Katalog

TARİHÇE Havagazı, maden kömürünün damıtılmasıyla oluşan kokunun gaz haline dönüşmesi… Osmanlı’da ilk defa Sultan Abdülmecit zamanında Dolmabahçe Sarayı’nı aydınlatma amacıyla kullanıldı. Dolmabahçe Gazhanesi’nde üretim fazlalığı olunca İstiklal Caddesi ve etrafının aydınlatılmasını da sağlandı. Tüm şehri havagazıyla aydınlatma isteğiyle 1880’de Yedikule Gazhanesi açıldı. Beylerbeyi Sarayı’nı aydınlatmak için 1865 yılında kurulan Kuzguncuk Gazhanesi bir süre sonra yetersiz kalınca Anadolu yakasını aydınlatma görevi 1887’de Fransız ve Alman mühendisler tarafından kurulan Hasanpaşa Gazhanesi’ne bırakıldı. Elli yıl kadar Fransızlara imtiyaz olarak verilen gazhane 1938 yılında devletleştirme yolu ile alındı. 1945’te İETT Genel Müdürlüğü’ne bırakılan gazhane 1993 yılına kadar faaliyetini sürdürdü. Bu tarihten sonra alanın nasıl kullanılacağı tartışılır oldu. 1994’te kültür merkezine dönüştürülmesine, araziye ve içindeki binalara hiçbir şekilde dokunulmamasına karar verildi. Bu karara rağmen İETT Genel Müdürlüğü gazhaneyi önce “Kömür Satış Deposu” olarak kiraladı, sonra çöpleri toplama alanı olarak kullandı. Bundan 15 sene öncesine kadar Anadolu yakasının aydınlatılması için kullanılan Hasanpaşa Gazhanesi şimdi bir kültür festivaline ev sahipliği yapıyor. Gazhane Çevre Gönüllüleri, Kadıköy Belediyesi ve Berlinlacht’ın gerçekleştirdiği, otuzdan fazla sanatçının katıldığı festival herkese açık ve ücretsiz. Amaç, gazhane alanının rant sağlamak amacıyla yok edilmesini önlemek, gazhaneyi mahalle sakinlerinin de desteğiyle bir kültür merkezine dönüştürmek.. Festivalin organizatörlerinden Anıl Yılmaz ve Edie Egal. Fotoğraf: Uğur Demir Gazhane’de şenlik var! Aslı Borucu dı kimi zaman kentsel dönüşüm projeleri kapsamında duyulan, kimi zaman ise yıkımlara karşı mahalle sakinlerinin direnişleriyle haberlere konu olan bir mekân Hasanpaşa Gazhanesi. Beraberinde yüz yılı aşkın bir tarih taşısa da bundan birkaç zaman öncesine kadar rant amacıyla sessiz sedasız yıkılması düşünülüyordu. Duymuş, ama hiç gitmemiş, görmemiştim. Meğer, akbilim kaybolunca yenisini çıkarmak için gitttiğim Hasanpaşa İETT Genel Müdürlüğü’nün tam da yanında duruyormuş bu tarih, fark etmemişim... Bu kez nereye gittiğimi bilerek yola çıkıyorum. Kadıköy Belediyesi, Berlinlacht ve Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin hazırladığı Gazhane Kültür Festivali’ne gidiyorum. Festivalin amacı gazhane alanını küçük çıkarlar uğruna kaybetmemek ve tarihsel dokusunu bozmadan gazhaneyi bir kültür merkezi haline getirmek. Bu amaç doğrultusunda gerçekleşen TransYapıt I. Gazhane Kültür Festivali 19 Ekim’e kadar devam edecek.. Tiyatrodan, müziğe, akrobasiden, ateş gösterilerine kadar birbirinden ilginç şovların sahnelendiği festivalde hafta içi atölye çalışmaları da yapılıyor. Festivalin organizatörlerinden Anıl Yılmaz ve Edie Egal ile gazhaneye, sanata ve festivale dair konuştuk... Festival fikri nasıl ortaya çıktı? Anıl Yılmaz: Berlin’de, ateş gösterileri yapan, festivalin diğer organizatörlerinden Edie Egal ile tanıştım. Kendisi bundan yıllar önce Berlin’de yaşayan gurbetçi arkadaşını ziyarete geldiğinde bu alanı görmüş. Edie aynı zamanda akrobat. Alanda ısınma egzersizleri yaparken çevredeki çocuklar etrafında toplanıp merakla izlemişler. Bu durum hoşuna gitmiş ve festival yapma hayali kurmuş. Tanıştığımızda ona yardım edebileceğimi söyledim. Almanya’da ortak organizasyon şirketimiz var; adı Berlinlacht, beraber, bu festivali gerçekleştirmek için yola çıktık. Festivalden beklentileriniz neler? A. Yılmaz: Temel amaç, öncelikle gazhaneyi bir kültür merkezine dönüştürmek. Buranın otopark ya da alışveriş merkezi olmasını değil, her türlü sanata açık bir alan olarak kullanılmasını istiyoruz. İnsanları buranın, kültür sanat aktiviteleriyle bir kültür merkezi olabileceğine inandırmaya çabalıyoruz. Amaçlarımızdan biri de çevre halkını kültür alanında biraz daha kalkındırmak ve geliştirmek. Bu sayede bölgeye ekonomik anlamda daha fazla katkı sağlanabilir. A ÇEVRE GÖNÜLLÜLERİ Mahalle sakinlerinin de mekânın yok olma tehlikesine karşın uzun süren bir direnişleri olmuş. Onlar nasıl bakıyor bu festivale? A. Yılmaz: Mahalle sakinlerinin eski motivasyonları yok; çünkü yaklaşık 13 senedir sürekli deneyip bir şey olmadığını görünce vazgeçmişler. Ama Gazhane Çevre Gönüllüleri direniyor hâlâ. Biri Almanya’da diğeri Türkiye’de iki farklı grubun ortak amaç doğrultusunda birleşmesi enteresan oldu. Bizim elimizde amacımızı gerçekleştirecek malzeme vardı, gerekli destekleri sağlamamız gerekiyordu. Bunu üçüncü bir ayağa bağlamak için Kadıköy Belediyesi’ne gittik. Onlar da bizi çok sıcak karşıladılar. Kadıköy Belediye Başkanı Selami Öztürk kontrat yapacak kadar bu işi ciddiye aldı. Bu festival, Kadıköy Belediyesi, Berlinlacht ve Gazhane Çevre Gönüllüleri tarafından gerçekleşiyor. Bunun dışında bize destek veren Santralistanbul, Gaf, Garajİstanbul, Galata Art Space, İstanbul 2010 gibi kurumlar da var. Bu sene festivali pilot proje olarak gerçekleştiriyoruz. Amacımız 2009 ve 2010’da da tekrarlamak. 2009’da Kreuzberg ve Kadıköy’ün kardeş ilçeler olmasının 20. yıl kutlamaları Berlin’de yapılırken. 2010’da İstanbul Avrupa Kültür Başkenti projesi kapsamında festival yinelenecek. Festival mekânı olarak neden Gazhane seçildi? Mekânsal ve tarihsel olarak Gazhane’nin nasıl bir farklılılığı var? Edie Egal: İstanbul dünyanın en önemli kentlerinden biri, Gazhane ise farklı insanların tanışması, sanatçıların paylaşımı için uygun bir ortam. Bizim yapmaya çalıştığımız sanat çalışmaları ve sanat anlayışına da uyuyor. Şu an bomboş, kullanılmıyor. Gazhane’nin mekânsal dönüşümünde esas alınacak şey kültürel yapıyı korumak. Hem kentin tam göbeğinde hem de apayrı bir yerdesiniz. Kaybedilmiş, kullanılmayan mekânlar sokak sanatının yapılabileceği, kendini ifade edebileceği en uygun yerler. Tarihsel geçmişine baktığınızda da, burası Almanlar tarafından Türklere verilmiş… Yani böyle de bir ortaklık var. Dünyanın birçok yerinden sanatçılar festivale konuk olacak. Sanatçı seçimi yapılırken nelere dikkat ettiniz? A.Yılmaz: Berlinlacht adlı organizasyon bu sanatçılarla sürekli çalışıyor. Şirketi kuranlar da sanatçı olduğu için hepsi arkadaşlar. Projeyi anlattığımda tüm sanatçı arkadaşlar destek vermek için gönüllü olarak geldiler. Uçak paralarına kadar her şeylerini kendileri karşıladılar. Sanatçı katılımı açık, amatörler için de “Göster Kendini” adlı bir sahne kurduk. Verdiğimiz iletişim adreslerine mail atan herkes festivalde yer alabiliyor. Türkiye’de yaptığı işe inandığını hissetiğimiz herkes ile çalışıyoruz. G C M Y B C MY B