Katalog

MERHABA Toplumsal gerçeğimizin “Oyunlarınızı yeni baştan dikkatle okurken fark ettim ki ‘kurtulmak’ fiilini çok sık kullanıyor- sunuz. ‘Kurtulmak’, ama neden ya da kimden?” Bir İtalyan gazetecinin kendisine yönelttiği bu aynası: Kemal Bilbaşar! soruya “Hayattan tabii ki” diye yanıt verir. Macar bir kemancı ile İranlı-Rus bir mühen- disin kızı olarak Paris’te dünyaya gelen us- ta yazar, çağdaş Fransız edebiyatının günü- müzde en çok tanınan oyun yazarıdır. “Konuş- “Horlanmış, ezilmiş, feodal toplum düzenin- ÖNER YAĞCI malar” adl ilk oyunu büyük ilgiyle karşılanır ve de bırakılmış halkına seslenmek, onları sil- Molière ödülüne değer görülür. kelemek, uyarmak amacı” olduğunu belirten emal Bilbaşar (1910 / 1983), Daha ilk eserinde yazarın izlekleri ortaya çık- Kemal Bilbaşar, Hakkâri Van dolaylarında- bir kasabadan kesitler sunduğu mıştır: İnsan ilişkilerinin zorluğu, sosyal gerilim- ki dağlarda yaşayan insanların yaşamlarını, K Anadolu’dan Hikâyeler’iyle (1939) ler ve içsel hesaplaşmalar. “Bana en benzeyen törelerini aktardı. başlattığı öykücülüğünü, 1940’lı yıllarda, eserim” diye tanımladığı “Kışı Geçirmek” oyu- Arka planda Şeyh Sait Ayaklanması’nın Atatürk’ün ölümünden sonra halktan kopan, nu yine izleyicinin yoğun ilgisiyle karşılaşır. olduğu romanda, Sorikoğlu’nun köylülere devrimlere sırt çeviren yönetimlerdeki Ona göre aslında yazı serüveni yeni biçem- zulmü, ona babası Cano’yla birlikte direnen insan manzaralarını sergilediği Cevizli ler yaratma serüvenidir. “Beklenmedik Adam”ı Cemo ve Memo’nun yaşadıkları, “Ağasız Bahçe, İkinci Dünya Savaşı sonrası İzmir’in yazar. Hiçbir tiyatro kabul etmez. Ve kaderi- nasıl ederik bunca insan? Komları neyle savaşın getirdiği ahlaki çöküntüleri yaşayan, ni kökten değiştirecek “Sanat”ı yazar. Aylar- onarırık? Tohumu, unu, samanı, çifti kimden geçim sıkıntısı çeken insanlarını anlattığı ca kapalı gişe oynanır. 35 dile çevrilerek New alırık? Önümüz kış. Ambarımızda bir avuç Pazarlık’la sürdürdü. York’tan Berlin’e, Tel Aviv’den Tokyo’ya 5 kı- buğdayımız yok. Kış kıyamette ortada kalırık Büyük kentlerdeki siyasal ve ekonomik tada sahnelenir. Londra’da Laurence Olivier, da acımızdan ölürük” diyerek ağasız nasıl gelişmelerin Söke ovasındaki pamuk, tütün Broadway’de Tony ödülü (ki ilk kez ana dili İn- yaşayacakları kaygısını yaşayan köylüleri üreticisi köylere yansımasının, tarımın gilizce olmayan bir yazara veriliyordu) gibi en Memo’nun harekete geçirmesi, ağalık makineleşmesinin getirdiklerini, toplumun büyük ödülleri kazanır. düzenine başkaldırı vardı. hızlı dönüşümünün kasabada, kentte 2006’da sahneye konan “Vahşet Tanrısı” ile Bilbaşar, “Dünyalarını yoksulluk ve mah- yeni türeyen güçleri, sömürülen emekleri, evrensel boyutu iyice perçinlenir, 2011’de Ro- rumluklarla karartan feodal düzenin hak- Pembe Kurt, Üç Buutlu Hikâyeler, Köyden man Polanski tarafından Acımasız Tanrı (Car- sızlığını, acımasızlığını somut olarak gös- Kentten, Irgatların Öfkesi adlı kitaplarındaki nage) adıyla beyazperdeye uyarlanır. termek” amacıyla yazdığı Cemo’nun deva- öykülerinde kahramanlarının yörelerinin Onun oyunları sevgi ve dostluğun kırılganlığı, mı niteliğindeki Memo’da (1969), ağa-köy- ağzıyla konuştuğu ironi yüklü, acılı, öfkeli her zaman ahlaki değerlere çok bağlı gözük- lü çatışmasını Şıh Persin’le yoksul köylüyü diyaloglarla ve gerçekçi bir anlayışla meye gayret eden burjuvazinin riyakârlığı, bir- temsil eden Memo çatışmasıyla aktardı. aktardı. likte yaşamanın zorlukları gibi evrensel temalar Cevizli Bahçe ve Irgatların Öfkesi adlı iki kitapta toplanan üzerine kuruludur. ‘YEŞİL GÖLGE’DE SİNSİ GERİCİLİK öykülerinde, “Öykü, tarihsel devrimci akış doğrultusunda, Yani yaşamın sıkıntı ve sorunlarla dolu bir HAREKETİNİ MERCEĞİNE ALDI! karanlık düzenlerin gizlerine tutulmuş ışık, gölgedeki zorbalara yolculuk olduğunu anlatan yazar için tek kaçış Anadolu’dan çıkan yazarların yaşadıkları coğrafyanın insan- sıkılmış yumruk, haksızlıklara kötülükle savaşacaklara yol yolu kültür ile sanat ve özellikle de tiyatrodur. doğa gerçekliğine yönelmesinin tipik örneği olan Yeşil Gölge’de gösterici, güçsüzlere, pısmışlara yürek ve sorunlarına çözüm Çünkü tiyatro salt bir eğlence aracı değil, ay- (1970), İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki çok partili hayata geçiş olmalıdır” düşüncesini gerçekleştirdiği görüldü. nı zamanda insanlığın içinde debelendiği kao- sürecinde ve sonraki Demokrat Parti Türkiye’sinde, Karadeniz Bir kente atanan yoksulluklarla büyümüş kasabalı bir öğretmenin su sanatsal malzemeye dönüştürmeyi amaçla- bölgesinden bir kasabayı merceğine aldı. çevreyle uyuşamamasını ve yaşadığı ruhsal sorunları aktaran De- yan bir projedir. Kemal Bilbaşar’ın “1945-1946’larda Atatürk çağından nizin Çağırışı (1943), 1940’lı yılların Türk romanları arasında yıl- Oyunlarında karşımıza çıkan gerçekçi ve di- gelmekte olan gizlenmiş, sinmiş gericilik hareketinin örgütlenerek dız gibi parlayan, edebiyatımıza yabancılaşmayı katan bir romandı. namik diyaloglar, günlük ama gerilimli anlaş- iktidarı ele geçirmek ve sonraki dönemde gerçekleştirdikleri Milli Mücadele döneminden başlayarak Demokrat Parti mazlıklar, insan ilişkilerinin altında yatan şidde- bütün amaçlarını örgüt içerisine almak eğilimini bu romanda iktidarının ilk yıllarındaki toplumsal değişikliklerin vurgulandığı tin nasıl yavaş yavaş gün yüzüne çıktığını gös- vermeye çalıştım” dediği romanda, sırtını yeni iktidara dayayan Ay Tutulduğu Gece’de (1961), bir Ege kasabasında çevre terir. büyük toprak sahibi zalim Müezzinoğlu ve yanında yer alan halkının sorunlarını çözmeye adanan bir mühendisle öğretmenin Gerçeklikten kopamayan, gerçekliliği en va- çıkarcılar, gericiler ve onların zorbalıklarıyla mücadele eden karşılaştıkları güçlükleri sergiledi. sat ve en karanlık yönleriyle ele almayı amaçla- kasabalılar vardı. dığı eserleriyle dünya çağdaş tiyatrosunun tar- Bir kasaba romanı olarak Menderes Ovası’nı gözlerimizin önü- ŞÜKRAN KURDAKUL: DOĞU ANADOLU’DA tışmasız bir temsilcisidir. Yasmina Reza kapa- ne getiren Başka Olur Ağaların Düğünü’nden (1972) sonra yaz- KÂĞIT ÜZERİNDE KALAN YASALARIN DIŞINDA ğımızda. Ferda Fidan’ın yazısı… dığı Kölelik Dönemeci’nde (1977), bugün yaşadığımız birçok so- BIRAKILMIŞ İNSANLARIN ROMANI: ‘CEMO’ runun ipuçlarını veren Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonraki - Öner Yağcı (“Toplumsal gerçeğimizin Dede Korkut’tan beri gelen destan motifleriyle, gerçek- yıllarda geçen Osmanlıyla Rusya arasına sıkışıp kalan Abhaz ve aynası: Kemal Bilbaşar!”), masal karışımı ocakbaşı anlatımıyla sevgileri, aşkları, kavgaları, Adiga Çerkeslerinin bağımsızlık amacıyla ayaklanmasını anlattı. - M. Sadık Aslankara (“Yalanın öyküsü, kahramanlıkları, düşkünlükleri, yücelikleri, güzellikleri, Bu destansı romanında Bilbaşar, Osmanlı’nın Rusya’ya öykünün yalanı…” / Recep Seyhan, Bir Sepet çirkinlikleri aktardığı Cemo (1966), Kemal Bilbaşar karşı kullanmak için Osmanlılaştırmak, Rus imparatorluğunun Hayal, Zongo’nun Değirmeni, Hece / Ramazan romancılığının ve edebiyatımızın başyapıtlarından biri oldu. egemenliğine almak istediği Kafkasların geleneklerine sımsıkı Teknikel, Piyangocunun Ölümü, Cumhuriyet Şükran Kurdakul’un “Doğu Anadolu’da kâğıt üzerinde kalan bağlı halkı Çerkeslerin özgür kalma mücadelesini aktardı. Kitapları / Meral Saylar, Bakla Falı, Luna / Nilü- yasaların dışında bırakılmış insanların romanı” olduğunu söyle- Bedoş’ta (1980), Cumhuriyet döneminin ilk kuşağını saran fer Açıkalın, Beklediğim Odalarda, İthaki; Çıldır- diği Cemo’da, bugünün Güneydoğu gerçeğinin ipuçlarını verdi. tan Öyküler, Marjinal / Ayşen Işık, Ne Yeni Ne görev aşkını, Zühre Ninem’de (1981) 1900’lerin başlarında Olay olarak ele aldığı tarih kesitindeki yaşamı aktardığı Başka, İletişim / Çağan Irmak, Gözümden De- Rumeli’de yaşanan çalkantıları anlattı. romanda, “Henüz büyük çoğunluğu eğitimden yoksun, sözlü yazın liler Taştı, Doğan Kitap / İrem Üreten, Saat Yö- döneminde yasayan bu çevrenin insanlarına, o yazının ağzı ile KEMAL BİLBAŞAR: ‘FİKİRDE TOPLUMCU, nünün Tersine, Bilgi), ve destan anlatısı ile seslenmek en doğru yol gibi geldi bana... SANATTA GERÇEKÇİ GÖRÜŞE BAĞLI KALDIM’ - Bilge Sönmez (Erendiz Atasü, Romanı- Halk bilgisinin en canlı yanı olan bu hazineden yazınımız bugün Roman ve öyküleri Can Yayınları tarafından yayımlanan, hak- mız, Romancılarımız, Sanat Kritik) de yarın da hiç kuşkusuz yararlanacaktır” düşüncesiyle yazdığı kında Bir Hikâyeci ve Romancı Olarak Kemal Bilbaşar, Eğiti- - Gültekin Emre (A. Kadir Paksoy, Göç Cemo ile dilsiz halkın yazgısına farklı bir bakışla bakarak canlı, me ve Sanata Adanmış Bir Hayat (Müberrra Bağcı) ve Kemal Hazırlığı - Son Şiirler, Barış Kitaplığı), evrensel bir sevda ve yiğitlik destanı yarattı. Bilbaşar’ın Öykücülüğü (Arif Yılmaz) adlı kitaplar yazılan ustanın - Doğan Sevimbike (Ahmet Büke, Kırmızı yapıtları, köylüyü konu alan edebiyatımızda bir dönüm noktasıdır. AĞALIK DÜZENİNE BAŞKALDIRI! Buğday, Can), “Fikirde toplumcu, sanatta gerçekçi görüşe bağlı kaldım” Olayları kişilerin ağzından ve onların konuşmalarıyla aktardı. - Y. Bekir Yurdakul (Koray Avcı Çakman, diyen, toplumsal gerçeğimizi ve insanlarımızın sorunlarını Cano’nun ağzından kızı Cemo’nun nasıl yetiştiğini, Memo’nun Dr. Kimo’nun Laboratuvarı, Altın Kitaplar), toplumcu gerçekçi yöntemle aktardığı Cemo başta olmak üzere ağzından direniş destanını okuduk. - Vitrindekiler, kısa tanıtımlar ve Mustafa Doğu Anadolu’da yaşayan insanların yaşadığı trajedinin neden- tüm roman ve öyküleriyle hâlâ günümüzü aydınlatan Kemal Başaran’ın hazırladığı Bulmaca ile de düşün lerini anlatmak, çözüm yollarını bulmak için yazdığı Cemo’da, Bilbaşar’ı saygıyla anıyorum. trafiği sürüyor! n İyi okumalar... lİmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Serhan Eren l Sorumlu Müdür: Betül Berişe l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Evsun Sinem Alkan l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 KItap Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.