Katalog

Esendal’ın “Angara”sı... Edebiyatta tarihsel dönemler, bu evrelerde öne çıkan kimi simge kentlerle buralarda yaşayan karakterler üzerinden yansıtılıyor çokluk. Osmanlı’nın çöküşü Cumhuriyetin doğuşu da kent olarak Ankara, İstanbul, İzmir ve yaşayanları üzerinden anlatılmaya çalışıldı hep. Ege kasabalarının Kurtuluş Savaşı’nda anlatı evreni yapılışı da bu yönde somut örnek elbet… emduh Şevket Esendal (MŞE), öykü yazı- dokuz odalı bir bölüğünde oturuyoruz” sözleriyle böyle bir amaç taşımasa da MŞE öykülerinde nımızın en soylu adlarından biri hiç kuşku- başlar, ilerleyen bölümlerde anlatıcı bankacı bunların uçtan uca işlendiği göz ardı edilmemeli. M suz, yayımlama konusunda tutukluk ser- gencin, bu anlatılanları yazmakta olduğunu Öyküyü asker gibi yürüyüş kararıyla başlatıp gilese de yazmaya dönük tutkusuyla geçmişten öğreniriz aslında. Han odalarından otele “Kıta dur!” emriyle bitirmek gibi bir eğilim günümüze kül altında kor parıltısı sürdürüyor hep. geçilmiştir, sonuçta kentteki modern yaşama olanaksız, çünkü her yazar “kısa öykü”yü türün Ürünlerini dergi-gazetede çok önceleri yayımlı- biçimine de karşılık gelir bu, çünkü yeni, elektriği, kendi içyapısına dayalı uyarlıkla kuruyor. MŞE, yor aslında ama kitaplarıyla ancak 1930’lar, 50’ler havagazı olan kaloriferli bir apartmandır. bize, gülmenin ardında öylece duraduran olgunun eşiğinde buluşabiliyor okurla. Bu nedenle genç- Ayaşlı, tuttuğu bu apartmanda geçmişteki acıtıcı yanını hem de hiç sezdirmeden büyük lerce yazınımıza katılmış yeni bir yazar gibi algıla- yaşamını sürdürmeye çalışsa da kiracıları, ustalıkla algılatmayı başarıyor her öyküsünde. nabilirliği doğal onun. görece modern yaşam sürdürmekte kararlıdır Kimi örneklerde, kendisini kolayına ele Öykümüzün 1970’ler yükselişinde etkin rol üst- enikonu. İncelikli alaysamayla yansıtılır bu. Zaten vermeyen bir gülümsetici tutumla bunun lenen Bilgi Yayınevi, 1980’lerde Muzaffer Uyguner tiyatrodan sinemaya kentte geniş yelpazede bir komediye evrilen yanını da sergileyebilen bir editörlüğünde tüm yapıtlarıyla Esendal’ı da yayım- dizi etkinlik yaşanır her gün. öykü ustası o. Tıpkı Çehov gibi, öykü kişilerini layıp okurla buluşturdu. Ne ki 12 Eylül, yazar kadar Farklı eğilimdeki kiracılar sürekli birbirlerinde konuşturma yönündeki ustalığı da göz kamaştırıcı okur üzerinde de bir derin kırılma yarattı, sonuçta toplanırlar. Kaçgöç olmadığı gibi ayaküzeri gönül MŞE’nin. Tiyatroya yatkın metinler olduğu Esendal koru, genelde uykuda kaldı. ilişkilerine, kabaca flörte de açıktır bu ilişkiler. da söylenebilir bunların, söyleşimler zaten Doğumunun 140, ölümünün 70. yılında telifin Aslolan yeni yaşama biçimi, gelecek vaat eden alabildiğine parlak. Bu açıdan Çehov kamuya geçişiyle pek çok yayınevi tarafından modern hayattır. gibi Esendal’ın da tiyatroyla içli dışlı olmasını yayımlanmaya başlayan MŞE, sonunda MŞE, böyle bir toplumsal yaşamın sürdüğü dilerdi gönül. 2000’lilerin de bu önemli yazarla tanışmasının kentte, eğitim-öğretim kurumlarının önemini Öykülerinde kadına açtığı yerle de ayrıca önünü açtı. sezdirir, bu yeni anlayışın yaslandığı ekonomik- üzerinde durulması gereken kalemlerden biri Cumhuriyetin kuruluşunda da görevler üstlenen sınıfsal yapıyı, işleyişi roman kişileri üzerinden MŞE, kaldı ki Kızıma Mektuplar’da yer alan MŞE’yi 19 Mayıs’ın bu şenlikli günlerinde anlatı evrenine yerleştirir. satırlar, Esendal öykücülüğündeki kadıncı son dönemlerini geçirdiği, Seçilmiş Hikâyeler Böylelikle bir koca kentin gündelik yaşam tavrın altının nasıl da koyu bir biçimde çizilmesi Dergisiyle 1950 öykücülüğünün mayasına da biçimi, toplumun geçirdiği dönüşümler, gerektiğini gösteriyor bize. katıldığı “Angara”sıyla birlikte alabiliriz. söyleşim bolluğuna karşın yine de bir sessiz Öykülemede Burhan Felek’in “Vatandaş Ahmet film akışıyla ilerler. Efendi” hikâyelerinden MŞE öykülerini ayıran en ‘AYAŞLI VE KİRACILARI’ “hassas” yanı da vurgulamalıyım ayrıca. Çünkü kısa Esendal’ın benimsediği başlıkla Ayaşlı ile GENÇ ÖYKÜCÜLER İÇİN MEMDUH ŞEVKET öykünün dil-mantık yapısı, öyküsel derinlik dikkate Kiracıları, yaygın bilinen biçimiyle Ayaşlı ve ESENDAL’IN ANLAMI... alınmadan bir karşılaştırmaya girişmek, Memduh Kiracıları, kendi dillendirmesiyle Ankara romanı MŞE öykülerinde Ankara, özgün dokusuyla kent Şevket Esendal öykülerine karşı cinayet olacaktır. değil. Ancak şu da bir olgu, tarihte uygarlık monografisi halinde algılanabilirlik sunuyor. Olgu, Son olarak onun, pek çok öykücünün taşıyıcısı kentlerin yarattığına benzer çekimle, Cumhuriyetin kurulduğu değil onun tarafından yaratılan soyutlayım, dönüştürüm amacıyla kaleme ülkeden olduğu kadar öteki coğrafyalardan kent bağlamında okunmalı. Öte yandan bunu salt getirdiği, metne bir tür vaaz girdirme eğilimine gelerek düşlerindeki yaşamı kurmaya girişmiş, Ankara özelinde düşünmek de doğru değil. nasıl sırt dönüp bunu öykünün kendisine ortak eğilimleri bununla sınırlı, benzemez Görece bir ülkenin, toplumun imparatorluktan bıraktığının da altı çizilmeli bu öykücülükte. Zaten insanların toplaştığı bu söz konusu kentte yeni Cumhuriyete geçiş süreci bağlamında yaşadığı yaşamın, kaçınılmaz çağrısıdır bu bir bakıma. demografik, ekonomik, kültürel, toplumsal, dinsel, kavramsallaştırmanın okura bırakılmış olması Roman, “Yeni yapılmış büyük bir apartımanın cinsel vb. değişimler dikkate alındığında yazar yazarın özgüvenini gösteriyor. n ir ilk öykü kitabı da yazınbilimci Nefise neredeyse “kadınlar- Abalı’dan: Havva’nın Düşü (Öteki, 2022). dan oluşan gizli bir ör- ÖYKÜDENLİK… B Yoksulluk, yoksunluklara karşın yaşam- gütün aktif bir(er) üye- larına ille güzellik teyelleyen kişiler aracılığıyla si” (37) konumuyla, ara- kurulan öykü evrenleri, hiçbir duygusallığa ka- larındaki dayanışmay- Nefise Abalı pı aralamadığı halde artalan sıkılamasıyla yoğun la özel yer kaplıyor. Yeni duyarlık üretebilen bir öykülemeye çıkarıyor bizi. öyküler de bekleyeceğiz ‘Havva’nın Düşü’ Böyle olunca kaleme getirdiği metinlerle yazar, Nefise’den. n takatuka odasını andıran milyoncu raflarının sı- rinde, ister yakınımızda isterse göremeyeceği- radan karmaşasına da kolayca sırt dönebiliyor. www.sadikaslanka- miz uzaklıkta kalsın, “kalabalığı var eden gövde- İçses örüntüleriyle geliştirdiği öyküler de oku- ra.com, her perşem- lerden biri” (81) olarak aldığı ama dışlanıp “öte- yoruz. Üç bölüm halinde yapılandırdığı bu ilk be öykü-roman, tiyat- ki” yapılmaya çalışılan insanlara özgülüyor diye- öykü kitabında geleneksel denebilecek bir bi- ro, belgesel alanların- biliriz bunları. çemle kaleme alsa da bunlara hep farklı giysi- da güncellenerek sü- Kolayca kestirilebileceği gibi kadın varlık, ler dikmek için çabalıyor Nefise. Tüm öyküle- rüyor. 12 18 Mayıs 2023