye nefes aldıran 25 Nisan 1974 devrimi Karanfil Devrimi diye adlandırılmasa kimsenin aklına haklı olarak karanfil adlı çimokrasi ve özgürlük Avrupa’sından ışık yılı uzaktaki Portekiz’e yasaklanmış bir uygarlığın kapılarını açarak” fotoğraftaki çocuğa da özgür bir vatanda yaşamak olanağıATAOL BEHRAMOĞLU rına karanfiller takmasıyla sonradan Karanfil Devrimi olarak adlandırıldı. Böylece, gerçekten de dünya devrim tarihinde, gizli polisin bir çekle devrim arasında bir bağıntı kurnı sağladı... provokasyonu sonucunmak gelmezdi. HHH da birkaç kişinin yaşamlarını yitirmeleri Öyleyse nedir bu devrimkaranfil baPortekiz Devrimi ülkeyi yarım yüzyıl dışında, kan dökülmeksizin başarıya ulağıntısı? dan uzun bir zaman yöneten Salazar re şan tek devrim oldu. Sanırım şimdi çoğunuzun gözlerinin jimine karşı yapılmış olsa da Salazar’ın HHH önüne, bir askerin tüfeğinin namlusuna kendisi devrimden birkaç yıl önce “sağDün de Lizbon’da devrimin yıldönüuzanarak oraya bir karanfil koyan güzelık nedeniyle” iktidarı bırakmıştı. mü kutlamaları ve (kurucularından biri lim çocuğun görüntüsü gelmiştir. Faşist yönetimlerin pek çok ülkedeolduğum) Dünya Şiir Hareketi’nin çağ25 Nisan devriminin üzerinden 47 yıl ki sahte ve popülist sloganıyla kendini rısıyla Zoom üzerinden bir şairler buluşgeçmiş. Durmak bilmeyen zalim zaman, “Ulusal Halk Hareketi” diye adlandıran, ması düzenlendi. dilerim ve umarım yaşamaktaysa o fohalkla da ulusla da ilgisi olmayan SalaO buluşmada okuyabileceğim bir şiir toğraftaki çocuğu da elli yaşının üzerizarcı yönetimin 1973 seçimlerinde bütün de Karanfil Devrimi’yle bağlantılı olmane taşımıştır. milletvekilliklerini kazanması bu yöne sa da içinde karanfil geçen şiirim olabiKaranfil Devrimi olmasa ve faşist yötim için sonun başlangıcıydı. lirdi... Ne yazık ki bunu çok geç akıl etnetim devam ediyor olsa o çocukcağız Hindistan’da ve özellikle Afrika’daki tim... Sözünü ettiğim şiiri, şimdi bu yabaskı altında bir ülkenin yurttaşı olarak sı olarak Zoom üzerinden saat 21.00’de Portekiz sömürgelerinde (Angola, Mo zıyla birlikte paylaşacağım, “Mozart, sürdürecekti yaşamını. gerçekleştireceğimiz şairler buluşmazambik) yurtseverlerin kazandığı başarı Mayakovski, Peynir, Ekmek, Karanfil Oysa bu satırları yazmakta olduğum sına Portekiz’den konuğumuz olarak lar bardağı taşıran son damlalardı. vs...” başlıklı şiirimdir. bugün, 25 Nisan Pazar günü, Dünya Şi katılacak değerli şair arkadaşım Luis Devrim genellikle sol eğilimli genç Karanfil Devrimi’nin yıldönümü kutir Hareketi’nin eylemlerinin bir parçaSarmento’nun sözleriyle, “Devrim, de subayların yönetime el koymasıyla lu olsun... Mozart, Mayakovski, Peynir, Ekmek, Karanfil, v.s. Çağdaş adam peynirini yer Mozart dinler Kapatır şırrak diye Kapısını bir dolabın Zedelenir mi bu Harikulade müzik On sekizinci yüzyılın Bekâreti Sevgilim, sevgilim Mozart Hayatımıza girer Lavaboda Gargara yaparken Ağrıyan boğazımızı Çağım; peynir ekmek, Mayakovski Kan gözyaşı Umut, sancı Yine de koşarken Bir karanfil almayı unutmam sana Akşamüstü, otobüste Akrobatik hareketlerle Kurtarırım ezilmekten Cebimdeki son bozuklukları Yatırdığım karanfili Seni Kan ter içinde kucaklarım Pelin Gülşen, renkleri her yönüyle inceledi, 2021’in renklerinin sarı ve gri olduğunu söylüyor Renkler, bildiğiniz gibi değil! P elin Gülşen’ in Destek Yayınları tarafından yayımlanan “Renkler: TarihKültürSanatPsikoloji” isimli incelemesinde, renklerin bilinmeyen, güçlü ve tesirli anlamları üzerine merak ettiğiniz daha yüzlerce sorunun yanıtını bulacaksınız. Gülşen, renklere hep ilgi duymuş, tekstil sektöründe olunca pek çok şeyin renklerle ilişkili olduğunu ticari bir gözle yeniden değerlendirmeye karar vermiş ve araştırmaya başlamış. Çoğu yabancı pek çok kaynağı okumuş. Elimizdeki 464 sayfalık kitap üç yıllık titiz bir çalışmanını ürünü. Gerisini ondan dinleyelim... uBu araştırmaya nasıl başladınız? Çalışma ortamlarım hep bir yerinden beni tasarım ve sanat dünyasında, dolayısıyla renklerle iç içe tuttu. Kişisel merak olarak hayatımda yer alan renkler girişimciliğim başlayınca tüketici ve satış bağlamında önem HANEDANLARIN RENGİ MOR kazandı. Renklerin insanlar üzerinde uyan“Mor renk, kralların dırdığı etkileri öğrenmeye, ne zaman ve nave imparatorların da sıl hayatımıza girdiğini araştırmaya başlahayran olduğu ve güdım. Renkler Türkiye’de maalesef tarih ya cü, zenginliği, ihtişada sanat tarihi kitaplarında çok ön planda inmı ve kraliyeti temsicelenmemiş. Bu konuda en kapsamlı yayınlen kullandıkları renk lar yurtdışı kaynaklı. olmuştur. u Renklerin devrim ve feminizm tarihindeki yerine ilişkin neler söylersiniz? Fransız İhtilali’nde kullanılan kırmızı bayrak günümüzde “1 Mayıs İşçi Bayramı”nın simgesi... Fransız Devrimi’nin süreçlerine eşlik eden kırmızı bayrak, adalet uğruna şehit olanların sembolüne de dönüştü. Feminizme baktığımızda özellikle kırmızı rujun süfrajet hareketi ile kadın haklarını savunan gruplar içinde devrimci bir nitelik taşıdığını görebiliriz. Hâkim erkek otorite, kadınların makyaj yapması konusunda dini ve ahlaki sebeplerle baskıcı tutumunu yüzyıllarca sürdürmüştü. Zamanla değişen sosyal ve siyasi şartlar sonucunda kırmızı ruj, kadınlara oy hakkı tanınmasının yanı sıra kadınların ekonomik, sosyal ve politik konumlarının gelişmesi için uğraşan kadın hakları savunucularının başkaldırısının sembolü haline geldi. 16. YÜZYIL LANETLİSİ: KIRMIZI! u Edebiyat dünyasında hangi renkler öne çıkıyor? Yeşil rengin edebiyata yansımasında ve yeni anlamlar kazanmasında ünlü İngiliz şair Shakespeare (15641616) etkili olmuştur. Yeşil rengi eserlerinde özellikle düşmanlık ve kıskançlık ile ilişkilendirmiştir. Örneğin Othello adlı eserdeki kötü karakter Iago “yeşil gözlü canavar” olarak tanımlanırken Anthony and Cleopatra adlı eserinde düşmanlık için “yeşil hastalık” yakıştırmasında bulunmuştur. Ortaçağ’da kazandığı farklı anlamlarla oldukça tartışmalı renklerden biri haline gelen kırmızının edebiyatta cinsellik ve şehvete dayandırılan ahlaksızlığı sembolize etmesi çok uzun bir geçmişe sahip. Geoffrey Chaucer’in 1387 Morun zenginliği ANTIK MISIR’DA DERIN ILIŞKI SARI ÖLÜMÜN IHANETIN RENGI temsil etmesi aslında bu renge ulaşmanın zorluğundan kaynak“Renkler toplumların tarihini, kültürünü, sanatını ve psikolojisini etkilemiş. Ortaçağ renklerin çok önemli olduğu bir dönem. Antik Mısır’ın kimyaya olan ilgisinden renklerle olan yoğun ilişkisini de tahmin etmek zor değil.” lerinde ikiyüzlülük, öfke ve günahkârlıkla ilişkilendirmiştir. 16. yüzyılda kırmızının elit kesimde popülaritesinin azalması bu rengin olumsuz anlamlarının çoğalmasına yol açar. 19. yüzyılın ünlü Amerikalı yazarı Nathaniel Hawthorne’un 17. yüzyıl İngilteresi’ni anlattığı The Scarlet Letter adlı eserden, kırmızı rengin cinsellik, şehvet ve ahlaksızlıkla olan bağının o devirde iyice keskinleşmiş olduğu anlaşılıyor. “Sarı renk Avrupa’ da uzun yıllar sevilmeyen renk olarak ihanetin rengi olarak kodlanmış. İtalyan ressam Giotto’ nun, The Kiss of Judas adlı eserinde, Hz. İsa’ ya ihanet eden Yahuda’nın sarı bir kıyafetle resmedilmesi sonrasında Yahuda birçok sanat eserinde bu renkle temsil edilmiş. Sarı rengin daha sonra ölümü çağrıştırması ise Nazilerin, Yahudilere kıyafetlerine sarı Davut yıldızı armalar dikmelerine dair karar yayımlamaları ile olur. Bu sarı armalar onları ölüme götüren simge olmuştur.” lanmaktadır. Haliyle nadir bulunan bir renk olması mor rengi en pahalı renk haline getirmiştir. Bu durumda tarihte mor renk, altından daha değerli olmuş hatta Pers Kralı, Büyük İskender dahil birçok kral halktan kişilerin bu renk kıyafet giymesini yasaklayarak sadece kraliyet ailesinin ve kendi seçtikleri kişilerin bu rengi giyeceğini belirtmiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren avangard Fransız Zina yaptığı gerekromanlaçesiyle idamla cezalanrı, macera dırılan kadın karakter Hester hikâyeleri Prynne’nin elbisesinin üzerive ucuz ne scarlet kırmızısından ya biyografilerin kapaklarında kullanılan ayırt pılmış ve suçunu işaret eden edici bir işaret haline gelmiş ve bunlar “Sarı büyük bir “A” harfi dikilKitaplar” olarak adlandırılmış. Britanya’da miştir. A harfi İngilizce zi sarı kapaklar ciddiye alınmayan ucuz kana anlamına gelen “adulrakterde kitapları işaret ederken Fransa’da tery” kelimesinin baş harfi. avangard yazımın sanatsal değerini ve yeniRomanda nispeten abartılı bir likçi stilini vurgulamış. şekilde yer alan bu sahne, 17. u Ya mavi? yılında yazdığı Canteryüzyıl İngilteresi’ndeki Mavinin edebiyata yansıması ise modern bury Masalları adlı kiuygulamaya bire bir çağın başlangıcında ortaya çıkan Romantabına da yansımıştır. gönderme yapıyor. tizm akımı ile olmuş. Goethe, 1774 yılınKitapta kırmızı renk, Sanatta olduda yayımlanan “Genç Werther’in Acıları” ahlaksız olarak görüğu kadar edebiadlı eserinde baş kahraman olan Werther’i len bir kadın karakterin yat dünyasında mavi ceketiyle ve sarı pantolonuyla tasvir en sevdiği renktir. ShaPelin Gülşen da karşımıza çıetmiştir. kespeare de bu rengi eserkan sarı renk ise Werther, âşık olduğu Lotte evlenince intihar eder. Karşılıksız aşk acısı eserde çok yoğun bir biçimde işlenir ve roman Almanya’daki intihar vakalarında patlamaya sebep olur. Bu acıyı yaşayan birçok Alman genci, mavi ceket ve sarı pantolon giyerek intihar eder. Bu eser, Romantizm akımında ve günlük hayatta mavinin melankoli ile özdeşleşmesinin en önemli etkenlerinden birisi olmuştur. u Sizi tarihsel serüveni içinde en etkileyen renkler hangileri oldu? Kırmızı için başrol oyuncusu diyebiliriz. İnsanlık tarihi kadar eski olan kırmızı, dillerin birçoğunda siyah ve beyazdan sonra isimlendirilen ilk renk olmuş ve dildeki “renksiz” döneme bir son getirmiş. Elbette günümüzde renklerin sembolik anlamları hâlâ etkin olsa da renk çeşitliliği sayesinde renklerle kurduğumuz ilişkiler de farklılaşıyor. Pandemi sürecinde karamsar ve güvensizlik içindeyiz. Pantone Renk Enstitüsü 2021 yılının renklerini neşe saçan pozitif sarı, dayanıklılığı ve var olmayı simgeleyen gri olarak belirledi. PEMBE, MAVİ, SARI, TURUNCU u Sizce önümüzdeki süreçte hangi renkleri tercih etmeliyiz? Dünya renk trendlerini bir kenara koyarsak Türkiye için bolca açık pembe, gök mavisi, sarı, turuncu ve yeşil önerebilirim Sanırım hepsine bu dönemde oldukça ihtiyacımız var. u Renklerin günlük yaşamdaki etkilerini nasıl yorumluyorsunuz? Renk kodlarının günümüzde yeterli derece kullanıldığını düşünmüyorum hatta maalesef çoğu renk de yanlış kullanılıyor. Yabancı markalar bu simgesel gücü çok daha bilinçli kullanarak tüketici üzerinde etkili yönlendirmeler yapabiliyor. u İnanç dünyasına bakınca... Katolik kilisesinin gözde rengi dönemin en pahalı renklerinden biri olan scarlet kırmızısı, kiliselerin lükse olan düşkünlüğünü öne çıkarmış. Protestanlığın ortaya çıkışı ile mezhep savaşı renklere sıçramış, siyah, gri ve kahverengi gibi ucuz ve sade renklerin kullanılması gündeme gelmiş. Mavi genel olarak tüm dinlerde olumlu bağlamlarda kullanılmış. Antik toplumlarda ve Ortaçağ Avrupası’nda büyük oranda olumsuz bağlamları ile ön plana çıkan yeşil renk İslamiyette cennet, mutluluk, bolluk gibi olumlu bağlamlarda kullanılmış. 7. yüzyılda Hz. Muhammet’in günlük hayatta özellikle yeşil türban bağlaması ve Kâbe’yi tavaf ederken yeşil bir elbise giymesi ile bu renk Müslümanlar arasında yaygınlaşmaya başlamıştır. GAMZE AKDEM İR Naziler ölüme gönderdikleri Yahudileri neden sarı armalarla işaretlediler? Romantik Dönem’ in platonik âşıkları intihar ederken ne renk giyerdi? Geyşalar yüzünü neden beyaza boyar? Henry Ford neden yalnızca siyah arabalar üretti? Bunlara benzer pek çok sorunun yanıtı renk uzmanı, yazar Pelin Gülşen’in “Renkler” isimli incelemesinde var.