Katalog

‘HAFIZA ÇEKMECEMDE BİRİKTİRDİKLERİM’ Büyükada’nın belleği: Fıstık Ahmet Tanrıverdi! Anadolu Kulübü’nden Adalar Su Sporları Kulübü’ne, A’Yorgi ve Ay’Dimitri kiliselerinden Rum Yetimhanesi’ne, cambazhaneden hayvanat bahçesine; çarşının rengârenk yıllarından sokakların eski sakinlerine, Troçki’den Lefter Küçükandonyadis’e, Büyükadalı Papa’dan Tarzan Pavli’ye; 6-7 Eylül’ü hazırlayan olaylardan 1964 sürgününe... Büyükada’da doğup büyüyen Fıstık Ahmet Tanrıverdi, Hafıza Çekmecemde Biriktirdiklerim’de (Everest Yayınları), adaların geçmişinde iz bırakmış isimlerle ve olaylarla ilgili gözlemlerini ve anılarını aktarırken, ilçenin demografik, sosyal ve kültürel tarihine dair önemli bilgileri ve tanıklıkları da yazıya döküyor. 78 yıllık bir ömürden, Büyükada’nın belleğine bir armağan... esinlenerek “Büyükada balıkçısı” koydum. ATAOL BEHRAMOĞLU Troçki ile ilgili Rusya’dan kitaplar getirtip tercü- ‘6 YAŞIMDAN BU YANA YAZIYORUM’ me ettirdim. Bolşevik İhtilali’nin teorisyeni ne ya- n Sevgili kardeşim, en az otuz yıllık arkadaşım Ah- zık ki Stalin’in ayak oyunlarıyla sürekli devrim ideo- met Tanrıverdi, namı diğer, gözlerinin fıstıki yeşil lojisini tamamlayamadı. Kitabımdaki başlığın altında- renginden ötürü çocukluk arkadaşlarının dâhice bu- ki Chateubriand’tan alıntı tabir yerindeyse tam oturdu. luşuyla Fıstık Ahmet; yeni kitabın Hafıza Çekmecem- Evet, ihtilali yarım yapan mezarını hazırlar. Ve Troçki, de Biriktirdiklerimşu anda masamda, bilgisayarımın Meksika’da 21 Ağustos 1940 günü Stalin’in ajanı tara- yanı başında duruyor. fından başına vurulan küçük bir balta ile öldürüldü. Doğrudan şöyle bir soruyla başlayacağım: İlk kita- 4 yıl yaşadığı Büyükada ne yazık ki kültürel ve turis- bın Zaman Satan Dükkân’dan başlayarak son kitabı- tik bakımdan Troçki’nin anısına sahip çıkmadı. Yaşadı- na kadar bütün kitaplarına şairleri imrendirecek ad- ğı ilk bina Nizam Caddesi’nde Arap İzzet Paşa’nın ma- lar koyuyorsun. Şiire bu yakınlık, bu şairce buluşlar robesk yapılı kâgir köşküydü. Küçük bir not, Arap İzzet nereden geliyor? Paşa’nın torunu Ferit Elabet ilkokuldan sınıf arkadaşım- Sayın Behramoğlu, şiir okurum, dinlerim ama şi- dı. Troçki’nin doktorunu, Türk korumalarından ikisini, ir yazma gibi bir yeteneğim olduğunu sanmıyorum. 45 iki aşçı kadını, bahçıvanını ve balıkçısını tanıdım, konuş- yaşımda kızım Azra doğduğu zaman duygularımı se- tum, yazıma katkıları için teşekkür de ettim. vinç gözyaşlarım eşliğinde karaladığım birkaç mısra İkinci kaldığı ev, Hamlacı Sokak’ta avukat Emanuel olmuştu. Ona da şiir denmez. Karasu’ya ait kırmızı tuğlalı Triandafilidis köşküydü. Bu Doğup büyüdüğüm ve halen yaşadığım Büyükada’nın köşklerin olduğu yere hiç olmazsa birer plaket konulabi- doğası, insanları beni çok etkilemiş olmalı ki anı kitap- lir. Daha üzücü bir olayı bizzat yaşadım. Adalı bir esnafa larıma imrenilecek adlar buluyorum: Troçki’nin köşkünü soran ada ziyaretçisine verdiği yanıt- Zaman Satan Dükkan, Hoşçakal Prinkipo-Bir Rüyay- tı: Bu yaz adaya geldi mi bilmiyorum, emlakçılara sorun! dı Unut Gitsin, Büyükada’nın Solmayan Fotoğrafları, Ati- ‘BÜYÜKADA NE YAZIK Kİ KÜLTÜREL na’daki Büyükada, Bir Başka Kentte Ölümü Beklemek ve Ha- VE TURİSTİK BAKIMDAN TROÇKİ’NİN LEFTER KÜÇÜKANDONYADİS, fıza Çekmecemde Biriktirdiklerim. ANISINA SAHİP ÇIKMADI!’ ANNEM YAŞAR’IN MAHALLE VE n 1944 Büyükada doğumlusun. Tepeden tırnağa Bü- n 350 sayfaya yaklaşan yeni kitabın, iki yüzden belki da- ÇOCUKLUK ARKADAŞIYDI’ yükada çocuğusun. Kitaplarında Büyükada’nın yakın ve ha da çok sayıda yazıdan oluşuyor. Değinmediğin konu n Sevgili Lefter Küçükandonyadis’i çocukluğumuzda uzak tarihini okuyoruz. yok gibi. Hepsi de bir sanatçının, öykü yazarının elinden “Ver Leftere / Yaz deftere” deyişiyle tanırdık. Macaristan Bu tarih, Türküyle, Rum’uyla, Musevi’siyle, Ermenisiy- çıkmışçasına incelikle işlenmiş yazılar. maçı galibiyetimizden sonra da ulusal kahramanımız ol- le, ada çocuklarının hayatlarının tarihidir. Bu hayatlardan Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını anlattığın ilk elli sayfa- muştu. Kitabında bu seçkin ulusal sporcumuz ve gerçek bazen eğlenceli, bazen dramatik, bazen trajik sayfalardır. dan bir otobiyografik roman bile çıkabilir. Sonraki yazıla- beyefendiden de çokça söz ediliyor. O adasını, ülkesini hiç- Sıkı bir gözlemci olduğun görülüyor. Kitaplarını önceden rının her biri üzerinde tek tek durulabilir. bir zaman terk etmedi. Adamızın da ülkemizin de onuru- aldığın notlardan yararlanarak mı, yoksa “hafıza çekmecen- Ada sürgünü Troçki konulu yazının başına romantik Fran- dur. Ama gün oldu, kendini bilmezlerce taşlandı. Bu ko- den” çıkardıklarınla mı yazıyorsun? Ağır basan hangisi? sız yazarı Chateubriand’dan yaptığın alıntı çok ilginç: “İh- nuda yazdıklarının yanı sıra neler söylemek istersin? Okuma yazmayı ilkokul birinci sınıfında öğrenince, rah- tilali yarım yapan mezarını hazırlar”. Bu müthiş özdeyişi Fenerbahçeli Lefter Küçükandonyadis, annem Yaşar’ın metli babam Bakkal Fahri’nin İş Bankası cep ajandasını bana Troçki’ye uygularsan ne söylersin? mahalle ve çocukluk arkadaşıydı. “Ver Lefter’e, yazsın def- verip “Her gün ne yaparsan buraya yazacaksın” emir kipine Büyükada Troçki’nin hatırasına (kültürel ve elbette turis- tere” sözünü ilk kullanan rahmetli İsmet İnönü olmuş- uymam 6 yaşımda başladı ve bugün 79 yaşımda halen durak- tik amaçlarla) yeterince sahip çıkıyor mu? Bu konuda neler tur. Lefter, 1964 seçimlerinde CHP’den Beyoğlu Belediyesi samadan devam ediyor. Hatta bir keresinde futbol oynamam- yapılmış, neler yapılmalı? meclis üyesi seçildi. Ancak toplantılara katılmayınca üyeli- dan dolayı babamdan yediğim dayağı yazmamı da istemişti. Güzel yorumunuz için teşekkür ederim. Kitabımdaki her ği düştü. Nedenini soran gazetecilere yanıtı şuydu: “Siyaset İşte bu güncelerden hareketle kitaplarımı yazıyorum. 60 konu başlığının altına bir alıntı koymak, başlığı güçlendirir bana göre değil. Paşanın ricası üzerine listeye girdim, onu yaşımda başladığım kitap yazma işinde beni yüreklendiren diye düşündüm. Balık tutmaya çok meraklı olan Troçki’yi kıramazdım, ben futbolcuyum.” üç kişiyi anmadan geçemeyeceğim: İlki saygıdeğer eşim Ay- anlatan yazımın başlığını da Büyükada’nın bir başka değeri, Lefter’in evi 6-7 Eylül olaylarında adalı arkadaşları ta- nur, ikincisi rahmetli Salah Birsel ve üçüncü kişi de sizsiniz. müstear ismi “Halikarnas Balıkçısı” olan Cevat Şakir’den rafından korunuyordu. Ancak evin arkasındaki boş arsada seyyar köftecinin su damacanasının sarı metal kafasını ata- rak bir camını kırması, Lefter’in de şikâyetçi olmaması ola- yı vardır. Yoksa basında yazıldığı gibi bir vandallık yoktur. Lefter, Atatürk aşığı biriydi. Yatağının başucundaki Atatürk büstünü öpmeden uyumazdı. n Hafıza Çekmecemde Biriktirdiklerim siyasetten edebi- yata, adadan Türkiye’ye, geçmişten bugünlere elden düşür- meksizin okunacak gerçek bir bilgi hazinesi. Senin gibi ilgi- si yaşamın her yönüne yönelik bir yazarın “çekmecesi”nde mutlaka yeni yapıtların hazırlıkları vardır. Yanılıyor muyum? Evet. Aslında hafıza çekmecem yok, hafızalar dolusu çok çekmeceli etajerim var. Yazmakta olduğum yeni kitabımda il- ginç olaylar var. Örneğin ilk dünya harbinin önemli silah tücca- rı, Muğla doğumlu, Osmanlı Rum’u Vasil Zaharof’un babası- nın mezarı Büyükada Hristos Manastırı’ndadır. Zaharof’un ilk sermayesinin ne olduğunu da bu kitabımda okuyacaksınız. n 4 27 Temmuz 2023