Katalog

YAZMAK EYLEMİ (II) Yazarken yer değiştirmek oğaçlama, kendinden geçme halidir biraz YAZI, DÖNÜŞTÜRÜR da. Charlie Parker’ı anlattığı öyküsünde Julio Cortázar okuması bir ışıldak gibi. Yazdırırken de dü- D Cortázar, ona şunu söyletir: “Ama ben çalar- şündürüyor. İyi yazarların dokusunda olandır bu… ken kendi içime kapanıyorum.. Sadece yer değiştiri- “Öbür günü düşünmeye başladım, bir tür huzur gi- yorum.” (*) biydi, bar tezgâhından ileri doğru uzanan sağlam bir Yazmak, doğaçlama bir eylemdir. Evet, tıpkı caz köprü gibiydi…” (s. 31) müziği gibi! Neden söz ederseniz edin, aynı şeyi bile Hemen ardından bir sonraki sözlerine geçiyorum yazmaya çalışsanız yazdığınız, her yazdığınız bir ön- öyküsündeki: “İnsan bir şeyden emin olmadığında ceki değildir. Sizi tanımlayan bazı ifadeler, sözler, bir en iyisi kendine şamandıra gibi su üstünde kalmasını üslup vardır, o kadar. Cortázar, öylesi bir anlatıcıdır. sağlayacak vazifeler yaratmasıdır.” Sanırım, Parker’a ilgisi de ondan! Bu da, bir başka düşünce kıvılcımı yaratarak yaz- Cortázar, Charlie Parker’ı anlattığı öyküsünde (*), maya yöneltebilir kişiyi. Tıpkı, okurken illa ki not tut- “Takipçi” kahramanına şunu söyletiyordu: “Bu zaman manızı size sürekli hatırlatan Cioran’ın bir aforizma- meselesi karmaşık, beni her yandan pençelerine alı- sında karşıma çıkan şu sözleri gibi: yor. Yavaş yavaş zamanın içi doldurulan bir valiz gibi “Zihin aynılığı keşfeder, can sıkıntıyı, vücut tembel- olmadığını fark ediyorum.” liği. Evrensel bezginliğin üç biçimiyle ifadesini bulan Evet, yazmak yer değiştirmek olduğu kadar zaman aynı değişmezlik ilkesidir bu.” (***) ayarlarını da yapmaktır. Yazı, her şeyi alır ama kaldı- Onun anlatıları düş-düşünce, gerçek-gerçeklik, zaman- BAŞLAYABİLMEK… rabilirliğini belirleyen de zamandır.. Neden, niçin, hangi mekân ayarları üzerine kuruludur. Nedensellik ise başat Yazmak eyleminin olmazsa olmazıdır okumak. Yaşa- zamandan söz ediyorsunuz gibi sorularınız olduğunda öğedir. Okurunu tetikte tutar, bekletir, meraklandırır, ken- dıklarınız bir yere kadardır, eğer okurluğunuz yavansa işte o “ayar”ı da yazarken yaparsınız. disine eşlik etmesine ister. Adeta “Zamanı bekle” der. yazmanız da öyledir. Yazarken, kendi sesinde yolcu gibisinizdir. Her bir Geçişgendir onun anlatıcılığı, ses dalgası gibi ço- Julian Barnes ötemde, Antonio Tabucchi de... Tim şeyin ayrı bir yeri vardır sizde… Katı olan bir şeyin sı- ğaltarak anlatır. Ama asal olanı, ana ezginin tınısını hiç Parks’ın Kader romanını tamamlamak üzereyim. vılaşabileceğini, “sert gibi görünenin” esneyebileceği- bozmaz. Onun anlatısına eşlik eden gördükleri, düşün- Yazmak için okurluğumun yolunu bezeyen anlatılar ni bilmeniz yeterlidir yazabilmek için. Dahası, anlatabil- dükleri, ötede kalanların hatırlattıklarıdır. / anlatıcılarla yol arkadaşlığım yeni pencereler açıyor mek için… Doğanın dilini, evrenin yapısını, insan ruhu- Öyle ki her anlatısında kendi zamanını kurar Cortázar. bana. O nedenle, okurken beni kendinde tutan sözle- nun gerçekliğini, dünyanın gidişatını bilmeden anlama- Yani öyküsünün gerçeklik duygusu o zamanla eşlenir. rin ardına düşüyorum: dan ne/yi yazabilirsiniz ki! Parçalardan bütüne gider. İşte o dalga dalga ses dedi- “Kederi onun gibi yaşayamam, hatta kederin kayna- ğimdir bu. “Takipçi” öyküsü bu bakımdan Cortázar öy- HİSSETMEK, YAŞAMAKTIR ğına odaklanamaman bir yana…” kücülüğünün tüm özelliklerini içerir, bence! Yazmak için hissetmek gerek. Bu da sizi gitmelere ha- Sonra, sözün ötesine geçiyorum. Yazabilmek için Onun yazmak yordamında öne çıkanlar ise şunlar: zırlar. Hep aynı yerde / zamanda, aynı gökte durarak mekân şart. Aradığım yeri bulunca, hemen okumaya “Anlatıcı (ses). Anlatı zamanı. Karakter. Yer / mekân. yazamazsınız. Duvarların ötesine geçmek, bahçe çitini yazmaya veriyorum kendimi. Kahramanın yolculuğu. Çerçeve öyküler. Parçalı anlatılar. aşmak, dağların ötelerine gitmek gerek. Yazmak eylemi özgürleşebilmenin de yolunu açıyor İmge yordamı. Doğaçlama anlatı. Geçişler. Düşünce za- yazan kişiye. Düşte, düşüncede, yaşamda… ZAMANI BEKLE… manı. Kahramanın bilinci / bakış açısı. Zaman kavramı.” Yazı benim hayatım diyebilmek için öylesi bir seçi- Üstelemez, gösterdikleriyle hissettirir. Son Raund, us- “…çünkü çalarken de değişiyor zaman…” miniz kaçınılmaz… n talığının kristalize anlatılarını bir araya getirir. Öyle ki, si- Julio Cortázar ze, yazmak eylemi nedir, sorusuna sordururken her bir (*) Takipçi, Julio Cortázar, Çev. Pınar Savaş, 2016, Deli Dolu Yay., 98 s. Bir anlatıcı olarak Cortázar’ın zihni / bakışı her anlatı- metininde bunu örnekler adeta. cıya gerekli. Yani ondan el almak… Borges’i taklit ede- Bu kitabı için şunu diyecektir yıllar sonra Edebiyat (**) Edebiyat Dersleri: Berkeley, 1980, Julio bilirsiniz ama Cortázar’ı asla! O size yazıda düşüncenin, Dersleri’nde: Cortázar, Çev. Süleyman Doğru, 2020, Everest yazarken doğaçlama anlatmanın ne olduğunu gösterir. “Son Raund’daki kısa metinler, bütün bu kısa metin- Yay., 334 s. Ayrıca bir anlatıda başlama noktası ile varış yeri ara- ler dizisi benim kişisel büyük oyunum, benim çocuk-ye- (***) Çürümenin Kitabı, E.M. Cioran, Çev. Haldun sındaki zamanlamanın nasıl olabileceğini de öğretir. tişkin-yazar ya da yetişkin-yazar-çocuk oyunlarım.” (**) Bayrı, 2000, Metis Yay., 185 s. AZİZ GÖKDEMİR’DEN ‘İMPARATORA VEDA’ ziz Gökdemir parodi yöntemi üzerine kurdu- “Padişahın oldukça modern zevkleri olduğunu gö- ğu romanı İmparatora Veda İthaki Yayınla- rüyoruz; yer yer mizah unsurları bu zevkler...” diyen A rı tarafından yayımlandı. Yazar iki kısımdan kitabı yayıma hazırlayan editör Beyza Ertem şu değer- oluşan romanında Osmanlı Muradlar’ının tarihini, son lendirmelerde bulunuyor: hünkârın doğumundan ölümüne dek yıl yıl mercek al- “Bununla birlikte anlatıda bir de mühim bir kadın fi- tına alıyor. Masum bir çocuğun diktatöre dönüşümü- gür var: İfe. Padişah, polisiyeye çok meraklı ve zama- nü, gücün insanı nasıl zehirlediğini, yalnızca görüntü- nında eline geçen bir elyazmasının yazarını sırf hikâyeyi de modernleşebilmiş bir halkın üzerinden anlatıyor. merak ettiği için zindanda tutuyor; yıllar sonra aynı el- Değişimin kodlarını, yedek şehzadelerin hapsedildiği yazmasının tek kopyasına sahip olan İfe, intikam için kafeslere, mezarlıklara, bilinmeyen bir alfabeye gizliyor. padişahı buluyor ve hikâyenin sandığı gibi olmadığını, İmparatora Veda’da temelde son Murad’a odakla- aslında o kitapta kendisinin anlatıldığını söylüyor ona. nan yazar bunu o yıllarda değil de günümüze yakın bir Padişah ona bir oda tahsis ediyor. İfe de elyazmasını zaman diliminde anlatıyor. Sıra dışı bir padişah söz ko- ezberinden ve duvarlara harfleri tek tek kazıyarak (da- nusu: Marka eşofmanlı, gözlüklü, modern, ılımlı, yeni- ha önce elyazmasındaki alfabeyi aynı “yontma” yönte- lik sevdalısı! Sadece şiire değil, polisiyeye de meraklı. miyle öğrendiği için) anlatmaya başlıyor…” n 4 22 Haziran 2023