Katalog

30 AĞUSTOS 2020 3 Bekârlar hedefte Hop aile var! Muhafazakârların ahlakçılık yarışında ÇUVALDIZ duygusal sömürü formatlarında size kodlanıyor. Evli dostları ellerindeki yegâne nızla eğlenme bayrak ‘aile’ kuru ye gittiğiniz muna sıkı sıkıya sa de kadınlar si rılmaları hiç şaşır ze derhal, he tıcı değil. Hatta kadın cinayetlerinde, LGBT meselesinde, artan boşanma ELÇİN Poyrazlar elcpoy@gmail.com men o gece, bir kısmet bulmaya abartılı bir arzuyla soyu oranlarında önümü nurken bir ta ze döne döne aynı konuyu raftan da evli hayatlarından saptırarak getirmeleri de sı şikâyet etmeyi sürdürebili radan ve sıkıcı. yorlar. Son yıllarda hedefleri Aileniz “Ne zaman ev ne bekârları koydular. Hem leneceksin? Sen hep bekar müzmin hem de kalender mı kalacaksın? Bak bilmem olanlarını... İktidarın sözcü kimin ikinci çocuğu oldu” lerinden biri geçen günler türünden boş özendirme de evlenmek istemeyen ve taktiklerini bazen kavgaya yalnız yaşayan kişilerin aile açık bazen de sitemkâr bir konusunda kendilerine sı dille üstünüzde deniyor. kıntı yarattığını açıklamış. Çevrenizdekiler evlen evliliğin hedefi meye ve çocuk yapmaya devam ettikçe artık sohbet Bekârları hem “aşırı bi lerin ev, daha büyük araba, reycilikle hem de aşırı haz çocuk bezleri ya da okullar cılıkla” suçladıktan son etrafında döndüğünü göre ra ailenin köküne dinamit rek kendinizi giderek ku koyduklarından veryansın lüp dışı hissetmeye başlı etmiş. yorsunuz. Vatandaşlarının özel ha Evliler önce sizi evli yatına, hatta yatak odasına ler kulübüne, çocuklular girme cüretini kendinde gören, ‘babalık’ kompleksine kapılmış göstermelik ‘ahlakçı’ yönetimler artık tarihin tozlu sayfalarına gömülmüş, başka bir çağa ait. Halkı en küçük birim ‘aile’ üstünden yönetmeye, gözdağı vermeye, şekillendirmeye çalışan devletler ya otokrattır ya da zamanı yakalamayacak kadar geri kalmıştır. Üstelik bu sadece politikacılar ve yöneticilerin düştüğü bir hata değil. Türkiye’nin sosyal kumaşı gereği olsa gerek; bekârlar burada pek sevilmiyor. Evliliğin nihai hedef, ulaşılması gereken ulvi bir amaç, mutlaka varılması gereken son durak olduğu fikri çocukluktan itibaren kafamıza işleniyor. Bekâr bir erkekseniz, diplomaaskerlikiş üçlemesinin ardından “Sana bir kız bulalım” tiradı bir koro gücünde kulağınıza üfleniyor. Eğer bir kadınsanız diploma ve iş de gereksiz görülerek, daha genç kızken “İyi bir kısmet çıksa da hayatı kurtulsa” gibi farklı kuvvetlerde, özellikle de da kendi kulüplerine almak için adeta yarışıyorlar. Siz pes etmedikçe yarış kızışıyor ve “Evlenince görürsün, çocuğun olsun da anla” türünden ayrımcılığa varacak saldırılara maruz kalabiliyorsunuz. Yalnız kalmak ve kafanızı dinlemek giderek daha iyi bir seçenek gibi görünüyor. hazcılık suçlaması Oysa bilerek ve isteyerek aldığınız bekârlık kararı, başkalarının dayatmasıyla aldığınız evlilik kararından bin kez yeğdir. “Ailem olsun, hemen mutlu olayım” diye bir formül yok. Çünkü her birleşmenin, her sosyal sözleşmenin sancıları var. Aile kurumu ahlak bekçilerinin allayıp pulladığı gibi pembe bir hayat anlamına gelmiyor. Sizi aşırı bireycilik ve hazcılıkla suçlayanlar kendi yaşamları için bilinçli seçim, belki de başkaldırı alternatifini es geçmiş ürkek yürekler. Doğrular genelin hayat tarzıyla değil bireyin kişisel seçimleriyle tanımlanır. Aynı sizin yaptığınız gibi. Çocuk atölyesi başlıyor Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfi’nın Çocuklar için Oyunlarla Matematik Atölyesi, 6 Eylül Pazar günü başlıyor. İkinci ve sekizinci sınıflar arası çocuklar için yapılan atölyenin amacı, çocukların, matematiğin önemini, anlamını ve faydalarını en erken aşamada anlamalarını sağlamak. Çocuklara matematiğin gerçek, eğlenceli ve günlük hayatla bağlantılı yüzünü tanıtmak. Matematiğin en temel kavramları, oyunlarla sunuluyor. Ankara’da Uğur Mumcu Vakfında düzenlenecek olan atölye, tüm okul dönemi boyunca her hafta sonu devam ediyor. l Cumhuriyet Pazar Uyku düzeni bozukluğu her 600 kişide bir görülüyor. Bazıları neden gece uyuyamaz? Onlar aslında REHBERODASI gece kuşu değil! FİGENATALAY Hepimizin bir biyolojik saati var. Yani ne zaman uyuduğumuz, uyandığımız, enerjimizin düşük ya da yüksek olduğu zamanlar, yemeiçme alışkanlıkları vb. bedenimizin iç saatine ayarlı. SİRKADİYEN RİTİM UYKU BOZUKLUKLARI Bazı insanların uyumauyanma döngüleri bir günlük takvime uymaz ve sadece disiplinli yaşamla değiştirilemez. GECİKEN UYUMAUYANMA EVRESİ BOZUKLUĞU Bunu yaşayanlar çok geç uyurlar ve çok geç uyanırlar. Bu sendrom, en yaygın sirkadiyen ritim bozukluğudur ve 600 yetişkinden birini etkiler. Ergenlerin yüzde 10’unda geçici geciken uyumauyanma evresi bozukluğu var. İLERİ UYUMAUYANMA EVRESİ BOZUKLUĞU Bu sendromla yaşayanlar çok erken uyur ve çok erken uyanırlar. Sirkadiyen: Vücut saati 24 SAAT DIŞI UYUMAUYANMA BOZUKLUĞU Bazı insanların uyumauyanma döngüleri giderek 24 saati geçer. Bu sendrom, hem kör hem sağır insanlarda görülebilir. Kimimiz sabah 7’de kalkar kalkmaz TEDAVİLER NELER? u İyi uyku ortamı yeterli olmaz. u Uyku ilaçları uzun vadede etkili bir tedavi yöntemi değildir. BUNLAR İYİ GELEBİLİR u Sabahları gün ışığından yararlanma u Akşamları ışık kısıtlaması kahvaltı u Melatonin etmek isteriz, kimimizin midesi öğlene kadar TEDAVİ İŞE YARAMAZSA... Evde, işte ve okulda düzenlemeler yapılmalı. YANLIŞ TEŞHİS YAYGIN Bu sendromlar, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, uykusuzluk ve diğer bozukluklarla çok sık karıştırılıyor. tek lokma kabul etmez. Bazıları için en verimli oldukları zaman sabah saatleridir, bazılarının enerjisi akşam saatleriyle birlikte yükselir. u Uyku Bozuklukları Ağı’ndan (Circadian Sleep Disorders Network) derlediğimiz soru ve yanıtlara göre “gecikmiş uyku evresi bozukluğu/ sendromu”, depresyon, bağışıklık sisteminin zayıflaması, anksiyete bozuklukları, kilo alımı, fibromiyalji, diyabet ve kansere neden olabiliyor. Biyolojik saat işleyişi içinde uyku saatlerinin iç ritmine uymaması, hayat kalitesini çok etkileyen bir durum. Çocuklarda da yetişkinlerde de görülebilen uyku bozukluğu, salgınla daha da artmış durumda. Kronik uyku bozukluğu olan kişilerin yaşamlarını iyileştirmeyi amaçlayan ve pratik fikirler vermek için çalışan Sirkadiyen Uyku Bozuklukları Ağı, hâlâ tam olarak anlaşılamayan uykunun temel doğası ve işlevi üzerine çalışmalar yapıldığını söylüyor. “Aydınlık, karanlık ve melatoninin sirkadiyen ritim üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar devam ediyor” diyor. u Gecikmiş uyku evresi bozukluğu nedir? Kişinin uyuma/uyanma döngüsünün gece/gündüz döngüsüne göre geciktiği nörolojik bir uyku bozukluğudur. Kişi sabahın erken saatlerine kadar, genellikle 02.0006.00 arasında uykuya dalamaz ve çoğunlukla öğleden sonraya kadar uyur. psikolojik değil u Bu bozukluk psikolojik midir? Hayır, nörolojiktir. Ancak bu sendromun getirdiği stres, depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Çoğu insan için anormal uyku saatlerinin kişinin kontrolü dışında olabileceğini anlamak zordur. Sonuçta ortaya çıkan kabul eksikliği, bu sendromu olan bir kişinin iş yaşamını, ilişkilerini ve öz saygısını ciddi şekilde etkileyebilir. uNeden sıklıkla yanlış teşhis edilir? Pek çok insan, kendilerini normal bir süreç içine sokmaya zorlayarak bu sendromla baş etmeye çalışır. Bu da kronik uyku eksikliği, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji veya sadece yorgunlukla sonuçlanır. Uyuyamamaktan şikâyet eden bir hastaya, uykusuzluk tanısı konabilir ve uyku ilacı verilebilir. Sürekli yorgunluktan şikâyet eden bir hasta, yanlış depresyon tanısı alabilir ve antidepresan ilaç verilebilir. Elbette bazı durumlarda hasta depresyondan mustariptir ancak bu, iş veya okuldaki yorgunluk veya başarısızlıkla sürekli mücadelenin bir sonucu olarak ikincil olabilir. erken uyumak imkânsız u Neden daha erken yatılmıyor? Bu sendromu olanların gerçekten erken uykuya dalmaları mümkün değildir. Bu durum, basitçe insanların geç saatlere kadar oturup, geç kalkmayı tercih ettiği ama gerektiğinde de gündüz programına uyum sağlayabildikleri bir “gece kuşu” eğilimi değildir. u Eğer biri çok yorgunsa neden erken uykuya dalamaz? Bazıları daha erken uykuya dalabilir ama bu derin bir uyku olmaz. Bazıları da kendilerini ne kadar yorgun hissederlerse etsinler daha erken uykuya dalamazlar. u Bu bozukluk neden bir sorundur? 09.00 17.00 gibi normal çalışma saatlerinde çalışmak zorunda olanlar ve öğrenciler uykusuz kalır. Erken kalkmaları gerektiği için her gece sadece 34 saat uyuyabilirler. İş ve eğitim yaşamları olumsuz etkilenir, kazaya meyilli hale gelebilirler. Devam eden uyku yoksunluğu, hem fiziksel hem de zihinsel sağlıklarını etkiler. u Peki ya kronik yorgunluk? Bu sendromla yaşayan birçok kişi, vücutlarının ihtiyaç duyduğu saatler boyunca uyuyabilirlerse dinlenmiş ve iyi uyanırlar. Ancak bazıları yine de kendilerini kronik olarak yorgun hissederler. Araştırmalara göre bazı insanların iç sistemleri birbiriyle uyumlu olmayabiliyor. Örneğin sindirim sistemiyle uyku/uyanma sistemi uyumlu olmayabilir. Ve uyku bozukluğu yaşayan çoğu kişi, diğerlerine göre daha çok uykuya ihtiyaç duyar. u Bu sendromu olan kaç kişi var? 1990’larda yapılan iki çalışma, bu bozukluğun 600 yetişkinden yaklaşık 1’ini etkilediğini ortaya çıkardı. Çok sayıda ergen de bu bozuklukla yaşıyor. Ergenlerin çoğu bundan kurtuluyor ama bazılarında kalıyor. u Bu sendrom kaç yaşında başlıyor? Bazılarına göre erken çocuklukta başlıyor, bazılarına göre de ergenlikte. Kimilerinde 20’li yaşların başlarında bitiyor, kimilerinde ise hayat boyu sürüyor. u Nasıl teşhis ediliyor? Bir uyku uzmanı hastanın geçmişini ve şikâyetlerini dinler. Uyku apnesi ya da başka bozuklukların tespiti ya da elenmesi için gece uyku testi de istenir. Kimi hastalarda birkaç bozukluk birden olabilir. Testler yapılır. bazen tedavi yoktur u Nasıl tedavi edilir? Vücudun sirkadiyen ritmini değiştirmek için sabahları gün ışığına maruz kalınması, akşamları ışığın kısıtlanması ve akşamları melatonin hormonu alınması yöntemi uygulanır. Bu, bazı insanlar için etkili olabilir. Birçok doktor ilaç verir ve bu bazı kişilerin daha erken uyumasına yardımcı olabilir ancak çoğu zaman uyku kalitesini iyileştirmez ve hasta gün boyunca yorgun kalır. Bazılarında da ilacın hiç etkisi olmaz. Uyku doktorları, evre geciktirici kronoterapi önerebilir. Pek çok insan için normal bir uyku düzenine uymak zor veya imkânsız olabilir ve bunun için çabalamak, tüm olumsuz etkilerle birlikle uykusuzluğa ve strese neden olmaktan başka işe yaramaz. İnsanlar, vücutlarının doğal olarak geri döndüğü düzende çok daha üretken ve mutlu olabileceklerini fark ederler. Şiddetli uyku bozukluğu çekenler için bu tek gerçekçi seçenek olabilir. u Gecikmiş uyku evresi bozukluğu bir engellilik midir? Tedavinin etkisiz kaldığı kişiler, 09.0018.00 gibi bir çalışma programını sür düremeyebilir. Bu tür işleri olanlar ve uOkulda öğrenmeyi etkiler mi? Zekâyı etkilemez. Ancak odaklanma, hafıza ve dikkat süresi uykuyu iyi almaya bağlıdır. Ders çalışma alışkanlıklarında değişiklik gerekebilir. sabah derslerine girmesi gereken öğrenciler için tedavi başarısız olursa bu bozukluk bir engeldir. ABD’deki okullar ve işverenlerin, Engelli Amerikalılar Yasası uyarınca, yarı zamanlı veya Okulla işbirliği gerekir. Bu çocukların başarısız olmaması ve özgüvenlerinin etkilenmemesi erken yaşta tespit edilmesi önemlidir. esnek çalışma programları gibi düzenlemeler yapması gerekiyor. Diğer ülkelerde de benzer düzenlemelere ihti yaç duyulabilir. u Ne tür düzenlemeler işe yarar? Çalışma saatlerini günün ilerleyen saatlerine göre planlama. Bir veya iki saat, bazıları için büyük bir fark yaratabilir. Mümkün olduğunca evden çalışma. Kronik yorgunluk nedeniyle ihtiyaç duyanlar için daha kısa çalışma saatleri. Öğrenciler için çevrimiçi ders. Dersleri takip etmeyi başarmaları halinde bazı derslere girmemelerine izin vermek. Sınavların uygun bir zamanda yapılması.