Katalog

Rus Lirizmi ve İvan Bunin! Klasik Rus düzyazı geleneklerini ustalıkla geliştirmiş, Nobel Edebiyat Ödülü’nü (1933) kazanan ilk Rus yazar, iki kez Puşkin Ödülü’nü kazanan ve Rus Akademisi’ne kabul edilen İvan Bunin’in (1870-1953) Jaguar Kitap tarafından yayımlanan öykü derlemesi Güneş Çarpması, 1911-1944 arasında yayımlanmış, melankolinin ağır bastığı, aşk, ölüm, ayrılık, gerçekleşmemiş beklenti gibi temaların mistik öğelerle bileşik ve lirik dille işlendiği 10 öyküsünden oluşuyor. Öykülerinde Çehov gibi günlük, olağan, önemsiz olaylara dikkat çeken Bunin, karanlık ve genellikle de trajik öykülerinde genellikle mutluluğu denizaşırı yerlerde dahi arayıp bulamayan varsılların arayış içindeki, boşluktaki yaşamlarını kurgular. Öykülerinde Rus kırsalındakilerin sıkıntılarıyla şehirdekilerin melankolisi aynı damardan beslenir. Aşk ve ölüm sayesinde insanları ayıran tüm sınıfsal farklılıklar silinir ve insanlar eşitlenir. leşmemiş beklenti gibi temaların mistik ögelerle bileşik Z. DOĞAN KORELİ ve lirik dille işlendiği 10 öyküsünden oluşuyor. Öyküylerinde Çehov gibi günlük, olağan, önemsiz KIRSAL YAŞAM DENEYİMLERİ olaylara dikkat çeken Bunin, gözlemlerinde özellikle ka- Nobel Edebiyat Ödülü’nü (1933) kazanan ilk Rus ya- dın karakterleri öne çıkarır. Bu öyküler karanlık, genel- zar, klasik Rus düzyazı geleneklerini ustalıkla geliştirmiş likle de trajiktir. Çoklukla mutluluğu denizaşırı yerlerde İvan Bunin’in (1870-1953), Güneş Çarpması (Çeviren: dahi arayıp bulamayan varsılların arayış içindeki, boşluk- Eyüp Karakuş / Jaguar Kitap) adlı öykü derlemesi oku- taki yaşamlarını kurgular. yucularla buluştu. Başat teması “gizemli ve tüm dünyada insanlığı rahat- Bunin’in 60 yıllık yazarlık kariyerinde 100’den fazla kı- sız eden en yüce şey” olarak nitelediği “ölüm”dür. Güneş sa öyküsünün yanında şiirden romana, anıdan deneme ve Çarpması’nda özellikle karşılıksız “aşk” konusu da mer- gezi kitabına kadar çeşitli türlerde kaleme aldığı yapıtla- kezindedir. Bunin’e göre aşk ve ölüm sayesinde insanları rında kırsal yaşam deneyimlerinin ve sonradan yoksul düş- ayıran tüm sınıfsal farklılıklar silinir ve insanlar eşitlenir. müş soylu ailesinin geleneklerinin derin etkileri görülür. Bunin öykülerinde -derlemeye adını veren Güneş Çarpması öyküsü başta olmak üzere- mutlu aşklar hak- TOLSTOY TUTKUSU HAPSE GÖTÜRÜR! Avrupa ve Asya’ya yaptığı yolculuklar sırasında Mak- kında yazmaz. Ona göre ruhların kavuşması oldukça zor- dur. Aşk aniden gelir ve gider. Trajiktir. Yaraları zaman sim Gorki ile tanışan Bunin, Gorki’nin kurduğu edebiyat grubunda yer alır hatta ona bir şiir kitabı adar. Gorki’nin geçse de iyileşmez. Vapur yolculuğu sırasında tanışan ve birbirine yakın- “çağın en iyi Rus yazarı” olarak tanıttığı Bunin bir- çok eleştirmen ve yazın insanı tarafından da yakın dostu laşan teğmen ile adı belirtilmeyen evli bir kadın arasında Çehov’un varisi olarak nitelenir. gelişen Güneş Çarpması’nda kadın, teğmen ile arasındaki ilişkiyi güneş çarpmasına benzetir. Bunin, Tolstoy’un eserlerine de tutkuyla bağlıdır öyle ki 1894’te Tolstoycu yayınları yasadışı dağıtmaktan üç ay ha- Ve vapurun yanaştığı ilk kasabada adamı bırakarak yo- luna devam edecek, o günden sonra teğmen için yaşam pis cezasına dahi çarptırılır ve hapisten genel af ile kurtulur. İki kez Puşkin Ödülü’nü kazanan ve Rus Akademisi’ne ka- artık boş ve anlamsız gelmeye başlayacaktır. bul edilen Bunin, 1920’de Rusya’yı terk eder. Fransa Alp- “ölüm” temasının öne çıktığı, tüm insanların ölüm sıra- CESUR VE YENİLİKÇİ! lerinde yıllarca gönüllü sürgün hayatı sürer. sında eşitlendiğini vurguladığı öykülerinden biridir. Bunin’in bu öyküsünde öne çıkan bir özelliği de plato- Lüks yolcu gemileriyle düzenlenen gezilerin popüler nik duygulara değil romantizme, tutkuya, arzuya odak- GERÇEKÇİ, AMA... Gorki’nin de dikkatini çeken betimlemelerinde ve top- lanmasıdır. Ele aldığı konu, 20. yüzyılın başlangıcı için olduğu 1900’lerin başında kaleme aldığı öyküsende gezi lumsal çöküntü içindeki Rus kır insanının yaşamını konu cesur ve yenilikçi atılımlar olarak kabul edilir. boyunca tüm kişiler isimsizdir. Sadece bindikleri Atlantis ettiği yapıtlarında her ne kadar gerçekçi davransa da yazdı- Benzer içerikli “Kafkasya” adlı öyküsünde de evli bir adlı geminin ismi verilir. Baş kahramanı “Beyefendi Çin- ğı bir mektubunda “Bana gerçekçi demek, beni bir sanat- kadınla Moskova’da keşişler gibi yaşam süren bir ada- li” göçmenleri sömürerek zengin olmuş, gösteriş merak- çı olarak tanımamaktır” diye yazacaktır. O, dünyayı ba- mın ilişkisine yoğunlaşır. Ancak ölüm yine kendini gös- lısı bir sonradan görmedir. Bu gezi ise iş yaşamındaki ba- kanın gözünden yansıtan bir ayna olarak görür. Hiçbir za- terir ve kadının asker eşi onurunu korumak için kafasına şarısına karşılık kendine verdiği bir ödüldür. man yaşamın nesnel bir resmini sunmak için yola çıkmaz. bir kurşun sıkarak intihar eder. Beyefendi bütün gösteriş içinde gezi sürerken Kapri Jaguar Kitap tarafından yayımlanan yapıtı Güneş Ekim Devrimi zamanlarında üretmesine karşın yazar, ya- Adası’nda geçirdiği kalp krizi nedeniyle ölür. Beyefendi- Çarpması, İvan Bunin’in 1911-1944 arasında yayımlan- pıtlarında siyasi çıkarımlarda bulunmaz. Sadece “Paris’te” nin ölümüyle ailesi sosyal ilişkilerindeki ikiyüzlülüğü ve mış, melankolinin ağır bastığı, aşk, ölüm, ayrılık, gerçek- adlı, imparatorluk ordusunun eski bir generali ile bir Rus kokuşmuşluğu idrak etmeye başlar. Onca şatafata karşın restoranında garson olarak ça- bir tabut bile bulunamaz. Cenaze, eski bir nakliye kasası- lışan genç kadın Olga’nın kısa na konularak geminin ambarına yerleştirilir. ve acı tatlı aşkını merkeze aldı- ğı öyküsünde olduğu gibi siya- SINIFSAL AYRIM VE KOKUŞMUŞLUK! setin kişiler üzerindeki etkileri Bunin, öyküsünü, bencil ve modern dünyanın özünde ya- öne çıkarır. tan rütbe yozlaşmasının görüntüsüyle bitirir. Atlantis’teki Ekim Devrimi’nden sonra sınıfsal ayrım ve kokuşmuşluk, bu öykü yazılmadan birkaç Paris’te göçmen hayatı yaşa- yıl önce batan Titanik’teki yozlaşmış ve kıyıcı sınıf çizgi- yan Rus aristokratların izole lerini akla getirir. edilmiş yaşamlarından söz et- Bunin’in Rus taşra yaşamıyla özel bir bağı olduğu doğ- tiği öyküsünde, bu kişilerin yeni rudur fakat onun öyküleri için “taşra öyküsü” demek hay- hayatları hastalıklarla mücade- li zordur. Ürettikleri, kendini taşra coğrafyasıyla sınırlama- le etmek, uygun fiyatlı daireler dığı gibi taşıyıcısı olduğu dertler de taşralı dertleri değildir. aramak, rehinci dükkânlarında Onun öykülerinde Rus kırsalındakilerin sıkıntılarıyla şehir- beklemekle geçer. dekilerin melankolisi aynı damardan beslenir. Ailesiyle, iki yıl sürecek Karşılıksız aşkların, hayal kırıklıklarının, züppelerin, Avrupa seyahatine çıkan 58 Üstte (soldan sağa): Skitalets (Stepan Petrov), Maksim Gorki. avarelerin birleştiği paydayı (yalnızlık, muhtaçlık, çare- yaşında bir iş insanının ya- Altta (soldan sağa): Leonid Andreyev, Feodor Chaliapin, İvan Bunin, Nikolai Teleshov, şamını anlattığı “San Fran- sizlik) yakalar Bunin. Başka metinlerin, başka zamanla- Konstantin Pyatnitsky. siskolu Beyefendi”, Bunin’in rın ortak sesini taşır yapıtlarına. n 6 27 Temmuz 2023