Katalog

HASAN ÇELİK’TEN ‘Gürcü Şiiri Antolojisi’ Hasan Çelik, derlediği ve Gürcüceden çevirdiği, Ve Yayınevi tarafından yayımlanan Gürcü Şiiri Antolojisi’yle 20. yüzyıldaki avangard atılımları ve Gürcü şiirinin modernleşme sürecini de gözler önüne seriyor. Grigol Orbeliani, İlia Çavçavadze gibi klasik şairlerle başlayan seçkideki şiirler Gürcülerin topraklarına, kültürlerine derin bağlılıklarını, mücadelelerini, doğa sevgilerini yansıtıyor. 1883)’den Akaki Tsereteli ile birlikte yeni Gürcü edebiyatının yük şanssızlık olmuş. Tabid- MUSTAFA YAKUT ve yeni edebiyat dilinin yaratıcısı olan, Gürcü ulusal düşün- ze, Gürcü dilini en iyi kul- . yüzyıl sonları ile 13. yüzyıl başlarında “altın ça- cesinin mimarı olarak, Rus boyunduruğundan kurtuluş hare- lanan şairlerinden biri ola- ğını” yaşayan Gürcü şiiri, Gürcistan’ın ulusal şa- ketinde önemli rol oynayan İlia Çavçavadze’ye (1837-1907) rak, kendisinden sonra gelen 12 iri Şota Rustaveli’nin Kraliçe Tamar’a yazdı- kadar birçok usta şairin şiirleri yer alıyor. O isimler şöyle: tüm şairleri derinden etkilemiştir. Gürcü halkının gönlünde ğı “Kaplan Postlu Kahraman” destanıyla doruk noktasına - 1920’lerde Gürcü edebiyatının yenilenmesinde önemli taht kurmuş olan “Gürcü Şiirinin Kralı”dır. Bu nedenle ya- 1 ulaşmıştı. 1669 kafiyeli dörtlükten oluşan bu destan, orta- rol oynayan Mavi Boynuzlular Okulu’nun kurucularından ve zıyı 1998’de Sinatle Yayınları’nca yayımlanan Sıcak Hüzün çağ Gürcü epik şiirinin başyapıtı olarak kabul edilir. 1937’de katledilen Titsian Tabidze (1895-1937), Nikolo Mit- adlı küçük antolojide, Galaktion’un 9 şiirinin yer alması ve Hemen hemen bütün dünya dillerine çevrilen bu şiirin ne sişvili (1896-1937) ve Paolo İaşvili (1894-1937). Çelik’in çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan çevirilerinin yazık ki Türkçede, Gürcüce aslından yapılmış başarılı bir çe- - 1999’da Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen Otar bize Galaktion’un kapısını açacağı ümidiyle sonladıralım. virisi yoktu. Gürcüceden Türkçeye ilk şiir çevirisi olan Pri- Çiladze (1933-2009) ve Valerian Gaprindaşvili (1889-1941), 1 Mavi Boynuzlular Okulu: 1920’lerde Gürcü edebi- don Halvaşi’nin Eninde-Sonunda’ adlı kitabı, Fakir Baykurt Simon Çikovani (1902-1966), Grigol Abaşidze (1914-1994), yatının yenilenmesinde önemli rol oynayan akım. Grigol tarafından, Gürcü kökenli dostu Abdurrahman Çetinkaya ile İoseb Noneişvili (1918-1980), İrakli Abaşidze (190-1992), Robakidze’den esinlenen grubun kurucuları içinde; Pao- birlikte gerçekleştirilmiş ve 1988’de Almanya’da basılmıştı. Ana Kalandadze (1924-2008), Mirza Gelovani (1917-1944), lo İaşvili, Titsian Tabidze, Galaktion Tabidze, Nikolo Mit- Çeşitli dergi ve gazetelerde başarılı şiir çevirileri yayımlanan Terenti Graneli (1897-1934), Arçil Sulakauri (1927-1997), sişvili ve Valerian Gaprindaşvili vardı. Hasan Çelik’in, 22 Gürcü şairinin şiirlerinden derleyip çevir- Tariel Çanturia (1932-..), Nazi Kilasonia (1926-1993), La- Amaçları, geleneksel Gürcü kültürünü modernite ve tek- diği Gürcü Şiiri Antolojisi (Kolektif / Ve Yayınevi) ise Türk- do Asatiani (1917-1943), Mikheil Ksiladze (1925-2005), Şota noloji ile birleştirmekti. İlk bakışta simgeciliği benimsediler. çede Gürcü şiirinin tanınmasında önemli bir katkı sağlıyor. Nişnianidze (1927-1999) ve Vakhuşti Kotetişvili (1935-2008). Daha sonra Dadaizm’e katıldılar. 1920’lerin sonun- GRİGOL ORBELİANİ’DEN GÜRCÜ ŞİİRİNİN KRALI: GALAKTİON TABİDZE! da Mavi Boynuzlular simgecilikten uzaklaştılar. Vatan- OTAR ÇİLADZE’YE USTA ŞAİRLER Kitapta mirasçılarına ulaşılamaması ve gereken izinlerin severlik odaklı gerçekçiliğe sığındılar. Avangard şiirleri Antolojide, Gürcü şairler hakkında önemli kısa bilgiler alınamaması nedeniyle beş şair antolojiden çıkarılmış. Pasternak’ın çevirileri ile tanındı. n veriliyor ve şiirlerinden örnekler tanıtılıyor. Bunların arasında, 20. yüzyılın önde gelen şairi, “Gürcistan’ın Kitapta, 19. yüzyıl Gürcü kültürünün önemli isimlerinden, Nâzım Hikmet”i denilebilecek olan Galaktion Tabidze’nin Gürcü Şiiri Antolojisi / Ve Yayınevi / Kolektif / Çevi- vatansever şiirleriyle dikkat çeken Grigol Orbeliani (1804- (1891-1959) de olması antoloji ve okuyucular açısından bü- ren: Hasan Çelik / Ve Yayınevi / 200 s. OSMAN İKİZ’DEN ‘Maffy’nin Sevdası Caz’ Caz dünyası bu Türkü” Maffy’’ olarak tanıyor. Gerçek adı Muvaffak Falay. İsveç Radyosu Türkçe Yayın Şefi ve Cumhuriyet gazetesi yazarı Osman İkiz’in Cumhuriyet Kitapları tarafından yayımlanan Maffy’nin Sevdası Caz adlı çalışmasında Muvaffak Falay’ın yaşamöyküsünü kaleme alıyor. ra Devlet Konservatuvarı “Av- halk müziği”nden caz uyar- ra İsveç’in “en iyisi” seçilir. Kendi adıyla KENAN MORTAN rupa standartlarına göre kurul- lamalarıyla öne çıktı. Sanat- kurduğu “Maffy Falay Sextett Caz Orkest- muş modern bir kurumdu. Hü- çı olarak kanımca o hep bir rası” Avrupa’da büyük yankı yapacaktır. 930’da İzmir’de doğan Muvaffak Falay, kümet genç Cumhuriyetin eği- “bayrak taşıyıcısı” oldu. Muvaffak Falay’ın Türkiye’de ilk kez caz dünyasındaki anılışıyla “Maffy”nin tim kurumlarını modernleşti- Alfabeden önce notaları sö- doğru dürüst anımsanması 64 yaşında olur. 192 yaşında Kuşadası’nda noktalanan mü- riyordu”. Falay’ın sözleriyle ken Maffy’nin “rastlantılarla İstanbul Caz Festivali’nde davet alacak ve zik yaşamının özeti, “Müzikal bir infilak. Pı- “muazzam bir okul”du: “Dev- yönlenmiş bir serüven” olan ya- bunu 2005’teki “Yaşam Boyu Başarı Ödü- rıltılı ton ve tınılar. Ritim ve armoniden olu- letin bize böyle sahip çıkmasını şamının başlangıcı Kuşadası ve lü” izleyecektir. İkiz’in ifadesiyle “Gele- şan bir havai fişek gösterisi. Muhteşem bir minnet duygusuyla karşıladım, İzmir bandolarıdır. Konserva- cek kuşaklara esin kaynağı olması için ha- müzik” sözleriyle dile getiriliyor. bize çok iyi baktılar.” tuvar eğitimi sonrası Ankara’da yatını yazmak gerekiyordu”. Osman İkiz, İsveç Radyosu Türkçe Yayın Şefi ve Maffy adı, ailede “mafili” gece kulüplerinde sahneye çık- bu borcu fazlasıyla yerine getirmiş. Cumhuriyet gazetesi yazarı Osman İkiz de olarak çağrılmasıyla başlar. masıyla fark edilir. “Her zaman ruhuyla ve kalbiyle çalan” Cumhuriyet Kitapları tarafından yayımla- Konservatuvar öğrenimi sıra- 1960’da 1 aylığına İsveç’e Maffy için 2022’de Kuşadası Belediyesi, nan Maffy’nin Sevdası Caz adlı çalışmasın- sında gece çalışmalarını per- gelir ama ayrılamaz çünkü ül- heykeltraş Cem Sağbil’in yonttuğu bir hey- da onu “Maffy Falay’ın çok usta bir trom- delemek için adı “mafi”ye kenin en ünlü caz orkestrası- kelini yaptırdı ve kentin güzel bir köşesine pet icracısı olduğunu bütün otoriteler kabul dönüşür. Avrupa’da adı nın gözde sanatçısı olur. Bu- yerleştirdi. Deniz Yüksel Abalıoğlu’nun ha- ediyor” sözleriyle niteliyor. “Maffy’’ olur, hep bu ismiyle anılır. Ancak nu Avrupa Caz Karması’na davet alması iz- zırladığı Maffy’s Jazz belgeseli, İtalya Ra- Altını çizmek istediğim iki nokta var: İl- “Maffy” adı onun “Türk Trompet Cevheri” ler ve en ünlü orkestralarından hep 1. trom- venna Film Festivali’nde “En İyi Yönetmen ki, Falay’ın öyküsü. Türkiye’den beyin gö- olarak anılmasını hiç engellemez. petçi ama “Türk sanatçı” olarak davet alır. Ödülü” aldı. Saydım, diskografisinde 63 çünün anlamlı bir örneği. Onun 1956’da baş- 1962’de ABD’de “Jazz is Univer- Caz deyince, zencilerin isyan müziği kayıtlı müzik eseri var. layan bu göç serüveni 63 yıl sürüyor. İkincisi, sal” başlığıyla çıkan plağın kapağında - “blues”un gizemi onu ABD’ye çekecektir. Muvaffak Falay‘ın (Maffy) yaşamına “parasız yatılı” eğitim kurumlarının Türki- Maffy’den ötürü - Türk bayrağı vardı. Sah- Ancak ABD’de sanatçıyı bekleyen uyuştu- tanıklık ederek, İsveç Caz Tarihi’nde adı ye toplumunda insanı eğitmesindeki işlevine ne anonsları “Maffy Falay Türkei” olarak rucu tuzağı onu yeni dünyadan uzaklaştı- baş köşede yer alan bu “bebop ustası”nı Falay’la bir kez daha tanık olmamız. yapılırdı. İsveç’te kurduğu caz orkestrası- rır, İsveç’e dönüş yapar. Okay Temiz’le bir- yazan ve tarihe kayıt düşen Osman İkiz’e Yeteneğiyle ikinci sınıftan başladığı Anka- na “Sevda” adını verdi, “aksak ritimli Türk likte “Sevda” orkestrasını kurar, orkest- teşekkür ediyorum. n 8 25 Mayıs 2023