Katalog

MYRINALI AGATHIAS’TAN BİZANS TARİHİ: AGATHIAS KRONİĞİ 6. yüzyıla açılan kapı! İmparator Jüstinyen döneminden günümüze (Çeviren: Hüseyin Uçar / Timaş Yayınları) sadece Ayasofya, Yerebatan Sarnıcı, Ravenna’daki 6. yüzyılda kaleme alınmasına karşın günümüze San Vitale, Havariyyun Kilisesi, Küçük Ayasofya kadar ulaşarak Bizans tarihine kapı araladı. olarak bilinen Aya Sergios ve Bachos Kilisesi gibi 6. yüzyıl Doğu Roma İmparatorluğu’na doğru mimari yapılar miras kalmadı. Onun gözetiminde bir zaman yolculuğuna çıkaran kitap, Bizans’ın Prokopius ve Agathias gibi kayda değer tarihçiler Franklar, Germenler, Gotlar, çoğunlukla Persler, ile pek çok şair ortaya çıktı. Hunlar ve Hun kavimleri, Lazlar ve diğer Tıpkı o dönemden günümüze ulaşan mimari Karadeniz kavimleriyle mücadelelerini anlatırken yapılar gibi Bizans Tarihi-Agathias bu kavimlerin kültürlerini, geleneklerini, Kroniği: 552-559 de göreneklerini de sunuyor. şan zincirin önemli bir halkası oldu. Tarih yazımını, Agathias’ın olaylar karşısındaki yorumları metin ELİF SABAH ERKUL Agathias’un ömrü vefa etmediği için yarım bıraktığı boyunca tarihseverlere yol arkadaşı oluyor. yerden devam ettirdi. Ve tanık olduğu tüm gelişmele- HUKUKÇU BİR TARİH YAZICISI SADECE GERÇEĞİN PEŞİNDE ri samimi, vicdanlı, dürüst bir şekilde kaydetti. Bizans Tarihi-Agathias Kroniği: 552-559 (Timaş Pek çok yazarın tarihçilik mesleğinin kurallarını ih- Yayınları), Hüseyin Uçar tarafından Latinceden İngi- FRANKLAR, GERMENLER, PERSLER, lal ettiğini ve çıkarları uğruna gerçekleri kenara attı- lizce çevirisi kıyaslanarak yayına hazırlandı. HUNLAR, LAZLAR VE DAHASI... ğını - ne kadar da tanıdık - gayet iyi gözlemliyor ve Bizans tarihi literatüründe çok önemli bir boşluğu Beş bölümden oluşan kitabının ilk yarısında Ba- bu konudaki düşüncelerini şu cümlelerle ifade ediyor: dolduran kroniğin yazarı Agathias, tahmini 532 yılı tı’daki gelişmeleri yazan Agathias, ikinci yarısında “Tarih yazmak, iyilik yapanları övme imkânını en- civarında Myrina’da doğdu ve 582 yılında öldü. yönünü imparatorluğun doğu sınırına çeviriyor. gellemese de tarihçi, bunu mesleğinin başlıca amacı İskenderiye’de retorik ve Konstantinopolis’te hu- Metinde Bizans İmparatorluğu’nun Franklar, Ger- ve alametifarikası olarak görmez. kuk eğitimi gören Agathias’ın hukukçuluk mesleğini menler, Alamanlar, Gotlar, Persler, Hunlar ve Hun Ne şekilde olursa olsun bir durumun ele alınışı öv- aktif bir şekilde icra ettiği ve mahkeme toplantılarına kavimleri, Lazlar ve diğer Karadeniz kavimleriyle gü veya suçlama gerektiriyorsa tarihçi hiçbir zaman katıldığı biliniyor. olan mücadeleleri yer alıyor. gerçekleri örtbas etmeye veya durumu iyileştirmeye Kitapta siyaset ve tarihçiliğin yanı sıra şiire karşı Pek çok kavim, bölge, asker, komutan ve impara- çalışmamalıdır. (…) derin bir sevgi beslediğini ve şiirler yazdığını da öğ- torun ismi geçtiği gibi Myrinalı yazarımız Agathias Bırakalım bu yazarlar alıştıkları tarzda yazmaya reniyoruz. bunlar hakkında sahip olduğu tüm bilgiyi sunuyor. devam etsinler. Ben kendi payıma, sonuçları ne olur- ULUSLARIN YOK EDİLDİĞİ, KENTLERİN Sözü geçen kavimlerin kültürleri, gelenekleri, göre- sa olsun sadece gerçeği hedeflemeliyim.” KÖLELEŞTİĞİ, İNSANLARIN YURTSUZ nekleri ve nüfusları hakkındaki bilgiler metni kültürel Agathias kroniğinde, bazen sabahtan akşama Bazi- KALDIĞI BİR ÇAĞ... anlamda besliyor. lika’daki masasında sayısız yasal belgeyi incelemekle Agathias’ın literatürde vazgeçilmez olma hikâyesi Ayrıca kitap boyunca savaş sahnelerinin yanı sıra meşgul olduğunu, bazen geçimini sağlamak için bu zah- ise bir gün tarih yazmaya karar vermesiyle başlıyor. yüzyılı meşgul eden deprem, salgın ve doğal afetler- metleri çekmek zorunda olduğunu anlatıyor. Bazense Jüstinyen devri, Bizans İmparatorluğu için her ne den de çokça bahsediliyor. konudan saptığını fark edip hemen kendini toparlıyor. kadar parlak bir dönem olsa da hayret verici gelişme- Metne eklediği düşünceleri ve yorumları sayesin- SASANİ ARŞİVLERİNDEN BELGELER lerin ardı arkası kesilmiyor, sanki dünya genelinde de okuyucuyla sohbet ettiğinin farkındaydı kuşkusuz. Agathias’ın Sasanilerle ilgili bölümleri kaleme al- topyekûn bir kargaşa 6. yüzyılı ziyaret ediyordu. Ancak sesinin 21. yüzyıla kadar ulaşabileceğini hayal masının hikâyesi de ilginç: Agathias, Sergius’un Dolayısıyla Agathias aslında ulusların yok edildiği, etmiş midir, bunu hiçbir zaman öğrenemeyeceğiz. “Pers ülkesi”nde kaldığı dönemde ondan kraliyet ar- kentlerin köleleştiği, insanların yurtsuz kaldığı, ka- Fakat emin olduğumuz bir şey varsa o da şivine girmesini; isimleri, tarihleri ve başlıca olayla- vimlerin göç ettiği, doğal afetlerin patlak verdiği bir Agathias’ın samimi üslubu ile anlatımdaki yeteneği- rın yazılı olduğu belgeleri alarak Yunancaya çevir- dönemde yaşıyordu. nin bir araya geldiğidir. mesini talep eder. Tüm bu yaşananları gözlemleyen Agathias’ın kal- Agathias asla eskimeyecek evrensel bakış açısı ve Zamanının en iyi tercümanı olan Sergius “Muha- binde şüphe ile karışık bir duyarlılık hissi filizlenmişti. hiçbir yüzyılda demode karşılanmayacak adaletli ta- fızları kafaya alır”, arşivlere girer, malzemeyi top- Gelecek nesiller için değerli olabilecek bu tür geliş- rihçilik anlayışı sayesinde literatürün mihenk taşla- meleri kaydetmezse vicdanı rahat etmeyecekti. lar, çevirisini tamamlar ve elindeki tüm malzemeyi rından biri olarak karşımızda duruyor. n Agathias’a getirir. Nihayet büyük bir ciddiyetle ve tarihçiliğin hakkını verme ümidiyle yazmaya koyuldu. Agathias bu sayede Prokopius’un anlatımında Sa- Bizans Tarihi: Agathias Kroniği (552-559) / 6. yüzyıl Bizans tarihçiliğinde Prokopios, Menand- sani İmparatoru Kavad dönemi ile ilgili bazı eksik- Myrinalı Agathias / Çeviren: Hüseyin Uçar / ros ve Theophylaktos gibi büyük tarihçilerden olu- likler tespit ederek okuyucuları bilinçlendirir. Timaş Yayınları / 240 s. / 2023. ‘USÛLDEN YÖNTEME: MEHMED FUAT KÖPRÜLÜ’NÜN EDEBİYAT TARİHÇİLİĞİ’ ehmed Fuad Köprülü’nün Türk edebiyatının kurucu metinle- sını sağlarken bir bilim dalı olarak edebiyatın ölçütlerini konumlandır- rinden biri olan “Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl” başlıklı ma- mak ve bunu yaparken de Köprülü’nün beslendiği kaynakların daha iyi M kalesi, edebiyat tarihi yazımında usûl fikrinin neye karşılık anlaşılmasını sağlamak amaçlanıyor. geldiğini sistematikleştirerek ele alır. 100 yıl önce yazılmış bir makalenin etrafında dolaşan, güncel izlek- Servet Gündoğdu ve Kaan Kurt’un editörlüğünde hazırlanan Usûlden lerin ve tartışmaların da yer aldığı kitap; makalenin orijinalini ve çevi- Yönteme: Mehmed Fuad Köprülü’nün Edebiyat Tarihçiliği (VBKY) adlı riyazısını, 1913’teki eski harfli Türkçe basımı ile 1966’daki latin harf- kitapta yer alan metinler Türk edebiyatı araştırmacıları için kolektif bir li Türkçe basımı arasındaki farkları ve makalenin günümüz okuyucuları tartışma zemini sağlayarak ulus, dil ve edebiyat ilişkisini, metinlerarası- için sadeleştirilmiş bir şeklini de içeriyor. n lığın yarattığı olanakları ve açmazları, edebiyat tarihinde usûlü belirle- yen ölçütlerin neler olduğunu değerlendirme olanağı sunuyor. Usûlden Yönteme: Mehmed Fuad Köprülü’nün Edebiyat Tarihçi- Çalışmada edebi eserle usûl arasındaki ilişkilerin daha görünür olma- liği / Servet Gündoğdu, Kaan Kurt / VBKY / 400 s. / 2023. 8 20 Nisan 2023