Katalog

Düş gücü ve edebiyat! İnsanın var oluşundan beri gerçekleştirmeyi istediği düşler için daha iyi bir dünya özlemiyle kusursuz dünyalar tasarlamak edebiyatın vazgeçilmez tutkusu oldu. Yaşanandan daha iyi bir dünya özleminin önündeki engeller, yazarların bir gün gerçekleşeceğine inandıkları düşsel ülkelerle aşıldı. Özgürlükle, ölümsüzlükle birlikte insanın en büyük tutkusudur düş gücü. Yenile yenile yenmesini öğrenecek insanlık, yeter ki düş gücünü yitirmesin. ÖNER YAĞCI İ nsanı diğer varlıklardan ayıran önemli özelliklerinden biridir düş kurması. İnsanı insanlaştıran, yücelten bilim ve sanat, düş gücünün zorlanmasıyla gelişir. Düş olmazsa yaşam anlamsızlaşır. Büyük işleri büyük düşler kuran insanlar başarır. Rousseau’nun Toplum Sözleşmesi’nde “vatanı için yasalar yaparken işe önce krallıktan vazgeçmekle başladı” dediği, ilk çağlarda eşitlikçi düzen kurmaya çalışan Lykurgos’un (bkz. PlutarkhosLykurgos’un Hayatı) düş gücü onu ütopik sosyalizmin bayrağı yaptı. DOĞADAN İNSANA ARMAĞAN Düş gücüyle yarattığı Kadınlar Savaşı, Barış, Kömürcüler, Eşek Arıları gibi oyunlarıyla Aristophanes, ilk çağlardan bugünlere kadar geldi. Lukianos edebiyat tarihindeki ilk bilimkurgu yapıtıyla (Gerçek Bir Hikâye) düşsel bir Ay yolculuğunu anlattı. Adaleti arayan Platon’un düş gücü dünyanın üniversite düzeyindeki ilk kurumunu (Akademi) yarattı. İnsanın özgürlük ve ölümsüzlük özlemleriyle birlikte en büyük tutkusu olan düş gücü, edebiyata 18. yüzyılın ikinci yarısında romantizmle, yaratıcılık, tarihsellik, bireysellik ve duyguyla girdi. Edebiyatın yaşamda daha etkin olmasını isteyen, sanatçıya yaratma gücü veren romantikler, var olanı yansıtırken kendi doğrularını da yarattılar. “Bir yapıtın değeri, var olana benzemesinde değil uyandırdığı coşkuda, saçtığı aydınlanmadadır” dediler. Karşıtları (yerelevrensel, maddeselduyusal) bir araya getirerek bütünleştiren sanat yapıtlarının değerinin bunların yarattığı gerilimle ölçülmesini öneren romantizm, “güçlü duyguların birdenbire taşması” olan şiirin amacını, “gerçeği tutkulu bir biçimde insanların yüreğine ulaştırmak” diye tanımladı. Shelley, şiirin “dünyanın üstünde görünen örtüyü alıp orada uyuyan çıplak güzelliği” ortaya çıkardığını; Hugo, sanatın güzelin yanında çirkine de yer vermesi gerektiğini, güzel bir sanat yapıtının çirkini de içerdiğinde yücelik katına yükseldiğini söyledi. GOETHE’DEN, SCHILLER’A, TWAIN’DEN EINSTEIN’A Goethe düş gücünün doğadan insana armağan olduğunu düşündü ve Şeytan Mefistofeles’e yenilmeyen bir insan olarak Faust’u, evrensel insan tragedyasını yazdı. Düş güçleri Da Vinci’yi, Sinan’ı, Verne’i büyük insan kıldı. Einstein düş gücünün bilgiden daha önemli olduğunu söyledi. “Gözler az gördüğü, kulaklar az duyduğu ölçüde düş gücü artar” diyerek yazdı Zweig. Schiller’in “Hava için gök gürültüsü neyse, insanın ruhu için düş kırıklığı da odur” ve Twain’in, “Düşlerinizi kovmayın, çünkü onlar gidince belki siz kalırsınız ama artık yaşamıyorsunuz demektir” sözü unutulmasın. More, Ütopya; Companella, Güneş Ülkesi; Bacon, Yeni Atlantis; Huxley, Cesur Yeni Dünya; Orwell, Hayvanlar Çiftliği ve 1984; Baby, En Güzel Dünya; Havemann, Yarın’da düş gücünün götürdüğü yeni dünyalarla, Culliford’un (Peyo) düş gücü bizi Şirinler’le tanıştırdı. DEVRİMLER! İnsanlık, toplumsal ütopyalarla sömürüden, ezilmekten, mutsuzluktan kurtulmanın yollarını, eşitliğini aradı, başka insanlar tarafından köleleştirilmeyi engellemek istedi. Fransız Devrimi (bkz. Jaures: Fransız Devrimi’nin Sosyalist Tarihi, Hazan: Fransız Devrimi Tarihi, Hobsbawm: Fransız Devrimi’ne Bakış, Tanilli: Dünyayı Değiştiren On Yıl, Serebryakova: Fransız Devriminde Kadınlar ve Rude, Doyle, Lefebvre’nin Fransız Devrimi adlı kitapları) devrimci insanların düş güçlerini gerçekleştirmesi için büyük bir adımdı. Paris Komünü (bkz. Lissagaray: 1871 Paris Komünü Tarihi, VautrinTardı: Halkın Çığlığı/Paris Komünü) düş gücünün yaşama geçirilmesi deneyimiydi. MarksEngels’in Komünist Manifesto’su insanlığın yaşamını toptan değiştirmeyi amaçlayan, tüm dünyayı sarsan bir ütopya oldu. Bu ütopyayı yaşamla somutlayan Sovyet Devrimi de ne yazık ki yenildi (bkz. Carr: Bolşevik Devrimi, Troçki: Rus Devriminin Tarihi, Reed: Dünyayı Sarsan On Gün)… ANADOLU’NUN ÜTOPYASI CUMHURİYET DEVRİMİ Mustafa Kemal, Namık Kemal’i, Tevfik Fikret’i anlayarak, onların düşlerinin üzerine yeni büyük düşler kattı. Çok zor olan “vatanı kurtarma” düşleriyle genç yüreğini doldurdu. Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı gerçekleştirdi. O’nun “Bugün, ufukta güneşin doğduğunu nasıl görüyorsam, uzakta bütün Doğu uluslarının uyanışını da öyle görüyorum” diyen büyük düş gücü, Afrika’nın, Asya’nın, Latin Amerika’nın birçok toplumunda yankısını buldu. Nâzım Hikmet’in müthiş düş gücü, ciltler dolusu şiirlerini, Memleketimden İnsan Manzaraları’nı yazdırdı. Şiirimizi taçlandırdı, dilimize olan güvenimizi doruğa taşıdı. Büyük düşlere sahip olan Tonguç, Atatürk’le, İnönü’yle, Arıkan’la, Yücel’le bütünleşip gerçekçiliği ve ilişkileriyle oluşturduğu insan zincirini yarattı, 80 yıldır aydınlatan Köy Enstitüleri sistemiyle efsaneleşti. Gözyaşını gülmeceye çevirdi Aziz Nesin. Pencere’sinden güller serpti İlhan Selçuk. Tekerlekli sandalyede sürdürdüğü ömrü boyunca felsefeye, düşünceye, bilime, uygarlığa, sanata, insanlığa, aydınlığa, Cumhuriyet’e bilgelikler sundu Server Tanilli… Anadolu’nun ütopyası Cumhuriyet Devrimi, insanlaşma savaşımını sürdürüyor. Özgürlükle, ölümsüzlükle birlikte insanın en büyük tutkusudur düş gücü. Yenile yenile yenmesini öğrenecek insanlık, yeter ki düş gücünü yitirmesin. n KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Editör: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. MERHABA B u sayımızın kapağında, usta edebiyatçı Mehmet Eroğlu yer alıyor. Eroğlu; İyi Adamın On Günü, Kötü Adamın On Günü serisine, Meraklı Adamın On Günü ile noktayı koydu! Orman talanından kültürel varlıkların yakılmasına kadar güncel konulara da odaklanan yazar, “talanı” bu kez özneleri üzerinden gösteriyor. Cafer Kurt’un söyleşisi… Üçüncü sayfamızda; “Düş gücü ve Edebiyat” başlıklı yazısıyla Öner Yağcı yer alıyor. Adnan Binyazar, Şermin Yaşar’ın Düş Tarlası’nı irdeliyor. Y. Bekir Yurdakul, J.K. Rowling’in Ickabog’unu merceğe alıyor. Zümrüt Muştalı, Mete Kaan Kaynar ile Türkiye’nin 70’li Yılları’nı konuşuyor. Barış Doster, Hüseyin Özbek’in Sevr özlemcilerine, din bezirgânlarına yanıt niteliğindeki Utancı Anıtlaştırmak’ını değerlendiriyor. Çiğdem Öztekin, Agatha Christie’nin ilk romanı Ölüm Sessiz Geldi’nin yayımlanışının ve ünlü kahramanı Hercule Poirot’nun da edebiyata girişinin 100’üncü yılına özel basılan Hercule Poirot Seçkisi’ni ve Christie yazınını inceliyor. Faruk Duman, Deniz Tarsus’un, edebiyat geleneğimizin göğsünden hikâyeleriyle dikkat çeken Ben Murtaza’sını merceğe alıyor. Sina Akyol; Mina Tansel ile Atatürk’ü yaptıkları ve yapmak istedikleriyle anlattığı, Atatürk’ün Düşü Mutlu İnsanlar Ülkesi’ni konuşuyor. Gülseren Tozkoparan Jordan, Selda Sylvia Tacar ve Pulat Tacar’ın, Kedilerin Kaleminden Okuyun Bizi kitabını tanıtıyor. Çağdaş Bayraktar; Ray Bradbury’nin çocukluğuna yaptığı bir yolculuk niteliğindeki Karahindiba Şarabı’nı değerlendiriyor. Nazlı Yıldırım, çizer Aslı Alpar ile cinsiyetçi eril kuşatılmışlığı imlediği Emine Hanım’ın Romanı’nı konuşuyor. Çağatay Yaşmut, Ferdinand von Schirach’ın, Alman hukuk tarihinin en dehşet verici bazı olaylarına tanık ettiği Collini Davası’nı inceliyor. Vitrindekiler ve Bulmaca köşelerimiz de yine dopdolu. İyi okumalar… Editörden... cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap