Katalog

TERRY PRATCHETT ‘Postane’: Bir fantezi yolculuğu! Terry Pratchett’ın (28 Nisan 1948- Pratchett’ın Postane’sinde 12 Mart 2015) 1983’te yayımlanan, (Çeviren: Niran Elçi / Delidolu yeni bir fantezi bakış açısını getiren, Yayınları) kahramanımız Lipvig’in kendisini alanda saygın bir yere özdeşleştiği sistem aslında sarsıntılar taşıyan ve 41 romanını tamamladığı geçirmektedir ve bu “Postane” ile Disk Dünya Serisi’nde olaylar sembolleştirilir. Pratchett’ın kendi yarattığı evrende Gönderilemeyen ve dağlar oluşturarak yüzen devasa bir kaplumbağanın postaneye yığılmış mektuplar sırtındaki dört filin üzerinde duran disk iletişimsizliğin ve dolayısıyla şeklindeki bir dünyada geçmektedir. üretimsizliğin önemli sembolü olarak Disk Dünya’nın kendine ait inanışları, görünürler. Bunun aşılması, sistemin çok sayıda tanrısı, mitolojisi, yeniden işlemeye başlaması yanı sıra kahramanları ve folkloru mevcuttur. finansal sitemin kendini yeniden Pratchett aynı zamanda bir hicivcidir; canlandırabilmesi için bir çözüm gerekir romanlarında eğitim, adalet, ve bu da pulun keşfi ile çözülür. Pul, siyaset, yolsuzluk, cinsiyet rolleri, finans ve elbette iktidar sembolüdür. inanışlar ve çalışan hakları gibi Güçlü ve verimli olduğunda daha modern toplumla ilgili ciddi sosyal ve siyasi sorunları mizah değerli olan pullar yeniden yapılanmanın yolunu açar. Ama ve fanteziyi kullanarak ele alır ve sorgular. bundan memnun olmayan başka bir sistem vardır: Hortum. “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, hayatın sa bir kaplumbağanın sırtındaki dört filin üzerinde Karakterleri modern ve fantastik olanın iyi bir ve edebiyatın öznesidir.” N. Neydim duran disk şeklindeki bir dünyada geçmektedir. karışımıdır. Pratchett, romanlarını eğitim, adalet, Büyücüler, cadılar, normal insanlar, troller, ej- siyaset, yolsuzluk, cinsiyet rolleri, inanışlar ve BİR FANTEZİ KİTABININ İKİ PERSPEKTİFLİLİĞİ... derhalar, çeşitli hayvanlar ve diğer başka doğa- çalışan hakları gibi modern toplumla ilgili ciddi Fantezi ve fantastik edebiyat alanı çoğu zaman üstü varlıklar bu dünyanın kendi gerçekliğinin bir sorunları sorgulama aracı olarak kullanmaktadır. harcıâlem edebiyat olarak tanımlanmaya kalkılsa parçası olarak bulunmaktadırlar. Disk Dünya’nın Romanları, fantezi edebiyatının bu sorunlu me- da ayrıca bu tanım nedeniyle (seçkinciler tarafın- kendine ait inanışları, çok sayıda tan- seleleri ele almak için nasıl kullanılabileceğini gös- dan) alt okur kitlesine (!) (çocuk ve rısı, mitolojisi, kahramanları ve folk- teren en iyi örneklerden sayılabilir. gençlik) gönderilen bu türlerin sağlıklı loru mevcuttur. Kurgunun gerçek hayatta yaşanan sosyal sorun- yaklaşımla incelendiğinde kendi içinde Pratchett, bu evreni kendi düş gü- ların sosyal ve psikolojik bir temsili olabileceğini yoğun toplumsal ve sistemsel eleşti- cüyle yaratmış ve bu dünyanın insan- ve bu sorunlara ışık tutmak için hicvin nasıl kul- riler içerdiğini görmek mümkündür. larla iletişim kurabilen yani kendi dün- lanılabileceğini gösterdiğinin tanıklığını yaparız. Kendini ifade etmekte zorlanan (gü- yasına bir başka dünyadan bakınca POSTANE nümüz gerçekliği) gençliğin tutkuy- kavranan bir gerçekliği içermesine Postane, bizi önce bir hapishane hücresine gö- la izlediği bu tür romanlar onlara ye- özen göstermiştir. türür ve hücrede duvarı delmede son aşamaya gel- ni bir dünyanın kapılarını açmakta ve Pratchett, 2015’te hayata gözle- miş idam mahkumu Nemly von Lipvig’in ilk aşa- anlamakta zorlandıkları dünyayı, fan- rini kapatmadan önce Disk Dün- mayı geçtiği ancak henüz başaramadığı gerçeğiy- tezi içinde yansıyan gerçekliklerle ta- ya serisine ait 41 romanı tamamla- le yüzyüze gelmesini arkada duran gardiyanların nımlamaya çalışmaktadırlar. mıştır. İçine doğduğu İngiltere’de alaycı alkışlarıyla anlar. “Esaretin Bedeli” filmine Pratchett’ın yazdığı fantezi kitapları GERÇEKLİK NEDİR? ironik bir göndermedir bu. bu alanın yüzde 10’unu kapsamak- Üst gerçeklikte mucize, gizem ya Nemly von Lipvig bankaları dolandırmış ve bu tadır. Her 10 kitaptan birinin yazarı da sihir çağrıştıran bir kurgu gibi yan- yüzden idama mahkûm edilmiştir. İnfaz gerçek- olmak oldukça önemli olsa gerek. sıyan anlatım gerçek gerçeklikte ise leşir. Üstelik eğlenceli bir törenle; ancak Lipvig’i içinde yaşadığımız sıradan, somut, akılcı açıdan PRATCHETT’İN KARAKTERLERİ başka bir dünyada yeniden görürüz. Pratchettvari bakıldığında öngörülebilir dünyayı ve bir şeyin ol- Pratchett aynı zamanda bir hicivcidir. Sosyal bir dünya geçişi böylece gerçekleşmiş olur. Fan- ma olasılığı duygusunu yansıtır. ve siyasi sorunları romanlarında ele alır ve ken- tezinin ve fantastiğin temel kuralıdır gerçeklikten Pratchett, fantezi edebiyatın iyi olanlarının bi- dine özgü mizah anlayışıyla hicveder. gerçeküstüne geçersiniz. zi bir yere götüreceğini ve bizi dünyayı görebile- Romanları da gerçek dünya ile ilişkilidir ve ger- Bu dünyada ataerk, despot, yönetici gibi isim- ceğimiz bir yerden bakmamızı sağladığını söyler. çek dünya hakkında söyleyecek çok şeyi vardır. lerle tanımlanan Lord Vetinari onu kendi yönetti- Pratchett bunları mizah ve fanteziyi kullanarak ği postanenin başına baş postacı olarak atar ve ‘DİSK DÜNYA’ ÜZERİNE... okuruyla paylaşır. Folklorik unsurları, popüler kül- burayı yönetmesini ister. Lipvig Araf’ta başka bir 1983 yılında yayımlanan ve Disk Dünya Serisi’nin tür, mitoloji ve tarihsel öğeleri de romanlarında sık- dünyadadır ve bu dünyada başka varlıklarla birlik- ilk romanı olan Büyünün Rengi (The Color of Ma- ça kullanmaktadır. te yaşamak zorundadır. gic) Pratchett’ı alanda saygın ve tanınır bir yere ta- Pratchett folklorik ve efsanevi unsurları bir ara- şır. Disk Dünya, sersinin ilk kitabıdır ve bu seri ye- da kullanarak okurların metinleriyle daha kolay GOLEMLER ni bir fantezi bakış açısını getirir. Bu seride olaylar içsel bağlar kurmasını sağlamıştır. Romanlarında O dünyanın basit, değersiz kahramanları, Pratchett’ın kendi yarattığı evrende yüzen deva- parodilerle çok sık karşılaşılır. ölümsüz, hiç eskimeyen varlıklar. Köleler ya da >> 6 27 Nisan 2023 David-Sandison