Katalog

YURDAKUL ALPAY’DAN ‘Osmanlı Tarihi ve Geri Kalmışlık Muamması’ Eski bir bürokrat olan Yurdakul Alpay’ın kaleme aldığı Osmanlı Tarihi ve Geri Kalmışlık Muamması, Klasik Dönem (1300- 1600) ile Klasik Dönem sonrası (1600’den sonra) zaman dilimlerini, Osmanlı ile Reform Avrupası arasındaki ilişki ve gelişmeleri merceğe alan karşılaştırmalı bir incelemedir. Temelde “Neden geri kaldık” sorusuna yanıt aramaktadır. Derli toplu, bilimsel bir inceleme niteliğindeki 426 sayfalık kitapta geniş bir kaynakça ve dizin verilmiştir. manlı Mutlak Monarşi Dönemi”nin da- yapısındaki değişiklik özellikle “Sancaktan kafese” EMİN ADNAN yanak noktaları üzerinde duruluyor. Eko- padişahlık modeli üzerinde duruluyor. nomi, toplum, bilim hayatı, adalet alanla- Yanı sıra Osmanlı’da Tanzimat öncesi ve sonrası çı- ski bir bürokrat olan Yurdakul Al- rı inceleniyor. kış yolu arayışları da inceleniyor (s. 333 -368) pay, emeklilikten sonra kendisini “Klasik Dönemde Dış Âlem” bölümün- Osmanlı Tarihi ve Geri Kalmışlık Muamması, temel- E incelemeye vermiştir. Osmanlı Ta- de ise (s. 203-232) Avrupa’nın toplumsal, de “Neden geri kaldık” sorusuna yanıt aramaktadır. rihi ve Geri Kalmışlık Muamması adını ta- siyasal ve dinsel yapısı ele alınmaktadır. Sunuş’ta belirtildiği gibi “620 yıllık bir imparatorluk- şıyan yeni kitabı bir bakıma “Osmanlı ile Bu zaman diliminde “Papalık ve Hı- tan sonra 99 yıldır süren bir Cumhuriyet geçmişimiz var Reform Avrupası” arasındaki ilişki ve ge- ristiyanlıkta reform hareketleri, bilim ve ve Türkiye Cumhuriyeti hâlâ gelişmekte olan bir ülke; lişmeleri merceğe alan karşılaştırmalı bir teknoloji” konularına mercek tutuluyor. gelişmiş ülkeler arasına katılmaya çalışıyoruz.” (s. 15) incelemedir. Avrupa’da “Düşüncenin özgürleşmesi Derli toplu, bilimsel bir inceleme niteliğindeki 426 say- “Klasik Dönem (1300-1600) ile Klasik Dönem sonrası (1600’den sonra)” zaman ve aklın öne çıkması” da ele alınıyor. falık kitapta geniş bir kaynakça ve dizin verilmiştir. n (s. 211-215) dilimlerinin incelendiği kitabın ilk 8 bö- Kitabın “Klasik Dönem Sonrası” bölü- Osmanlı Tarihi ve Geri Kalmışlık Muamması / lümünde, Osmanlı Devleti’nin kuruluş or- tamı ve ana çizgileri inceleniyor ve “Os- münde, Osmanlı’da padişahlık makamının Yurdakul Alpay / Cinius Yayınları / 426 s. / 2023. PAUL STEPHENSON’DAN ‘DOĞU’DAKİ ROMA İMPARATORLUĞU (395-700)’ Bizans’a açılan kapı: ‘Yeni Roma’ Her ne kadar çoktanrılı inanç biçimle- rini, ikonalar; antik tapınakların, tiyatroların, bu hey- BAHATTİN BAYRAM ri yaşamlarını imparatorluğun farklı coğ- kellerle süslü hamamların yerini ise kiliseler ve ma- bahattinbayram2@gmail.com rafyalarında, farklı şekillerde ve oranlar- nastırlar almıştır. Fakat heykeller, tiyatrolar, hamam- da sürdürmeye devam etse de Hıristi- lar, antik tapınaklar yıkılmamıştır. GENÇ ANTİK ÇAĞIN KATMANLI yanlık 4. yüzyılın son çeyreğinde devlet Ahir zamanda yaşadıklarına inanan Hıristiyanlar, VE RENKLİ DÜNYASI! dini haline gelmiştir. belagati güçlü piskoposlar ve münzeviler, içlerin- Paul Stephenson, Yeni Roma: Doğu’da- Fakat İsa’nın tabiatı, Baba Tanrı ve de “şeytanların ve cinlerin (daimon)” ikamet ettiği- ki Roma İmparatorluğu (Çeviren: Bahattin Kutsal Ruh ile ilişkisi üzerine yürütülen ne inandıkları bu antik eserlerin yanından usulca ge- Bayram / Kronik Kitap / 528 s.) adlı ince- teolojik tartışmalar, yapıcı olmayan di- çip gitmişlerdir. lemesinde, geç antik çağın çok katmanlı, ni politikalar, hükümet organlarının mü- Kitabın konusunu oluşturan bu değişim ve dönü- çok renkli, çok dilli ve çok kültürlü dünya- dahaleleri ve başta Roma, İskenderi- şüm dönemi Yeni Roma (yani Bizans) olarak adlan- sını üç ana bölümde ustalıkla resmediyor. ye, Antakya, Kudüs ve Konstantinopo- dırılan yapıyı doğurmuştur. Birinci bölümde yazar, imparatorların, lis piskoposluklarının “gayretleriyle” dö- Özellikle 19. yüzyıldan itibaren Bizans, Osmanlı- “augusta” olarak adlandırılan imparato- nem sonuna kadar devam etmiştir. ların ve Türklerin Batı komşularıyla arasında kültürel riçelerin, piskoposların, senatörlerin, şe- Hıristiyan dünyasında bugün dahi aşı- olduğu kadar siyasi bir etkileşim alanı olarak da rol hir meclislerinin elit üyelerinin ve kıdemli askerlerin lamayan ayrılıklar doğmuş, farklı Ortodoks inanç bi- oynamaktadır. siyasi, idari, askeri, dini işlerine ve çekişmelerine yer çimleri ortaya çıkmıştır. Paul Stephenson’ın Yeni Roma: Doğu’daki Roma vermeden önce, tarihsel anlatıları güncel arkeolo- En sonunda 4. yüzyıldan itibaren imparatorluk gü- İmparatorluğu, antik imparatorluğun tüm yönlerini jik verilerle harmanlayarak, toplumun her sınıfı tara- cünün Batı’da kademeli gerileyişi, 7. yüzyılda Sasa- tüm söylemlerden sıyrılarak hiç olmadığı kadar renk- fından paylaşılan insanların, hayvanların, mikropların nilerin çöküşü ve aynı yüzyıl içerisinde Müslüman li bir biçimde anlatmaktadır. n ve hastalıkların doldurduğu fiziksel dünyaya ve çev- Arapların bir asır boyunca devam edecek olan hızlı Yeni Roma: Doğu’daki Roma İmparatorluğu reye odaklanıyor. yükselişi, 4. yüzyıldan itibaren geç antik çağ dünya- (395-700) / Paul Stephenson / Çeviren: Bahattin sını daha geniş kültür coğrafyalarına bölmüştür. 400 YILLIK DÖNÜŞÜM! Bayram / Kronik Kitap / 528 s. / 2023. Batı’da ulus devletlerin temelleri atılmış, Suriye-Fi- İklim krizleri, deprem ve tsunami gibi doğal afetler, listin terk edilmiş, İskenderiye kaybedilmiş, Anadolu salgın hastalıklar ve istilalar karşısında imparatorlu- şehirleri son derece tekinsiz hale gelmiştir. ğun ekonomisini ayakta tutan toprağı işleyen köylü- Hıristiyan bir imparatorun hâkimiyeti altında yaşa- leri, madenlerde çalışan işçileri ve / veya modern İs- yan ve kamusal alanın kalbinde bulunan halkın tüm tanbul, Antakya, Roma, İskenderiye ve Kudüs şehir- bu değişimlere verdiği yanıtlar ise üçüncü bölümün lerinin antik sokaklarında, revaklı caddelerinde soh- konusudur. bet eden, kavgaya tutuşup yaralanan ya da âşık olan “sıradan” insanları yaşadıkları fiziksel dünyayla HIRİSTİYANLIĞIN YÜKSELİŞİ, SANAT VE MİMARİ İklim krizleri, deprem gibi doğal afetler, veba gibi canlı bir şekilde bütünleştirir. Kronolojik çerçevesi 4. yüzyıldan 8. yüzyıla uza- salgın hastalıklar, ardı arkası kesilmeyen istilalar ve yağma harekatları her şeyden önce insanların hem nan ikinci bölümde; imparatorluğun yaklaşık 4 yüzyıl boyunca içeride ve dışarıda geçirdiği dönüşüm si- fiziksel hem de düşünce dünyalarını değiştirmiştir. yasi, idari, askeri, dini ve ekonomik bir bakış açısıy- Libanios gibi hatiplerin övdüğü antik şehirler artık la ele alınmaktadır. yoktur. Şehir halkı surlarla korunmaya başlanan da- Her şeyden önce Konstantinopolis’ten yönetilmeye ha güvenli mevkilere çekilmişlerdir. başlanan imparatorluğun ekonomisi, bağlı bulunduğu Hıristiyanlığın yükselişi, sanat ve mimari biçimle- dünyaya hükmetmeye devam etmiştir. ri şekillendirmiştir. Kamusal alanlarda heykellerin ye- 6 20 Nisan 2023