Katalog

işçiler. Binlerce sene önce kilden (insanın top- Hortum ve Postane iki sistem olarak çatışma tıklı konuşan figürler, kimi zaman biat etmiş gibi raktan gelişi imgesi) yapılıp pişirilmişler ve ka- içindedir. Hortum sorunları cinayetlerle çözme- görünen ama iktidarı temsil eden figürler... Ege- falarının içine konan bir tür yazmayla (beynin ve ye çalışırken bunları “Tanrıların yardımıyla” aşan menlerin dili ise ayrı biçimde tanımlanmış. aklın oluşumu) canlandırılmışlar. Asla aşınmıyor- Lipvig yeni başarılara yelken açmak üzeredir. KURGU lar, durmaksızın çalışıyorlar. POSTANE VE FİLM GÖNDERMELERİ Hiçbir eklektik anlatım yok. Metin baştan sona Sistemin bir çalışandan beklentisini tanımlıyor: Postane kendi içinde birçok filme gönderme ya- kendi çizgisinde ve hedef saptırmadan yürüyor “Onlar aslen maldı ve bu yüzden para biriktirip par. 1- Esaretin Bedeli: Bu filmde karısını öldürdü- ve okuru beklentilerinin dışına taşımıyor. Metni kendi kendilerini satın alıyorlardı.” (s. 60) ğü iddia edilerek müebbet hapse mahkûm olmuş ve kurguyu ilginç kılan şey oluşturduğu fantezisi; Lipvig’in yakalanana kadar hayatı finansal suçlar Stephen King’in romanından uyarlanan film, ma- ama metin başka dünyadan yaptırdığı tanıklıkla işleyerek geçmiştir. Ama kendi ifadesiyle kimse- sumiyetini iddia etmesine rağmen karısını ve sev- zaten en şaşırtıcı olanı gerçekleştiriyor. nin kılına zarar vermemiştir. Hayatım boyunca kim- gilisini öldürdüğü gerekçesiyle Shawshank Dev- senin kılına zarar vermemiştir. Yani katil değildir. ÇEVİRMENİN METNİN OLUŞMASI let Cezaevi’nde yaklaşık 20 yılını geçiren bankacı “Almadın. Ama Çaldın, Zimmetine Geçirdin, Ay- VE ALIMLANMASINDAKİ ROLÜ Andy Dufresne’in hikâyesini anlatır. rımsızca Kandırdın ve Dolandırdın Bay Lipvig. İn- Niran Elçi çocuk ve yetişkin edebiyatına çok emek Andy, hapishaneden kaçmak için duvarı deler sanların Dükkânlarını İflas Ettirdin Ve Onları İşle- vermiş çevirmenlerimizden biridir. Aynı zamanda ve kaçmayı, kendine yeni bir hayat kurmayı ba- rinden Ettin. Bankalar Kapandığında, Aç Kalanlar çocuk edebiyatı yazarıdır. Pratchett kitaplarının da şarır. Romanın bu filme göndermesi kaçış bağla- Nadiren Bankacılardır. Sen Eylemlerinle, Zaten Çok çevirmeni. Metni okurken hem yabancı bir yaza- Az Parası Olanlardan Para Çaldın. Çeşit Çeşit Kü- mındadır ve karşılaştırma çok ilginç yansır. rın metnini okuduğunuzun bilincinde metinle ilişki 2- Forest Gump: Zekâ seviyesinin düşüklüğü ne- çük Yöntemle, Pek Çok Kişinin Ölümünü Hızlan- kurarken aynı zamanda iletişim kurabileceğiniz bir deniyle, devlet okuluna bile kabul edilmeyen Fo- dırdın. Sen Onları Tanımıyorsun. Nasıl Kan Kaybet- metinle karşı karşıya olduğunuzun farkına vararak tiklerini Görmedin. Ama Ekmeklerini Ağızlarından rest, aynı zaman da fiziksel olarak da sorunlara okuma eylemini gerçekleştiriyorsunuz. Ve Gömleklerini Sırtlarından Aldın. Sırf Eğlence Ol- sahiptir. Ancak bu çocuk azimle savaşır ve inanıl- Kaynak metnin erek kitlesinde oluşturduğu kül- sun Diye, Bay Lipvig. Eğlenmek İçin. Oyundan Ke- maz başarılar elde eder. Film 1994’te beyazperde- türel ve tarihsel alımlamaları erek kitlede de oluş- yif Aldığın İçin.” (s. 120) de gösterime girmiştir. Lipvig’in mücadele azmini turabilmek için dilin her türlü olanaklarını kullanı- Başlangıçta hakkındaki önyargılar ve elbette ger- de bu bağlamda ele almak gerekir mi bilemiyorum. yor ve metni bu bağlamda yabancılıktan kurtarıp çekler böyle olan Lipvig, Postane’nin başına geç- 3- Kirli Harry: “‘Sana niye Kirli Harry diyorlar?’ tikten sonra türlü maceralar yaşar ve gittikçe yap- tanış hale getirebilmiş. ‘Çünkü en pis işleri bana yaptırıyorlar’” filmdeki tığı işle özdeşleşir ve onu yüceltmek için elinden bu replik konuyu özetler gibi. Lipvig, Hortum’un PRATCHETT METİNLERİNİN geleni yapmaya başlar. Lipvig’in özdeşleştiği sis- tüm pis işlerini ortaya çıkarmak için her türlü pis İKİ PERSPEKTİFLİLİĞİ temdir aslında ama sistem sarsıntılar geçirmek- iş yapma cesaretini asla kaybetmiyor. Pratchett’in metinlerini metin türü nedeniyle (fan- tedir ve bu Postane ile sembolleştirilir. Gönderile- 4- Terminatör: İnsan direnişinin zafere yaklaştı- tezi) harcıalem edebiyat diye nitelenip onu basitleş- meyen ve dağlar oluşturarak bütün postaneye yı- ğını görünce Skynet, zaferi önlemek için John doğ- tirmek sanırım tarihsel bir önyargı ya da düz metin ğılmış olan mektuplar iletişimsizliğin ve dolayısıyla madan önce Sarah’ı öldürmek için zamanda geri- anlayışının baskın konumu nedeniyle olsa gerek. üretimsizliğin önemli sembolü olarak görünürler. ye bir Terminatör göndermiştir. Kitaptaki gönder- Oysa metnin iç dünyasında karşılaştırmalı olarak Bunun aşılması için ve sistemin yeniden işle- meyi bu bağlamda ele almak önemli. Kitapta baş- tartışılabilecek o kadar göndermesi var ki bunları meye başlaması için yanı sıra finansal sitemin ka göndermelerde var ama bu kadarı bunları keş- bir öğretmen öğrencileriyle sınıfta işlemeye kalksa kendini yeniden canlandırabilmesi için bir çözüm fetme yolculuğu yapmak için bile önemli. onlara önce birkaç roman, en az dört film 20 den gerekir ve bu da pulun keşfi ile çözülür. METNİN DİLİ fazla tarih ve ekonomi ile bilim tarihi kitabı okut- Pul finansal ve elbette iktidar sembolüdür. ması gerekir. Sınıfta işlemeye kalkarsanız bir ders Güçlü ve verimli olduğunda olduğundan daha Pratchett, fantezi edebiyata dönük kendine öz- gü bir dil oluşturmuş. Sokak dili, argosu yarattığı yılı çok güzel çalışmalar yapılır. Bu nedenle kitap değerli olan pullar yeniden yapılanmanın yolunu açar. Ama bundan memnun olmayan başka bir figürlerin konuşma biçim ve biçemleri, kimi za- hem gencin, hem de yetişkinin ciddi biçimde ele sistem vardır: Hortum. man düzgün konuşamayan ama oldukça man- alması gereken bir yerde duruyor. n CEM SAVRAN’DAN ‘AV’ Aşk, isyan, Akdeniz ve şiir! Cem Savran, Av (Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık) adlı romanında, Antalya’nın kayalıklarında balık tutmayı seven Sarp ile küçük yaşta zorla evlendirilmiş Işıl’ın çevresinde 12 Eylül faşist darbesinin eleştirisini yapıyor. Denize ilişkin imgelerle de aşkı, isyanı, Akdeniz’i ve şiiri bir araya getiriyor. planın ön plana geçmesine izin verilme- oluyor. Işıl özelinde değerlen- HAYDAR ÜNAL meliydi. Bu bakımdan dönem romanı dirirsek Av’ın Türkiye’de ka- olarak nitelenemeyeceği kanısındayım. dınların sorunlarını yansıtma- n Romanınızda anlatıya yalın ama n Av’ın geçtiği ana mekânın avlu- sı ile ilgili neler söylersiniz? özellikle denize ilişkin imgelerle, me- su Akdeniz’e açılıyor. Romanda de- Kadınlar isyan etmedikçe haklarını alamayacaklar. Işıl taforlarla örülü şiirsel bir dil egemen. nizin halleriyle ve balıkçılık ile ilgi- her ne kadar yaşamını sonlandırmak için falezlere gelse de Bunun şairliğinizle bir ilgisi oldu- li birçok öğretici bilgi de yer bulu- kaderine isyan eden bir kadın. Erkek egemen ve baskıcı da- ğu açık ki birkaç şiirinize de yer ve- yor. Mekânı kurgularken ve yörenin yatmalar sonucu o duruma düşmüştür. Aşık olduğu Sarp’a riyorsunuz. Şiirinizin Av’a etkisi için özelliklerini aktarırken dikkat ettiği- bile gerektiğinde kafa tutmasının altında bu olgu yatıyor. neler söylersiniz? niz noktalar nelerdi? Deneyimleriyle isyan etmesi gerektiğinin farkına varmış Düzyazıda şiirselliğin doğru oran- Romanda anlattığım mekân Antalya bir kadın ve bu özelliği Sarp için onu daha çekici kılıyor. da tutulması gerekiyor. Şiirselliğin falezlerinin içinde. Kıyı balıkçılığı için n Henüz yayımlanmamış beş romanınızın daha bulundu- romanın akışını engellememesi tam de ideal bir nokta. Romanın geçtiği bu ğunu biliyorum. Bu romanlarınızdan da bahseder misiniz? tersine okuma isteğini diri tutması mekânda bir yıl boyunca her gün bu- 12 Eylül, faili meçhul cinayetlerin yaşandığı Uğur Mum- için çaba harcadığımı söyleyebilirim. lundum. Dört mevsim boyunca günün cu’ların öldürüldüğü 90’lı yıllar, Gezi olayları, 15 Temmuz Şiir yazmakta imgelem çok önemli- her saati… Balık tuttum, notlar aldım, darbe girişimi gibi tarihsel arka planlar benim için önemli. dir. Av’da şairliğin bu yönünü kullandığım birkaç yan öy- saatler süren gözlemlerim oldu. Bahsettikleriniz doğrudan Ve kurgusal bütünlük, anlaşılırlık ve akıcılığı bozmayan kü bulunabileceği gibi, romanın bütününde üslubu ve kur- deneyimlerimle ve gözlemlerimle edindiğim, Antalya’da şiirsel bir dil… Bunlar olmazsa olmazlarım. guyu oluşturmakta şiirden çok yararlandım. doğmuş ve büyümüş, yörenin çocuğu olan roman karakte- Bir de büyülü gerçekçi özellikler var henüz yayımlama- n Av, 12 Eylül 1980 ile başlayıp üç-dört ay gibi bir za- rinin bilmesi gereken şeylerdi. dığım romanlarda. Hayal dünyamı rahatça kullanarak halk man dilimini kapsıyor. Bir dönem romanı diyebilir miyiz? n Küçük yaşta zorla evlendirilmiş genç bir kadın olan edebiyatımızın kimi unsurlarını metinlere taşıyıp, halkımı- Tarihsel arka planı önemsediğimi belirtmek isterim. El- Işıl’ın yaşamına son vermek için geldiği falezlerde Sarp zın toplumsal bilinçaltına seslenebilmeyi önemsiyorum. Di- bette yazılanın bir roman olduğu unutulmamalıydı ve arka ile yollarının kesişmesiyle bir aşk örüntüsü romana dahil ğer beş romanımın genel özellikleri bunlar. n 8 27 Nisan 2023