Katalog

DOĞUMUNUN 125. YILINDA BERTOLT BRECHT (10 ŞUBAT 1898 - 14 AĞUSTOS 1956) ‘Bilin: Halkın ekmeğidir adalet’ Jorge Amado Brecht için “Çağdaş yazarlardan pek azının eserleri bir büyük Alman şairinin, bir dâhi dram yazarınınki kadar barış düşüncesiyle dolmuş, barışa hizmetin gerekliliğini belirtmiştir” diyor. Sonra: “Brecht insanlık davasının, iyilik için, gelecek için, yaşamak için savaşan basit insanın davasının eri olmuştur.” Devamında şu yorumu yapıyor: “Brecht bize derin görüşler, büyülü düşünceler ve yüksek duygular ile atılgan bir biçim özgünlüğünden oluşan bir eser bıraktı.” Nazilerin iktidara yürümeye Reichstag’ı yakarak dev- GÜLTEKİN EMRE rimcileri, sosyalistleri, komünistleri, ilericileri, yazarları, sanatçıları tutuklamaları öldürmeleriyle başladı. BİREYCİ ŞİİRDEN TOPLUMSAL SORUNLARA Brecht, 27 Şubat 1933’teki Reichstag’ın yakılışından EVRİLİŞİN KİTABI: EV VAAZLARI bir gün sonra Prag üzerinden Viyana’ya geçer. Sürgün- Önce şiiri vardı: “Bilin: Halkın ekmeğidir adalet”. Şiir- lüğü 15 ülkeye yayılır. le başlayan, tiyatroya yön, biçim vermeyle süren, düşün- “Ayakkabıdan çok ülke değiştirmek zorunda” kalmış- celeriyle halkını, dünyayı sanatla kavramaya çalışan sava- tır. Sürgünde “Bütün sanatlar, sanatların en büyüğüne, şımın içinde dopdolu geçen bir ömür Brecht’in yaşamı... yaşama sanatına yardım ederler” ilkesiyle durmadan ça- Faşizmin içyüzünü gözler önüne sermiş, hep barışı sa- lışır. Ardında 60 ciltlik büyük bir birikim bırakmıştır. vunmuş, epik tiyatro kavramını, uygulamalarını tüm dün- yaya kabul ettirmiş çok önemli bir şair, yazar, düşünce, ti- BRECHT’İN “EPİK” TİYATROSUNDA yatro adamı olarak tarihteki yerini alalı yarım yüzyıl geçti... “EYLEM” YERİNE “ANLATI” ÖNE ÇIKAR İlk kitabı Ev Vaazları’na (1927) gelene kadar ilk şiiri- “Çıkın ışığa/ Buluşa bilenler/ Sevindirebilenler/ Deği- ni 16 yaşında yazıp yayımlamış, yani sanat yaşamına şi- şebilenler” (Tiyatro). irle başlamış bir şairdir. Şiirleri önce lise gazetesinde, 24 yaşında yazdığı, siyasal ağırlığı olmayan toplumsal sonra yerel günlük gazetelerde yayımlanır. İlk kitaptaki eleştiri oyunu Baal’le tiyatro dünyasına adımını atar. şiirler “şarkılar, dualar”la örülüdür. Bireyci şiirden top- Adam Adamdır, Ana, Yuvarlak Kafalılarla Sivri Ka- lumsal sorunlara evrilişin kitabıdır Ev Vaazları. falar, Beş Paralık Opera, Carrar Ananın Silahları, Lirik şiirlerin yanı sıra efsanelerle, şarkılarla, masal- Sezuan’ın İyi İnsanı, Bay Puntila ile Uşağı Matti, Şvayk, larla toplum dışına itilmişlerin yanında yer alır. İyi bir Kafkas Tebeşir Dairesi gibi oyunlarıyla birlikte yaşamı dünyayı değil, sorunları olan, yaşanması zor, sıkıntılı bir boyunca 33 oyun yazmış, tiyatro dünyasına, sahneleme- dünyayı ele alır bu şiirler. ye, oyuculara pek çok yenilik getirmiştir. Marks’ı okuyup anladıktan sonra duruşu daha da net- Eşi Helene Weigel’le birlikte Berliner Ensemble onla- leşecek, yolunu daha iyi belirleyecektir. rın tiyatro yuvası, okulu olmuştur. Brecht’in “epik” ti- yatrosunda “eylem” yerine “anlatı” öne çıkar. SAVAŞA KARŞI DURUR, “Dramatik olayın vurgulanışı değil, diyalektik özün, DEVRİMCİLERİN YANINDADIR! kanıtın” ortaya konmasıdır. “Ben, Bertolt, kara ormanlardan./ Karnında getirmiş “Evrensel anlayışın içinde insan artık dramın konusu şehre anam beni./ Ama çekip gidene dek ben bu dünya- değil, değişken, hareketli, belirsiz bir nesnedir; bir kur- dan/ çıkmayacak ormanların soğuğu içimden.” banıdır, olaylarla koşulların toplumbilimsel bütünüdür.” Ailesine bir gönderme bu dizeler, kökenini gösterme. Sokaklara, çalışanlara, eviçlerine, kadınlara, erkeklere, YAŞAMI TÜMÜYLE TİYATROYLA SEYİRCİYİ EYLEME ÇAĞIRIR! DOLAR AMA ŞİİRDE DE YER EDİNİR! çocuklara... Günlük yaşamın her anına ayna tutan şairin Brecht, seyirciyi “eyleme çağırır”, “tavır” almayı önerir. Münih’te başladığı tıp eğitimini bırakıp iyiden iyiye ti- kendi şiir yolunu belirleme çabası. “Epik tiyatro”, “Seyirciyi eleştiren bir gözlemci yapar.” Oyuncular için de sokağa çıkmalarını, insanların her yatroya, şiire ağırlık verir. Berlin’de yaşamaya başlayın- Yargılayandır seyirci. Brecht’i, “epik tiyatroyu” anlamak ca da yaşamı tümüyle tiyatroyla dolar. Ama Augsburg halini izlemelerini, onların dünyalarına girebilmeyi de- için Walter Benjamin’e bakmalı. “Sanat Üzerine” yazıları nemelerini öğütler. Sorular sorarak hayatı, yoksulları, Sonesi, Devrimden Şarkılar, İngiliz Sonesi, Çin Şiirleri, da şairin tüm tiyatro ve sanat evreni için elimize bakıyor. yaşamları anlamaya çalışmalarını ister. Humor da oyun Sone’ler gibi şiir çalışmaları hiç ara vermeden sürer. Brecht’in oyunları, şiirleri ülkemizde pek çok kez gün- Oyunlarında şarkılar, şiirler hiç eksik olmaz. Elbette ve şiirlerinde hiç eksik olmaz. deme gelmiştir. Oyunları çok kez oynanmış, şiirlerinin 1918’deki Almanya’nın iç karışıklığını ortaya koyan Hollywood Ağıtları, Sürgün Şiirleri, Savaş Elkitabı, Buc- tamamına yakını çevrilmiş, çalışma defterlerinden bö- “Ölü Askerin Türküsü”yle devrimci kesimin yanında, kow Ağıtları, şiir dünyasında Brecht’in iyice yer tutun- lümler, romanları, öyküleri, düşünce yazıları da dilimize savaşa karşı duruşuyla yer almasıyla safını iyice belirler. duğunun göstergeleridir. kazandırılmıştır. >> 8 9 Şubat 2023