Katalog

Çocuklar için felsefenin öncü ismi: Nuran Direk! Çocuklar için felsefe çalışmaları, 80 ihtilalinden sonra düşünmenin yasaklanması, daha doğrusu insanların düşünmekten korktukları bir süreçte, sormaktan korkmayan çocukların sormayı sürdürmeleriyle birlikte felsefe yapılabilecek bir kitle olarak keşfedilmeleri sonucu başladı dersek, bu tanım ironi içerse de gerçekliği de içinde saklar. Üniversite öğrencilerinin felsefe öğ- renmede yaşadığı zorluğu farkeden Lip- man bunun önüne geçmek için felsefe- nin çocukluktan başlaması gerektiğin- den yola çıkarak bu enstitüyü ve siste- matiği gerçekleştirir. Aynı kaygıları taşıyan Direk, Lipman’la tanıştıktan sonra Kuçuradi’nin teşvikiyle bu süreci Türkiye’de başlatır ve 1994 yılın- da Türkiye Felsefe Kurumu’nda “Çocuklar için Felsefe Birimini” ve ardından “Genç- ler için Felsefe Kulüpleri” de kurar. Bu sü- reç Uluslararası Felsefe Olimpiyatları’na kadar uzanır. Küçük Prens, çok fazla sorgulama olanağı sağlayan bir kitap. İmgeler, göndermeler, yan metinlerin varlığı açı- feyle ilişkisi vardır. Çünkü tümüne yakını insana ve ya- şama ilişkindir ve onu keşfetmeye, anlamaya dayanır. sından verimli sayılabilir. Yazar, Küçük Prens Üzerine Düşünmek adlı kitabında salt Küçük Prens metninde Görsel, işitsel metinler, bu yolculuğun önemli tanık- takılı kalmıyor farklı yazarların öykü ve şiirlerinden de larıdır. Direk’in bu konudaki keşifleri onu güçlendirir- ken bir başka güçlü desteği edebiyatta bulur. Öncelik- yararlanıyor ve çocukları kışkırtan yeni sorular ve kar- şılıklar aramaya teşvik eden metinler sunuyor. le Fransız edebiyatı, ardından Rus edebiyatı onu bes- leyen edebiyat alanlarıdır. ‘GENÇLER İÇİN FELSEFE’ VE EDEBİYATIN KATKISI... FELSEFE ZOR MUDUR? Felsefeye geçiş için öncelikle düşünmeyi öğrenmek “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, hayatın ve Anlatıcısına ve anlatılana bağlı olarak zorluk derece- edebiyatın öznesidir.” N. Neydim si değişen metinler olabilir. Okuma süreci anlama, sor- gerekir. Düşlemeyi öğreten edebiyat alanı aynı zaman- da düşünmeyi ve sorgulamayı da içerdiği için felsefe- gulama, tartışma becerisinin gelişmesiyle birlikte fel- er tez kendi antitezini içinde saklar. Özellikle sos- ye geçişi sağlayan önemli köprü olarak varlığını sürdü- sefe de tadı gittikçe artan bir lezzete dönüşür. yolojik olaylarda toplumu biçimlendirmek için Asıl olan anlatıcısının onu zevke dönüştürebilmesidir rür ve felsefe, edebiyatın içinde sakladığı bir alan olarak, H planlar ve uygulamalar yaparsınız ama hayatın iç onun aracılığıyla gençle tanışıp iletişim gerçekleştirebilir. ve bu gerçekleştikçe felsefeyle olan ilişki güçlenmeye gerçekliği bunun mutlak olarak gerçekleşmesini önler ya Bu iletişimin gerçekleşmesinde ne edebiyat ne de başlar. Öncelikli olan yabancılığı ortadan kaldırmaktır. da yönü değişir. Bu, gelişim sürecinde zaman kaybet- Yabancılık ortadan kalktıkça iletişim artmaya ve tanı- felsefe tek tip bir çözüm sunmaz sunamaz. Bu neden- mek demektir. Olsun yeni yollar yeni umutlar yeşertir. dıklık ortaya çıkmaya başlar. le ne okuma kültürünün gelişiminde ne de felsefeye gi- Böyle bir zaman diliminde başlatır Nuran Direk çalış- rişte şablon çözümler sunmak hedef kitlesini tektipleş- Felsefe yabancılığı bütünüyle ortadan kaldırmak için malarını. Lise yıllarında başlayan felsefe tutkusu - şan- uğraşmaz, aksine tanıdıkça keşfetmeniz gereken alan- tirir ki, bu, felsefenin de edebiyatın da amacı olamaz. sı varmış ki çok güzel hocalar çıkmış karşısına- üniver- lar çoğalır ve bu, okuruna merak, keşif, buluş ve yeni- Asıl olan hedef kitlesini tanımak dahası onun kendisini sitede felsefe okumasının kapılarını açmış. tanımasını ve keşfetmesini sağlamaktır. den arayış duygusu verir. O yıllar fantastik yıllar olarak tanımlanabilir. Çünkü Çocuk ve gençlerin felsefeye yönelmesi onların fark- Yazınsal metinlerle karşılaşan genç insanın o metnin bölümdeki hocaları Nermi Uygur, Macit Gökberk, Ta- lı disiplinlerdeki bilgi ve birikimlerini de geliştirir. İyi bir kendi üzerinde iktidar kurmasına izin vermesinden da- kiyeddin Mengüşoğlu, İsmail Tunalı; hatta ve özellikle ha çok eşitler arasında bir tartışmayı gerçekleştirmeli edebiyatçı aynı zamanda iyi bir matematikçi, iyi bir fi- İonna Kuçuradi (Kuçuradi o dönemde asistan). zikçi olmak zorundadır. Disiplinleri çoğaltmak müm- ama bunu yaparken metnin gerçekliğini de hiç gözden kündür. Tarih, coğrafya gibi alanları da katabiliriz. uzak tutmamalıdır. NEDEN KUÇURADİ? Edebiyat için bunları söylerken aynı zamanda felse- Çünkü Kuçuradi, bu konularda soru sorduğunda Direk’e SONUÇ fenin de bunlarsız olmayacağını söyleyebiliriz. Tarihsel “Hadi bunu sen yap!” deyiveriyor. Onu bu sürece iten; “Çocuklarla Felsefe; Gençler için Felsefe”, Türkiye’de sürece baktığımızda bunun örneklerini fazlasıyla gö- ama bu yolda onu yalnız bırakmayan, düşünsel ve ey- son otuz yıla damgasını vurmuş çok değerli bir çalışma- lemsel destek hep ondan geliyor. Akademik çalışma yap- rebiliriz. Felsefecilerin önemli bir kısmı aynı zamanda dır. Öncüsü olan Nuran Direk geleceğe önemli bir mi- matematikçi ve fizikçidir. mıyor olsa da onu Felsefe Kurumu’na fahri üye yapıyor. ras bırakmıştır ve bu miras çoğaltılarak sürdürülmelidir. Toplantılara götürüyor ve Bulgaristan’da yapılan bir Tek tipleştirici (idealize figür olarak sunulur) bir ede- P4C VE KÜÇÜK PRENS ÜZERİNE DÜŞÜNMEK toplantıda Çocuklar İçin Felsefe kavramıyla tanışıyor P4c (Philosophy for Children), Matthew Lipman’ın 1972 biyat anlayışı 90 lı yıllarda sorgulanan ve çocuk ve ve Kuçuradi’nin teşvikiyle bu alana yöneliyor. Kendi- yılında kurduğu enstitünün temel amacını (çocuklar için gence eşitlikçi yaklaşan bir anlayışa evrilirken -bu sü- siyle yapılan bir röportajda Kuçuradi’nin bu sürecin en felsefe) gösteren sembolik bir kısaltmadır. Bu çalışma reç her ne kadar sürüyor görünse de -uzun bir zaman- büyük destekçisi olduğunu söylüyor. çocukların düşünme, sorgulama, iletişim becerilerini ge- dır yeniden baskın temel anlayışa dönüşmeye başla- SANAT, EDEBİYAT VE FELSEFE İLİŞKİSİ liştirmeyi önceler ve onların meraklı, eleştirel düşünen, mıştır. Bunu önlemenin tek yolu felsefe ve edebiyatın Sanatın tüm dallarının bilinçli ya da bilinçsiz felse- özgüvenli bireyler olmasını sağlamaya çalışır. hedef kitlesini özneleştirmesinde yatar. n 6 28 Eylül 2023