Katalog

Resim dile gelince… Asuman Portakal, okurlarını, “renklere şarkı söyletmeyi başaran ressam” Henri Matisse’in adeta retrospektif sergisinde gezdirirken sanatçının renk, desen, çizgi, leke, ışık ve kompozisyonlarını hoş bir sakinlik, akıcı bir yalınlıkla sözcüklere çevirmeyi başarıyor. Altı resim için, bitmeyen meraklar barındıran derin yolculuklara çağıran öyküler aslında sanatçının adı geçen tablosunun yanında hem onun hem de -başta Picasso olmak üzere- çağdaşı başka sanatçıların kimi resimlerine de konuk ediyor bizi. Renk”; “Marguerite’nin Portresi” (1906- sını da taşır renklerinde, ışığında, çizgile- Y. BEKİR YURDAKUL 07) ve “Tatlı: Kırmızıdaki Uyum / Kırmızı rinde, kompozisyonunda… Oda” (1908) tablolarından süzülüp geliyor. Ve her resmin, bütün bunların öte- atisse’in Işığı’nı bir solukta oku- sinde öyküsü / öyküleri vardır gerçeği- “Zorah’ın Gizemi” ve “Kırmızı Balıklı Ke- yup bitirdim. “Bir solukta” de- Resim: HENRI MATISSE di” öyküleriyle iç varsıllığına tanık olduğu- ni Matisse’in Işığı’nda, öykünün yanı sı- M yişim aslında kitabın yüreğin- İKARUS-CAZ KİTABI ra sözcüklerin öteki yan yana gelişlerinin muz iki yapıtını, “Zorah Terasta” (1912-13) den ses veren altı öykünün bir salkımsö- ‘Makas Şıkırtısı’ ve “Kırmızı Balıklı Kedi”yi (1914) Matisse, sunduğu hoşluklara da yaslanarak anım- ğüt serinliğinde akıp gidişiyle ilgili. Değil- satıyor Asuman Portakal. Birinci Paylaşım Savaşı’nın arifesinde or- se şu ezber ettiğimiz “zaman” ölçütleri- taya çıkarmış. ne sığmayan ne yolculuklara çıkardı beni ‘GÖRMEK’ ÜZERİNE… “Lidya’nın Rüyası” ve “Makas Şıkır- yine Asuman Portakal; ne uzun ne esen- Matisse’in Işığı’nda Portakal; okul ve tısı” öykülerine konu olan iki resmiyse lik veren ne rahat ve huzurlu duyumsa- sınav süreçlerinde “başarılı” bulunma- -“Rüya” (1940) ve “İkarus / Caz Kitabı” tan yolculuklara… yan ancak daha çocukluğunda renkle- (1947)- İkinci Paylaşım Savaşı ve sonra- Öncelikle şu “huzurlu duyumsama” ka- ri “arkadaş”ı bilen ve bu sevincinden ya- sındaki verimlerinden seçilmiş. pısından girelim izlenim bahçemize: şam boyu ayrılmayan Matisse’in resimle- Dolayısıyla tarihsel olarak da sırala- rinde saklı / saklanan öyküleri gün yüzü- BİR ÖMÜR VE BİR AN! na bu altı tablo modern sanatın öncüleri ne çıkarırken sanatçının “sanat yapıtıyla Ne zaman bir sergiye varsam daha ga- arasında yer alan Matisse’in sanatla yol- buluşmak” ve “görmek” eylemi üzerine lerinin kapısında ressamın/ sanatçının bir culuğuna, geçtiği kilometre taşlarına, sa- söylediklerini de öykünün akışında alttan resim için tuval başında geçirdiği zaman- natçının yaşamının önemli bir bölümüne alta dillendiriyor: la / ömürle benim o resme ayıracağım za- yanı sıra toplumsal olup bitenlere ilişkin Kitabı okuyup bitirdiğimde hemen manın çoğun saniyelerle ölçülecek kısalı- de ipuçları veriyor. döndüğüm yer, işte altını çizdiğim o sa- ğına ilişkin bir hüzün girer koluma. RENK, DESEN… SÖZCÜK OLURKEN tırlar oldu: Ve derinden dolar kulağıma o Çin atasö- Asuman Portakal, okurlarını, “renk- zü: “Bir resim, on bin sözcüğe bedeldir.” “Görmek, çaba gerektiren yaratıcı bir ey- lere şarkı söyletmeyi başaran ressam” lemdir. Günlük hayatımızda gördüğümüz O kadarcık zaman aralığında o büyük Matisse’in bu olağanüstü sergisinde fotoğrafın, derinlerde dolaşan öykülerin, her şey, alışkanlıklarımız yüzünden az ya da gezdirirken kendisi de sanatçının renk, on bin sözcüğün ne kadarına vakıf olur çok bir biçim bozukluğuna uğrar. Sanatçı, desen, çizgi, leke, ışık ve kompozisyon- hayatı boyunca gördüklerini çocukluğun- ki insan? larını hoş bir sakinlik, akıcı bir yalınlıkla Resim eleştirmeni olmayışıma karşın gör- daki gibi görmek zorundadır.” Resim: HENRI MATISSE sözcüklere çevirmeyi başarıyor. me / gezme şansını bulduğum çoğu ser- Afşar Timuçin’in bir ömür belleğimde ‘KIRMIZI BALIKLI KEDİ’ / 1914 Evet, benim için “uzun, esenlik ve- giler için kısa da olsa izlenim yazıları kale- asılı duran “Alışkanlık ölümdür” tümcesi- ren, rahat” bir okuma yolculuğuydu me alma cesaretimi de işte bu hüzne, bu nin yaslandığı derinlik, Matisse’in yakla- Portakal’ın bu yapıtı da… mahcubiyete yaslamıştım hep. şımıyla başka bir anlam kazanırken yara- Çünkü Matisse’in altı resmi için, bit- Sevgili Portakal’ın bu yapıtı hem bu tımın, sanat uğraşının beslenmesi gere- meyen meraklar barındıran derin yolcu- hüzünden kurtardı beni dahası yalnız- ken saflığın, önyargılardan uzaklığın, sa- luklara çağıran altı öykü aslında sanatçı- ca Henri Matisse’in değil yanı sıra Van hiciliğin de adresini getirip koyuveriyor nın adı geçen tablosunun yanında hem Gogh’un ve Marc Chagall’in retrospektif önümüze. onun hem de -başta Picasso olmak üze- sergilerinde, içime sinecek genişlikte za- Sanatçının tablolarından kimi varlık ve re- çağdaşı başka sanatçıların kimi re- manlar geçirmemi sağladı. nesnelerin fısıltılarını içten ve içtenlikle simlerine / evlerine de konuk ediyor bizi. Çünkü Matisse’in Işığı’nın ardından duyarak öykülere çeviren Portakal’ın bu 1 Van Gogh’un Yıldızları’nı ve Şagali’nin Bir resim de (tıpkı öteki sanat yapıtları gi- yapıtını okuduğunuzda hiç kuşkum yok 2 bi) onunla buluştuğunuzda ilk elden gözü- Düşleri’ni de -kütüphanemdeki yerlerin- burada sözünü ettiğim öteki yapıtlarını den göz kırpışlarını değerlendirip- yeni- nüze ilişenlerin ötesinde, keşfedilmeyi bek- da arayıp bulacaksınız. n den okudum. leyen (bana kalırsa sanatçının da istediği) Ya da daha doğru bir deyişle bu iki bü- çok büyük bir “varsıllık” (buna “karşı çıkış, Matisse’in Işığı / Asuman Portakal / yük sanatçının seçilmiş yapıtlarından oluşan direnç, hayatın yanında duruş, düşünme- Tudem Yayınları / 103 s. / 10+ / 2023. sergilerini de yeniden “gezdim, gördüm”. ye çağrı” da diyebiliriz) ve elbette çok sa- Matisse’in Işığı’nda ışıyan öykülere ko- yıda öyküyü de barındırır. 1 Van Gogh’un Yıldızları, Asuman nu olan tabloları da özenle seçip sırala- Yaratıldığı dönemin / çağın gerçekleri- Portakal, Altın Kitaplar, 10+, 2021. Resim: HENRI MATISSE mış Asuman Portakal. ni, toplumsal yaşamdan sanatçıya yansı- 2 Şagali’nin Düşleri, Asuman Porta- İlk iki öykü “İyi ki O Gün” ve “Konuşan yanları, sanatçının duygu ve düş dünya- kal, Altın Kitaplar, 10+, 2019. RÜYA: ‘Lidya’nın Rüyası’ / 1940 12 28 Eylül 2023