Katalog

KIYMET ERZİNCAN KINA’DAN ‘ATLA GELİP YAYA KALANLAR‘ ‘Umay Ana’dan Al Karısı’na’ Kıymet Erzincan Kına, “kadınların, kadınlar tarafından Al Karısı diyerek aşağılandığı,“bilmiş kadınların da Al Karısı” denilerek damgalandığı bir dönemin altını çizdiği Umay Ana’dan Al Karısı’na-Atla Gelip Yaya Kalanlar (Temkeş Yayınları) adlı kitabında, kadının tarih içindeki yerini araştırıyor. “Üretimi ve bilgi”yi elinde tutan eril gücün belirleyiciliğini, evrensel bir soruna dönüşmüş geriliği, diyalektik bir bakışla irdeliyor. şiyle yüz yüze görüşmeler sonucu kaleme alınan ve ALİ EKBER ATAŞ beş yıllık bir çalışmanın ürünü olan çalışması, dene- menin sürükleyiciliğiyle Türkçenin lirik anlatımı, öz- KADININ KUTSAL DÖNEMLERİ gün biçemiyle örnek bir yapıt. Büyüklerinin anlattığı en ürkütücü Al Karısı hikâyelerini, hem heyecanla hem de korkuyla dinleye- KADININ TOPLUM YAŞAMINDAKİ rek büyümüş Kıymet Erzincan Kına, Umay Ana’dan Al BELİRLEYİCİLİĞİ Karısı’na-Atla Gelip Yaya Kalanlar (Temkeş Yayınları) Bir kültürün, tarihsel ve toplumsal sürekliliğini bi- kitabında, “Kadınların, kadınlar tarafından Al Karısı di- limsel veriler ışığında irdeleyip, binlerce yıllık tarihin- yerek aşağılandığı, bilmiş kadınların da Al Karısı” deni- de kadının toplum yaşamındaki belirleyiciliğini gös- lerek damgalandığı bir dönemin altını çiziyor. teriyor. 352 sayfalık kitabında, uzun metinleri alt baş- Kadının tarih içindeki yerini araştırdığı çalışmasında, lıklarla bölümlemelere giderek, en uzununu dört, kısa- “üretimi ve bilgi”yi elinde tutan eril gücün belirleyici- sını iki sayfayla sınırlandırdığı bir yol benimsemiş Kı- liğini, evrensel bir soruna dönüşmüş geriliği, diyalektik na ve geçmişten günümüze irdelediği kadın sorununu bir bakışla irdeliyor. iki ana başlık altında toplamış. Çok eski uygarlıklardan günümüze kadının toplum ya- İlk bölümde, on iki ayrı başlıkta, Umay Ana öznesin- şamına egemen dönemlerinin düzenli hayatından, gücü den hareketle, Orta Asya’dan Anadolu’ya, geçmişten gü- eline geçiren “eril erkin” dünyayı ve yaşamı nasıl kirlet- nümüze kadının toplumsal yaşamdaki konumunun geri- tiğine kadar kadim bir tarihi gözler önüne seriyor. letilmesini irdelediği sosyolojik, etimolojik, psikolojik, 1 Anadolu’da Kibele, Babil’de İştar, Sümerler’de İna- ile ürkütülüp kaçırıldığını” imleyen yazar eril gücün belir- halkbilimsel çözümlemelerine yer vermiş. nan, Mısır’da İsis, Musevilerde Astarte, Yunan’da Gaia, leyiciliğine Orta Asya Türk kültürlerinden Anadolu, Kürt, İkinci bölümde, yedi farklı başlıkta, sınıflı toplumların Afrodit, Demeter; Roma’da Diana, Venüs; Hint kültürün- Arap, Mısır başta pek çok kültürden örneklerle dikkat çekiyor. ortaya çıkması, üretim araçlarının el değiştirmesinin bir so- de Uma ya da Parvati, Kolombiya’da İnkalar’da Pacha- Umay Ana’dan Al Kara’sına-Atlı Gelip Yaya Kalanlar, nucu, eril gücün egemenliğinde, kadının “tanrıçalığından” mama, Orta Asya Türk Şaman kültüründe Ak Ana, Ötügen Kıymet Erzincan Kına’nın çocukluğundan bu yana içine alınıp bugünkü konumuna getirilişinin hem hikâyesini hem / Etügen Ana, Ayıtıs ve daha niceleri beraber Umay Ana ya sindiremediği acı bir gerçekliğe ilişkin şu sorunun da yanıtı de farklı adlarla da olsa kadının, dönemler içindeki konumu da Al Ruhu vb. kadının çok sonraları cadı ilan edilmediği, niteliğinde: “Al Karısı neden bir hakaret olarak sadece ka- “sırlanan” bir mücadele yapısına dönüştüğünü okuyoruz. 2 n günahkâr sayılmadığı, “Al Karısı”na büründürülüp şeytan- dınlar için kullanılırdı?” 1 laştırılmadığı kutsal dönemleriydi kadının. Yanıtı elli yıl sonra rastlantıyla bir dergide bulacaktır ya- Kıymet Erzincan Kına, a.g.y. önsöz, s. 11 2 zar: Kadının geçmiş kutsallığı “Al Ruhu” tanrıçalığından Kıymet Erzincan Kına, a.g.y. Ayrıca bkz: Prof. Dr. Öz- CİN, PERİ, ŞEYTAN VE KADIN! alınıp karanlık çağlarda “Al Karısı”na dönüşmüştür. kul Çobanoğlu “Toplumsal ve İktisadi Kökleriyle Türk Mi- Kadınlarla eşleştirilen “cinler, periler, şeytanların demir Yüz elli kaynakça, onlarca internet sitesi, doksan beş ki- tolojisi”, Bilim Ütopya, s. 270, Yıl: 22, Aralık 2016. de yer alan şairlerle birebir yazışarak, bi harekâtlara katılmasına önayak ol- şairlerin kendi seçtikleri, Türkçeye çev- muş bir isimdir. Kitap hatıraları aracılı- rilip yayımlanmasından hoşnutluk du- ğıyla Falkenhein’ın genelkurmay baş- VİTRİNDEKİLER yacakları şiirlerini, kısa özyaşam öykü- kanlığı döneminde gerçekleşen Sarı- lerini toparlayan Karaçoban, öznel bir kamış ve Kanal Harekâtı’na ait bilgileri seçim yapmaktan özellikle kaçındığı- Alman bakış açısıyla sunuyor. Türkiye’nin Demok- nulan kitabı dört bölümden oluşuyor. nı belirtiyor. Özyaşam bilgilerinden de rasi Sınavı / Mehmet İlk iki bölümde, demokrasi tanımları ve Borsa / Max Weber / anlaşılacağı üzere antolojide yer alan Kabasakal / Cumhuri- demokrasinin Türkiye’deki gelişimi an- Çev. Gürkan Başay / şairler günümüz Fransız şiirine yön ve- yet Kitapları /191 s. latılıyor. Üçüncü bölümde ise demok- VBKY / 112 s. ren şairlerden oluşuyor. rasinin kurumsal dokuları, kuvvetler Altan Öymen’in “Dö- Fazıl Baş’ın kitabın or- ayrımı, 1924, 1961, 1982 Anayasala- Alman Genelkur- nemin en güncel kita- taya çıkış bağlamı- rı, 1971 ve 2017 anayasa değişiklikle- may Başkanı General bı”, Emre Kongar’ın da na ilişkin sunuş yazı- ri gibi konular ayrıntılı olarak özetleni- Falkenhein’in Hatıratı “Rejim tartışmalarının sı ile yayımlanan Bor- yor. Demokrasinin Sosyal ve Kültürel / Çev. Kurmay Yarbay hiç bitmediği ülkemiz- sa, sosyolojinin kuru- Dokuları başlıklı son bölümde hak ve Bursalı Mehmet Nihat de, bu konuya dair önemli bir eser” cu düşünürlerinden, özgürlükler, laiklik, din, çoğulculuk, si- / Yay. Haz. Dr. Av. Fa- sözleriyle değerlendirdiği, Mehmet Alman düşünür, sosyolog ve eko- vil toplum, medya, siyasi kültür ele alı- ruk Yılmaz / Dorlion Kabasakal’ın Türkiye’nin çok parti- nomi politik uzmanı Max Weber’in nıyor. Kabasakal, önemli ve güncel bir Yay. / 240 s. li yaşama geçişini ayrıntılarıyla anlattı- Almanya’nın 19’uncu yüzyılda dünya konu olan laiklik-siyaset ilişkisini ör- ğı ve bilimsel yaklaşımla kaleme aldığı çapında bir iktisadi güç olma sancıla- Birinci Dünya neklerle ve yansımalarıyla tartışıyor. bir çalışma Türkiye’nin Demokrasi Sı- rına ve aynı zamanda Alman toplumu Savaşı’nın önemli isimlerinden, sava- navı. 1946’dan günümüze demokrasi- Günümüz Fransız Şi- içindeki sınıf çelişkilerine ilişkin ipuç- şın ilk iki yılında Alman Genelkurmay iri / Aytekin Karaço- mizdeki iniş çıkışların ortaya konuldu- ları verdiği bir yapıtı. Weber’in ilki- Başkanlığı yapmış Falkenhein, savaşın ğu çalışmada; din istismarının demok- ban / Sözcükler Yay. ni 1894, ikincisini ise 1896’da yazdı- başlangıcında Alman hayranı olan En- / 144 s. ğı iki yapıtının bir araya getirildiği ki- raside yarattığı tahribata dikkat çekilir- ver Paşa’yı büyük ölçüde yönlendirdi- tapta metinlerin ilki, borsanın amaç- ken; demokrasinin temel dayanakları- ği gibi, Genelkurmay Başkanlığı’ndan Günümüz Fransız şiirin- larını ve örgütlenme biçimlerini, ikin- nın, kuvvetler ayrımı, yargı bağımsızlı- ayrıldıktan sonra da savaşın sonlarına den, bu dilde yazılan, cisi ise borsa işlemlerini ele alıyor. ğı, siyasal partiler, özgür medya, sivil doğru mareşal rütbesi ile Suriye böl- yaşayan, yayılan örnek- Geçmişten bugüne iktisadi faaliyetin toplum, adil seçimler ve laiklik bilim- gesine gelmiş, Yıldırım Orduları Grubu ler sunmak isteyen Ay- örgütlenme biçiminin nasıl değiştiği- kumandanlığını üstlenmiş, Bağdat’ın sel olarak tek tek inceleniyor. Kitapta tekin Karaçoban, Fran- ne odaklanan Weber, borsanın o dö- günümüzde bu unsurların giderek za- sız şiiri / Fransızcanın şiiri ayırımını ya- geri alınması gibi başarısız girişimlerde nemde nasıl dünya çapında hüküm parak Fransızca yazan Belçikalı şair bulunmuştur. Türk çıkarlarından çok yıfladığının ve demokrasinin dayanak- süren iktisadi sistemi olanaklı kılan larını yitirerek zorlu bir sınav verildiği- Yves Namur, İsviçreli şair Brigitte Gyr Alman çıkarları için Türk ordusunun önemli bir kurum olarak ortaya çıktı- örneklerini de barındıran bir antoloji- Kafkas Seferi ve Sarıkamış hezimeti, nin altı çiziliyor. Kabasakal’ın yalın bir ğını değerlendiriyor. dille ve kapsamlı bir kaynakçayla su- yi okuyucularla buluşturuyor. Antoloji- Süveyş Kanalı Harekâtı ve hezimeti gi- 21 Temmuz 2022 18