Katalog

‘Hayattan kurtulmak’ için tiyatro yapmak! Yasmina Reza! KADERİNİ KÖKTEN DEĞİŞTİRECEK FERDA FİDAN OLAN OYUNU ‘“SANAT”’! Birkaç yıl süren bu boşlukta maddi durumu da “Oyunlarınızı yeni baştan dikkatle okurken fark bozulmaya başlayınca üç aktör arkadaşını arayarak ettim ki ‘kurtulmak’ fiilini çok sık kullanıyorsunuz. onlar için bir oyun yazarsa, oynamayı kabul edip ‘Kurtulmak’ ama neden ya da kimden?” etmeyeceklerini sorar. Bir italyan gazetecinin kendisine yönelttiği Ve onların onayını aldıktan sonra kaderini kökten bu soruya “Hayattan tabii ki” diye yanıt verir değiştirecek olan “Sanat” adlı oyunu yazmaya başlar. Yasmina Reza. Fabrice Luchini, Pierre Arditi ve Pierre Macar bir kemancı ile İranlı-Rus bir mühendisin Vaneck’ten oluşan Pişkin Trio için yazdığı “Sa- kızı olarak Paris’te dünyaya gelen Yasmina Reza, nat”, sahneye konulduğu günden itibaren aylarca çağdaş Fransız edebiyatının belki de en kozmopolit kapalı gişe oynanarak tiyatro çevrelerinde yıllardır kökenli yazarı olduğu gibi aynı zamanda görülmemiş bir beğeni toplar. günümüzde dünyada en çok tanınan Fransız oyun Öyle ki bu kez yazarın başarısı ülke sınırlarını da yazarıdır. aşarak evrensel bir boyuta geçecek, “Sanat” 35 di- Lisede Fransızca edebiyat dışındaki derslere le çevrilerek New York’tan Berlin’e, Tel Aviv’den pek ilgi duymayan Reza, üniversitede önce tarih Tokyo’ya kadar beş kıtada sahnelenecektir. coğrafya, sonra sosyoloji okumayı denemesinin Londra’da Laurence Olivier ödülü, Broadway’de ardından tiyatroya olan merakı yüzünden bir tiyatro Tony ödülü gibi (ki ilk kez ana dili İngilizce olma- okuluna yazılarak oyuncu olmaya karar verir. yan bir yazara veriliyordu) dünya tiyatrosunda bili- Ancak beklemekten nefret eden Reza, nen en büyük ödülleri kazanacaktır. yaşamlarının önemli bir bölümünü oyun teklifleri bekleyerek geçiren genç oyuncular gibi olmaktan SIKINTI VE SORUNLARLA DOLU BİR korktuğu için bir süre sonra, acilen kendini ifade YOLCULUĞUN ÖYKÜSÜ: ‘VAHŞET TANRISI’ edebileceği başka bir yol aramaya başlar ve belki İlk defa 2006’da sahneye konan “Vahşet bir tiyatro oyunu yazabileceğini düşünür. Tanrısı” ile Yasmina Reza’nın evrensel boyutu Çok sık tiyatroya gittiği ve başka Çehov olmak iyice perçinlenir. üzere bütün klasik yazarların eserleriyle epeydir İki çiftin arasında geçen gerilimli tartışmalardan içli dışlı olduğu için belki de hiç kapamayacağı bir oluşan bu oyun 2011 yılında Roman Polanski rol peşinde koşmak yerine edebiyata atılmak ona tarafından, Acımasız Tanrı (Carnage) adıyla daha cazip gelmektedir. beyazperdeye uyarlanır. Sinema sanatının evrensel ve popüler gücü ‘KONUŞMALAR’: İNSAN İLİŞKİLERİNİN sayesinde artık Yasmina Reza tiyatro çevrelerinin ZORLUĞU, SOSYAL GERİLİMLER VE de ötesine geçen bir şana kavuşmuştur. İÇSEL HESAPLAŞMALAR! Fransa ve Avrupa sınırları içinde kalan diğer Ancak bir cenazeden sonra “Konuşmalar” Fransız oyun yazarlarının ulaşamadığı bu başarının adını verdiği oyunu bitirdiğinde ortaya çıkan nedenleri aslında epey basittir. sonuçtan memnun olmayarak hiçbir zaman Yasmina Reza’nın oyunları ülke sınırlarını sahnelenemeyeceğini düşünür. kolayca aşabilecek düzeyde, sevgi ve dostluğun Yine de salt meraktan yazdıklarını gösterdiği kırılganlığı, her zaman ahlaki değerlere çok bağlı yakınlarının son derece övgülü yorumlarla metnine gözükmeye gayret eden burjuvazinin riyakârlığı, sahip çıktıklarını görünce umutlanmaya başlar. birlikte yaşamanın zorlukları gibi evrensel temalar Arkadaşlarının da aşırı uğraşlarıyla oyun nihayet üzerine kuruludur. sahneye koyulduğunda büyük bir ilgiyle karşılanır garezlerin, kıskançlıkların ve düş kırıklıklarının ortaya Yani yaşamın sıkıntı ve sorunlarla dolu bir ve Yasmina Reza yazarlık kariyerinin ilk önemli basamağı çıkmasına yol açan bir araç olduğu anlaşılır. yolculuk olduğunu anlatan Reza için tek kaçış olacak olan Molière ödülüne değer görülür. YASMINA REZA: “BANA EN BENZEYEN yolu kültür ve “Sanat” ve özellikle de tiyatrodur. Daha ilk eserinde yazarın sonradan devamlı takip edeceği ESERİM: ‘KIŞI GEÇİRMEK’ Çünkü tiyatro salt bir eğlence aracı değil, aynı izlekler ortaya çıkmıştır: İnsan ilişkilerinin zorluğu, sosyal Bu başarının verdiği özgüvenle “Bana en benzeyen zamanda insanlığın içinde debelendiği kaosu sanatsal gerilimler ve içsel hesaplaşmalar. eserim” diye tanımladığı ama paradoksal olarak en az malzemeye dönüştürmeyi amaçlayan bir projedir. Bir bireyin cenazesinden sonra yakınları arasında geçen bilinen oyunu olan “Kışı Geçirmek”i yazar. Dağda tatil Yazarın günlük yaşamın içinden bulup çıkardığı bu konuların, konuşmalardan oluşan oyunda, karakterlerin hissettikleri yapan altı karakter arasındaki ilişkilerin sahneye konduğu kültürel farklılıkların ötesinde, çok değişik ufuklardan gelen kayıp ve yas duygusunun içlerinde biriken ve o güne oyun yine izleyicinin yoğun ilgisiyle karşılaşır. izleyicilerin ruhuna hitap edecek temalar oluşturur. dek ifade etmekten imtina ettikleri bazı sert gerçeklerin, İçerik yaratma konusunda hiçbir sorun yaşamadığını GÜNLÜK, GERİLİMLİ ANLAŞMAZLIKLAR söyleyen Yasmina Reza için aslında yazı serüveni yeni VE GÜN YÜZÜNE ÇIKAN ŞİDDET! biçemler yaratma serüvenidir. Reza’nın oyunlarında karşımıza çıkan tamamen Kendini bir ressam ya da bir fotoğrafçı olarak gören gerçekçi ve dinamik diyaloglar, günlük ama gerilimli Reza, “Sanat”ın içeriğinden çok biçemi üzerinde arayışlar anlaşmazlıklar, insan ilişkilerinin altında yatan şiddetin içindedir. nasıl yavaş yavaş gün yüzüne çıktığını gösterir. ‘BEKLENMEDİK ADAM’ “Sanat” oyununda beyaz bir tablo konusunda araları Oysa “Konuşmalar” ve “Kışı Geçirmek” biçem bozulan üç eski dost, “Vahşet Tanrısı”nda çocuklarının ettiği açısından fazla yenilik içermeyen, yani bir anlamda klasik kavga yüzünden sinirlerine hâkim olamayarak birbirlerine oyunlardır. Artık yeni bir şeyler yaratmak arzusuyla hakaret etmeye kadar giden uygar görünümlü iki çift, bu hareket ederek “Beklenmedik Adam” adlı oyunu yazar: sosyal iliskilerin temsilcileri olarak izleyici karşısına çıkarlar. İki değişik monoloğun sonunda birbirine karışmasıyla Yani oyunların başlangıcında çok olağanüstü bir konu sonlanan, çetrefilli bir oyun olduğu ve sahneye konması da yok gibi gözükse de olaylar kısa zamanda patlayıcı bir epey zahmetli gözüktüğünden hiçbir tiyatro kabul etmez hal alarak izleyiciyi değişik bir duygu girdabına sürükler. ve her başvurduğu yerden ret yanıtı alan Yasmina Reza Psikolojik bir sorgulamaya hatta bazen bir söz kendini hoyrat bir boşlukta bulur. düellosuna dönüşen tartışmalar, çoğu zaman tek İlk iki oyunundan sonra kutlanan, övgüler dizilen bir mekânda, sade, keskin ve abartısız bir üslupla yazar statüsünden, bir anda kimsenin ilgilenmediği vasat bir yazara dönüşmüştür. canlandırılırken sayıları çok az olan karakterlerin sıradan >> 8 4 Eylül 2025 PASCAL VICTOR