Katalog

19 MAYIS 2019 SALT, sekiz yılı devirdi Bilginin bakıcısıyız “Başlangıçta düşündüğümüzden çok farklı bir yere evrildi SALT. Belirli alanlarda çok çeşitli kurumlarla ilişkilerimiz var. Akademik alanda Kadir Has Üniversitesi’ni örnek verebilirim.” Meriç Öner K urulduğu 2011 yılından beri, Beyoğlu ve Galata’daki mekânlarında İstanbul’un en kayda değer kültürsanat rotalarından birisi olan SALT, etkinliklerini çok disiplinli, araştırma tabanlı ve kamu yararı gözeten bir anlayışla sürdürüyor. Kurumun kurucularından Araştırma ve Programlar Direktörü Meriç Öner ile SALT’ı ve güncel projelerini konuştuk. u SALT gibi kurumlar için araştırmatabanlı olmak günümüzde vazgeçilmez bir etiket. Bu amaca ne kadar ulaşabildiniz? Araştırmatabanlı kültür kurumu, bizim de kullandığımız bir tabir. Okul diye bildiğimiz bir şey var, bir bilenin, bir şeyler öğrettiğini varsayıyoruz. Kütüphane var, belki Türkiye’de çok geniş anlamda kullanılabilir olmamış. Müze dediğimiz bir kurumsal yapı var. O da koruma görevini üstlenerek kamuda bir şeyleri var etmeye çalışıyor. SALT’ı 21. yüzyılda bu kurumların işlemediği yerlerde, hiçbirine doğrudan alternatif olmayan, ama başka imkânlar sunan bir yapı olarak değerlendirmek lazım. Kurumun araştırmayı temel alıp, bunun üzerine son sözler söylemeye niyeti yok. BİLGİ PAYLAŞILIRSA u SALT’ta arşiv sunumu üzerine de çok kafa yoruluyor sanırım. Biz eser toplamıyoruz, bu çok keskin bir karar. Birtakım nesnelerin bakıcılığını üstlenmek de kuşkusuz çok değerli, ama biz bilginin bakıcılığını üstleniyoruz. Arşivin, o tozlu raflar imgesi boşluktan gelmiyor. Türkiye’de ve dünyanın pek çok yerinde, bir yerlere kaldırılmış, sadece elinizle dokunduğunuzda ulaşabildiğiniz bir statüsü var. Oysa bilginin paylaşılabilir olduğu ölçüde yeni bilgi üretme kabiliyeti var. Asıl dert bu birikimin dijitalleştirilip, kolay ulaşılabilir şekilde tasniflenmesi. Bunlar hep uluslararası standartlarda yapılan işler. Biz topladığımız belgeleri, deşifre etme kapasitesine sahip olan kişilerle çalışarak tasnifliyoruz. Sonrasında saltresearch.org adresinde kamuya mal oldukları hale geliyorlar. Bu sene arayüzü yenileyerek kullanıma açtık. Açık kaynak yazılım üzerine, yeni bir arayüz çalıştık. Çünkü kullanımın yaygınlaşması, sadece uzmanların rahat ulaştığı kapalı sistemlerin dışına çıkması demekti. u Bu noktada İstanbul Ansiklopedisi çalışmanızdan bahsetsek iyi olur diye düşünüyorum. Deniz Ülkütekin “Mihri, belgesel yapımcısı Berna Gençalp’le araştırma projemiz. Bu alanda doktorasını yapan Gülin Dağoğlu ve 1. Dünya Savaşı döneminde Osmanlı ressamlarına yönelik bir çalışma yapan Gizem Tongo’dan oluşan bir ekip kuruldu.” 11 Bu proje bir arşiv çalışması. Asıl sahibi Kadir Has Üniversitesi. Ortak çalışmayla arşivi erişilebilir hale getireceğiz. Arşivin tasniflenmesi sürüyor. Ansiklopedinin yazarı Reşat Ekrem Koçu’nun 1975’teki vefatından sonra basılamayan kısmı var. (A’da başlar, Gökçınar maddesinde biter) Ansiklopedinin kendisi çok değerli bir kaynak. Tasnif tamamlandığında birkaç temel meseleye yanıt sağlayacak bir yazılım üzerine çalışacağız. Çevrimiçi arşivlerde, her görsel aynı düzlem ve boyutta durur. Ancak Koçu’nun arşivinde belgelerin çok farklı aşamaları var. Gökçınar’ın arkasından basılmak üzere hazır bekleyen bir grup belgenin olduğunu gördük. ŞEHİR NE ANLAMA GELİYOR? u Bu çalışma SALT’ın desteklediği İstanbulluluk kavramıyla örtüşüyor. İstanbullulaşmak, 2011’de Almanya’da yapılan bir serginin adı aslında. İstanbul belli bir coğrafya için çok fazla bilgiyi barındıran bir yer. Bizim tepeden bir şeyi tarif ederek ona ulaşmaya çalışan bir yöntemimiz yok. O yüzden de SALT’ın İstanbul’u anlamlandırmak gibi bir meselesi yok. Beslenmemiz sırasında İstanbul hep konu ettiğimiz bir yer. Üzerinde bulunduğumuz şehir ne anlama geliyor sorusunu inceliyoruz. Bu kapsayıcı bakış, aslında İstanbul Ansiklopedisi’nin içinde var olan Reşat Ekrem’in kurduğu bir dünya. Bizce çok değerli bir karşılaşma. u Mihri sergisiyle ilgili ne söylersiniz? Mihri Osmanlı’da ressam olmaya karar ver miş bir kadın olarak önemli. Bizim için önemli olan ise toplumsal hayatta üstlendiği rol ve 1914’te İnas Sanayii Nefise Mektebin’in (Kadınlar Sanat Akademisi) kurulmasına önayak olması. Bugün adını anacağımız, Nazlı Ecevit, Fahrelnissa Zeid gibi sanat tarihinde kritik pozisyonlarda olan isimler bu kurumdan çıktı, SALT arşivinde yer alan sanatçılardan Sabiha Rüştü Bozcalı da burada eğitim veriyordu. Mihri’nin sanat tarihi içindeki bu önemli rolü pek anlatılmıyordu. Genç Türkiye ile ilgili ABD’de sunumlar yaptığını, orada kadınların oy verme hakkı için mücadele verdiğini biliyoruz. Portre ressamlığı yaparak çok farklı coğrafyalarda ayakta durabilmiş bir kadının hikâyesi bu sergi. İstanbul Modern, Yapı Kredi ve Topkapı Müzesi’nden ödünç alınmış eserler var. Onun dışında ABD’de gazetelerde de yer aldı. O kupürleri ve arşiv belgelerini de içeren bir anlatım var. Fotoğraf: Kurtuluş Arı Bremen Mızıkacıları bizim mahalledeymiş H avalar ısındı ya, ben geceleri cam açık yatmaya başladım bile. Ama bilmiyordum ki Bremen Mızıkacıları bizim mahalledeymiş. Geçen tanıştım kendileriyle. Camı açınca zaten tanışmamak mümkün değil. Bu arada masal yazıldığından beri kadroda değişiklikler olmuş. Eşek yok mesela… Horoz da yok. Bunların yerine bir martı, bir de karga almışlar. Sabah saat 5’e doğru ilk olarak “sound check” yapıyorlar tek tek. Genelde martı başlıyor önce ve sesini kontrol ediyor. Ardından karga, ondan sonra kedi ve en son da mahallenin deli karabaşı giriyor devreye. Tek tek kontrollerini yaptıktan sonra da koro halinde başlıyorlar şarkılarını söylemeye. Martı, “Kraaayykk” diye şarkıya giriş yaparken karga adeta martıya nazire yapar gibi uzun uzun “gak”lıyor. Kedi, “Maaaiiiuuuuvv” falan diye ezgiye eşlik ederken deli karabaş da şarkının bas ve bariton bölümlerini söylüyor. Sabahın 5’inde nasıl fırlıyorsun yataktan anlatamam. Bu arada gazetecilik refleksiyle cama gidiyorsun ki bir de bu koro birbirinin sırtına çıkıp söylüyorsa bu sahneyi hemen fotoğraflayayım diye. Valla öyle bir sahne yakalarsam Pulitzer’i bile alırım diye düşündüm geçen. Dünyaya mal olmuş bir masalın gerçek görüntüsü. Bu görüntüyü yakalarsan Nobel Barış Ödülü’ne hatta bu arkadaşları ikna ederek Hollywood’a gidip film çekerek Oscar’a kadar uzanman mümkün. Ama cama çıkınca hayal kırıklığı tabii. Martı karşı çatıda, kedi benim bina nın önündeki ağacın dibinde, karga aynı ağacın dalında, deli karabaş zaten sokağan ortasında bir yabancı geçsin de kovalayayım derdinde. Sonuç olarak oluşturdukları koronun farkında olmayan bir grup var karşımda. Bunların hali “Bremen” değil de “Bilemen Mızıkacıları” tadında. Ama bir ara o saatte evden çıkmaya değer görürsem bu arkadaşları bir araya getirip bir koro kurma düşüncem var. Gerçi kedi hariç pek insan canlısı değiller. EĞER İKNA EDEbilirsem... Karga ve martı pek kendine has tavırlar içinde. Çıkıp konuşmaya kalksam çok umurlarında olacağımı sanmıyorum. Deli karabaş desen hâlâ beni yabancı sanıyor. Ya da bana bir şekilde gıcıklık yapmayı seviyor diyelim. Geçen yine çöp konteynırının başında beni görüp ters ters bakınca yolu değiştirdim hem de elimde çöple. Neyse ki deli karabaşın gelmediği alternatif bir güzergâh var. Sonuç olarak bir yılı aşkın dır yıldızı benimle barışmadı bu arkadaşın. Çevremdekilerin dediği gibi biraz yiyecek versem barışacak da, rüşvet bana göre değil. Zaten sorun da benden kaynaklanmıyor. Bence gelip benden özür dilemeli ve “Sana bir daha gereksiz yere havlayamayacağım abi” demeli. O zaman düzelir aramız. Hatta belki kedi, deli karabaş ve ben hep birlikte karga ile martıyı da ikna ederiz. Sonra gelsin dünya çapında çılgın başarılar. 19 MAYIS 2019 SAYI: 1523 pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni Aykut KüçükkayA Sorumlu Müdür Ozan Alper Yurtoğlu n Yayın Koordinatörü hilal köse ÖZTÜRK n Görsel Yönetmen münevver oskay n Editör deniz ülkütekin n Sayfa Tasarım EMİNE BİLGET n Reklam Genel Müdürü Ayla Atamer Törün Yayımlayan ve Yönetim Yeri: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/ İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 343 72 6 eposta: posta@ cumhuriyet.com.tr Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın