Katalog

Edebiyat akıl kamçısı... Her söz, çizgi, desen, ezgi, renk, dans, oyun akla çentik attığında ortaya koyduğu ne olursa olsun sonuçta alımlayıcının kafasına bir sorunun çengelini de takıyor. Böylece kişi sanat yapıtını kendisine akıl kamçısı yaparken amok koşucusu halinde soyutlama şölenine katılıyor doğallıkla… irer farklı soyutlayım, dönüştü- lik tanıdık bir yazarın imzasını taşı- rüm değil midir sanat yapıtı? yor olabilir. Ama ileride bu yazarın B Bunlar değil midir yapıta sanat YZ’yle kol kola girmeyeceği, yazar niteliği kazandıran? Öyleyse yazın- beyninde bir YZ’nin gezinmeyeceği sal metnin “akli metin” olduğu ortada. öne sürülebilir mi? Çünkü akıl, olgusal olanı işleyebilece- İşte Susan, “Bu kitap zihnin ği gibi herhangi yaşantısal veriye yas- geleceği hakkındadır,” diyerek girdi- lanmaksızın da yazınsal metin kura- ği, zevkle okunan çalışmasında bilir. Edebiyat, bu tür yapıtların parlak insanoğlunun YZ’ye dönük yaklaşı- örneklerini sergiliyor bin yıllardır. mıyla konuya eğilirken okur ufkunu Sine Ergün, Kopuk’ta (Can, 2021) üst dürtüklüyor. Uyarısı da dikkat soyutlayıma Erdal Beşer, Ruhun Ayrıksı çekici yazarın: Tangosu’nda ([Ressamın tablolarından “Bugüne kadar yazılan hiçbir kitap zi- seçmelerle] Altınordu, 2022) doğrudan hin-tasarım alanının sınırlarını tam ola- yaşantıya dayalı akli metin kurarak ba- rak öngöremediği gibi, onun altında şarılı örnekler sergiliyor. İki yazar da bi- yatan felsefi gizemler de bilimsel bil- zi bir çalım Susan Schneider’ın “Yapay gimiz ve teknolojik hünerlerimiz arttığı Kendisi de “kababa” olarak algıla- luklara dayanamadan ölebiliyorlar. On- Zekâ ve Zihnin Geleceği” alt başlığıyla halde ortadan kalkmayabilir.” (28) “Go, nabilen dolayımlı anlatıcımız, toplumu ların sesi olabilir miyim? Seksüel taciz- yayımlanan Yapay Sen (Çev. Tülay To- satranç ve Jeopardy! oyunlarında hali- kanser benzeri kuşatmış bütün kaba- lerden kızları nasıl koruyabiliriz! Baş- sun, Tellekt 2022) adlı deneme-incele- hazırda dünya şampiyonu olan YZ’leri balardan biridir. Kimdir onlar; “duvar- ta biz kadınlar gözlerimizi dört açmalı- me yapıtında adeta “yapay zekâ” (YZ) düşünün mesela. Her seferinde YZ’ler, dan kaç(an ama) her gün dört duvarın yız,” (213) diye düşünen Alman-Mısır- olarak gezindiriyor görece. insanların bu oyunları oynarken kullan- arasında sıkış tepiş (yaşayan)”, “Her lı ressam, dansçı Nasrah Nefer’i anla- dıkları tekniklere hiç benzemeyen yön- tıyor yapıtında. şeyi bilip de böyle, bir şey yapmadan,” SİNE ERGÜN: ‘KOPUK’ temleri kullanarak onlara karşı üstünlük (77) zaman harcayanlardır. Ancak Erdal, yaşantı aktarmayla ye- Sine Ergün, on yıllık kitaplı yazarlığı- kurmayı başardılar.” (44) tinmenin ötesine geçip Nasrah’ı yazın- Gazetede çalışsa da insan dramının nın daha ilk örneklerinde kuşakdaşı ya- tanıklığını yapan fotoğraflarıyla sergi aç- sal karaktere dönüştürüyor. Böylece zarlar arasında kendine özgü biçemiy- AKLIMIZ BAŞIMIZDA OLSUN Ruhun Ayrıksı Tangosu’nda ilginç bir mış foto muhabiridir karakterimiz. Ama le dikkati çekip başarılı öykücü portre- roman bütünlüğü yakalıyor, pek çok Sine Ergün kurmacasal, Erdal Beşer kuşatılan birey her gün sapır sapır öl- si sunmuştu. olgusal temeldeki akli yapıtlarında bilinç dürülmekte, yaşadığı kentler duvarlarla ayrıntıyla birlikte yoğun bir artalan kur- Kısa tümcelerle eylemi sıralayan, ama mayı başarıyor. eşgüdümünde bizi “vicdan” sorunsalıy- “üstlerine örülü(üp)” (26) karanlığa gö- derinliğiyle okuru artalana çeken yazar, la yüzleştiriyor. Susan da bu doğrultu- mülmekte, onları “dirlik düzenlik sağla- Yazınsal işçilikle Nasrah’ı yapıta yer- biçemsel anlamda varoluş sıkıntılarının leştirirken asla duygusallık tuzağına kap- da, “Bilinç, ahlak sistemlerimizin felsefi yan koruyucular olarak hareket etmeye dışa yansıdığı bohem görünümlü nihilist köşe taşıdır,” (52) diye ekliyor. çağır(an)” “karar adamları”nın (58) hot tırmıyor kendisini; bu akli yapıtın gerek- uçlarla okuru buluştururken sokak dili- zotu altında bir cehennem yaşamaktadır. lerini yerine getirip yazında bir yaşa- Soru kendiliğinden geliyor bunun ar- ne yaslanıyormuş havasında incelikli dil möyküsünden nasıl yararlanılabilece- dından: YZ’yle yazarlığa soyunulduğun- Aranan “Vicdanı, geçmişi olan, gele- işçiliği de sergiliyor sürekli. cek hayali kuran bir insan”sa (29) “vic- ğinin ipuçlarını döşüyor, anlatısına cid- da nereye gidilebilir? Susan, uyarmak- Anlatı biçemini koruyan Sine, bu tutu- di yükseklik kazandırıyor. Özellikle farklı tan geri durmuyor: “gelecek, bizim dü- dan” mı “gömülmüştür”? Kahramanı- munu ilk romanı Kopuk’ta da sürdürü- mız “unutacak mı(dır) her şeyi?” Değil- iki toplumsal yapının (Almanya ve Tür- şünce deneyimlerimizde tarif ettiğimiz- yor; distopik temelde ama bilimkurgu- se “bir hayat kur(malıdır o zaman) ken- kiye) değer yargıları, dünyada yaşanan den daha da çetrefilli olacak.” (58) değişim gözler önüne serilirken evren- sal yapıda, tüm verimlerinde karşımıza dine,” (66, 67), öyle değil mi? Melih Cevdet gibi bitireyim yazıyı: çıkan “kopukluk” örüntüsüyle içli dışlı, sel değerler bağlamında karşılaştırılabi- “Aklınız başınızda olsun!” lir hale geliyor. bir büyük sorunsal olarak getiriyor önü- ERDAL BEŞER: müze. “Olmakla olmamak arasında, ol- ‘RUHUN AYRIKSI TANGOSU’ www.sadikaslankara.com, her SUSAN SCHNEIDER: ‘YAPAY SEN’ mamaya yakın” (74) temel karakteriyle Bilimci yazar Erdal Beşer, “Başıma perşembe öykü-roman, tiyatro, Sine, okurun önüne, adeta karanlık bir gelenleri dünyaya anlatmalıyım,” di- Kurgusal ya da olgusal temelde belgesel alanlarında güncellenerek yapılandırılan her “akli metin”, şimdi- dehliz çıkarıyor da denebilir. yen, “Çocuklar şiddete, tacize ve zor- sürüyor. ‘DEĞIŞEN DÜNYADA SOSYODRAMA’ TAYYIBE UÇ’TAN Sosyodrama, içinde yaşadığımız ve nizasyon geliştirme, hikâye anlatma, ‘DIL KIMLIKTIR’ bizi etkileyen sistemleri araştırmak haberleri anlama, gelecek planlaması TDK Sözlük Kolu emekçilerin- için hem büyük hem de küçük grup - ve politik değişim gibi meselelerdeki den Yrd. Doç. Dr. Tayyibe Uç de- çalışmalarda kullanılmaktadır. Bu ki- larla çalışmanın esnek, yaratıcı, ken- neyimlerini ve tanıklıklarını pay- tap, yetkin sosyodramatistlerin çalış- diliğinden bir yoludur. Başlangıçta J. laşıyor. Cumhuriyetin 100. yıldö- malarından örneklerle güncel tartış- L. Moreno’nun öğretisinin bir parçası nümünde yayımlanan kitabında malara ilişkin geniş bir görüş yelpa- olan sosyodrama, dünya çapında ça- Türk Dil Kurumu’nda ve o dö - zesi sunuyor. tışma yönetimi, okul ve üst düzey öğ - n nemde yaşananları aktarıyor. retim, takım oluşturma, kültürler ara- n Değişen Dünyada Sosyodrama / sı keşif, problem çözme, değişim yö- Kolektif / Çev. Mehmet Can Ger / Dil Kimliktir / Tayyibe Uç / netimi, rol eğitimi, topluluk ve orga- Pan Yayınları / 392 s. Barış Kitap / 314 s. 12 21 Temmuz 2022