Katalog

MUSTAFA GÜNAY’DAN ‘EĞİTİM FELSEFESİ’ VE ‘EĞİTİMİN FELSEFESİ-FELSEFENİN EĞİTİMİ’ Eğitim felsefesi üzerine iki inceleme Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Günay Eğitim Felsefesi¹ adlı kitabında eğitim kavramına, eğitim felsefesinin diğer felsefe disiplinleri arasındaki yerine özellikle “İnsan nedir?” sorusu eşliğinde yöneliyor. Günay’ın eğitim kavramına ve bağlılaşığı durumunda olan kavramlara da ışık tutan diğer kitabı ise Eğitim Felsefesi Felsefenin Eğitimi² adını taşıyor. Çalışma “Eğitim Felsefesi Sorunları”, “Felsefe Eğitimi ve Öğretiminin Sorunları” ve “Eğitimle İlgili Kitaplar Üstüne” başlıklı üç bölümden oluşuyor. me felsefece bakışın fark- PROF. DR. BETÜL ÇOTUKSÖKEN lı örneklerine de açıklık ge- tiriyor. Türk eğitim siste- Maltepe Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Felsefe Bölümü minin felsefi temellerinin [email protected] de ele alındığı yapıtta, eği- tim felsefesi konusunda ça- “Eğitim ve felsefe” ya da “felsefe ve eğitim” birlik- lışan felsefecilerin metinle- teliği Eski Çağ’dan günümüze tam bir süreklilik içinde rine de yer veriliyor. kendini gösterir. Her türlü varolanı “dışdünya-düşünme- Mustafa Günay’ın eğitim dil” ve/veya “insan-dünya-bilgi/bilgi olmayan” ilişki- kavramına ve bağlılaşığı du- leri bağlamında nesneleştiren ya da konulaştıran felsefe, rumunda olan kavramlara da temel insanlaşma etkinliği olan eğitimi de bu iki çerçe- ışık tutan diğer çalışmasının venin eşliğinde ele alır. adı Eğitim Felsefesi Felsefe- Felsefe aynı zamanda insan dünyasının taşıyıcı feno- nin Eğitimi.² Üç bölümden meni olan ve çok farklı somut içeriklerle kendini göste- oluşan yapıtın ilk bölümü- ren gereksinim-değer gerilimini eğitim bağlamında da nün başlığı “Eğitim Felsefe- öncelikli olarak saptar, adını koyar, ardından çözümler. si Sorunları” (s. 9-111); bu- Bu yanıyla ilgisi doğrudan eğitime ilişkin olanla bağlan- rada sorunlar, felsefeye öz- tılıdır; ona yöneliktir; sonrasında ise, çözüm aşamasın- gü eleştirel bir bakış açısıy- da, olması gerekene yönelir. la ele alınıyor. Olması gereken hepimizin onaylayacağı gibi, insan “Felsefe Eğitimi ve Öğ- dünyasına özgüdür; insanın evrendeki özel yeri, olması retiminin Sorunları” (s. gerekene ilişkin belirlemelerinde somutlaşır. Bu nedenle 113-183) başlıklı ikinci bö- felsefe, eğitime ilişkin olması gerekenleri öngörüleriyle, lümde ise, ülkemizde ağır- eylem planlarıyla belirgin kılar; eğitim felsefesi felsefe- lıklı olarak 60’lı yıllar- nin kuram-eylem ya da theoria-praxis bütünlüğü içinde- dan beri üzerinde durulma- ki boyutuna ilişkindir; uygulamalı felsefenin de aynı za- lojik temelleri, bu satırların yazarının deyişiyle de antro- ya başlanan felsefe eğitimine/öğretimine ilişkin sorunlar manda en önemli görünümüdür. pontolojik (insan-varlıkbilgisel), daha açık bir anlatımla, serimlenerek son yıllarda gündemimizde sıkça yer alan Eğitim felsefesi eğitimin dış dünyasını, düşünme dün- eğitimin insan dünyasındaki insansal-varlıksal-varoluş- felsefe-edebiyat ilişkisine; ayrıca çocuklar için ya da ço- yasını ve dil dünyasını ilişkileri bakımından ele alır. Söz sal karşılığı üzerinde durmasıdır. Bu felsefi duruş, ister cuklarla felsefe etkinliklerine, bu konularda yazılan ki- konusu ele alışta insan dünyasının belki de en temel ge- istemez “insan doğası”na ilişkin sorunları gündeme al- taplara, en iyi örnekler de göz önünde bulundurularak rilimi olan gereksinim-değer gerilimini, özellikle insan- mayı gerektirir. İnsanın değişmez, sabit, özsel bir doğa- yer veriliyor. dünya-bilgi ilişkileri bakımından çözümler ve çözüme sının olup olmadığı sorunu belki de felsefi söylemin en “Eğitimle İlgili Kitaplar Üstüne” (s. 184-212) başlıklı kavuşturur. temel sorunudur. üçüncü bölümde ise ülkemizde eğitim-felsefe ya da fel- Gerçekten de eğitim bağlamındaki gereksinim-değer Yazar Mustafa Günay da sorunun ne denli temel bir so- sefe eğitim ilişkisini çok boyutlu ve yenilikçi bir anlayış geriliminin ya da birlikte varoluşunun dikkate alınması run olduğunun farkındadır: “İnsan doğası kavramı ile kas- içinde yansıtan kitaplara yer veriliyor. en önemli hususlardan biridir. Bu ele alışta insana iliş- tedilen şey, insana özgü olan, insanın bir niteliği ile il- Bir önceki kitapta olduğu gibi bu kitapta da eğitimde kin kavrayış belirleyicidir. gili olandır. (…) Herhangi bir şeyin ‘doğa’sını sorduğu- insan kavramının ne denli önemli olduğu üzerinde duru- Düşünce tarihinin temel bir boyutu olarak felsefe tari- muzda, aslında onun ayırdedici niteliklerini sormuş olu- luyor ve insana özellikle insan felsefesi açısından bakma- hinde tüm filozofların, felsefi yaklaşımlarının taşıyıcısı ruz. Burada ilgilendiğimiz şey, onu diğerlerinden ayrı kı- nın gereğine bir kez daha dikkat çekilerek ülkemizde bu olarak benimsedikleri insan kavrayışının eşliğinde özel- lan şeyin ne olduğudur. Bu, aynı zamanda onun içinde yer kavrayışla felsefi söylemlerini kuran filozof örneklerin- likle eğitim etkinliğine yöneldikleri bilinmektedir. aldığı türü de kuşatan ayırdedici bir özelliktir.” (s. 61) den de yola çıkılarak ayrıntılı değerlendirmeler yapılıyor. Ülkemizde eğitim felsefesiyle ilgili çalışmaların son Ancak insan söz konusu olduğunda ona özgü olanları Mustafa Günay’ın her iki çalışmasının da gerek felse- yıllarda öne çıktığını biliyoruz. Bu çalışmalardan ikisi- belirlemek hiç de kolay değildir. Bu bağlamda birbirin- fe bölümlerinde, gerek eğitim fakültelerinde, ayrıca sayı- nin de yazarı olan ve konuya ilişkin olarak çoğun unutu- den çok farklı görüşlerle karşılaştığımızı biliyoruz. Ser- ları her geçen gün artan felsefe platformlarında, sivil top- lanları da bize anımsatan Çukurova Üniversitesi Eğitim gilenen görüşleri çoğun iki ana çerçeveye yerleştirebili- lum kuruluşu çalışmalarında eğitim-felsefe, felsefe-eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Günay ilk riz: İlki insanı, “öz” olarak belirlenen tek bir niteliğin- ilişkilerini mercek altına almada çok yararlı olacağı kanı- basımı 2018’de, ikinci basımı da 2021’de yapılan Eği- de yakalayan görüşler; ikincisi ve aynı zamanda daha tim Felsefesi’nde¹ oldukça ayrıntılı bir “Giriş”ten (s. sındayım. Her iki kitabın da dünya alanyazını (literatürü) verimli olduğunu düşündüğümüz çerçeveye göre ise in- kadar, bu bağlamda ülkemizde oluşan alanyazınına da da- 11-20) sonra, eğitim kavramına, eğitim felsefesinin di- ğer felsefe disiplinleri arasındaki yerine, özellikle “in- sanı, ortak fenomenlerinin çeşitliliğinde yakalayan; in- yalı olarak kaleme alınmış olması son derece önemli. n sanın sabit, değişmez bir özünün olmadığını ileri süren; san nedir?” sorusu eşliğinde yöneliyor. Mustafa Günay’ın hem felsefe tarihinin konuya ilişkin özetle insanı açık bir varlık, olanaklar varlığı olarak ni- ¹ Mustafa Günay, Eğitim Felsefesi, Çizgi Kitabe- teleyen görüşler. vi, 175 s. önemli durak noktalarını belirlemesinin hem de eğitime, farklı felsefi ve bilimsel yaklaşımların eşliğinde bakma- İnsanı özellikle tarihsel varlık oluşunda yakalamanın ² Mustafa Günay, Eğitimin Felsefesi Felsefenin sının en ayırt edici yanlarından biri de eğitimin antropo- altını çizen Mustafa Günay, Eğitim Felsefesi’nde eğiti- Eğitimi, Sentez Yayıncılık, 212 s. 18 6 Ekim 2022