Katalog

kMuilşleankial Luke Kennard’ın “Dönüşüm”ünde, diğer distopik romanlarda olduğu gibi bir aşk gizli. Gelecek zaman içinde kaybolmuş bir neslin adamı olan romanın başkarakteri Karl’ı hayata bağlayan tek şey sevdiği kadın. Romanı farklı kılan da bu aşk. Yer yer esprilerle, kara komedi havasında olsa da sonunda insanın binlerce yıldır değişmeyen duygusunu anlatıyor: Hastalıkta ve yoklukta, aşkın sürekliliği. J ohn Stuart Mill, ülkesinin İrlanda politikasını kınadığı parlamento konuşmasında “distopya” sözcüğünü ilk kez kullanırken bunun bir edebiyat türünün adı olacağını tahmin edemezdi. Klasik Yunanca ve Latinceye hâkim biri olarak bu sözcüğü sadece ütopyanın karşıtı değil, “kötülük toplumu” anlamında kullanmıştı. Distopik romanlar, çoğunlukla dünyayı kötülüklerin sardığı gelecek bir zaman diliminde geçer. Faşist rejimlerin, baskıcı totaliter düzenin hüküm sürdüğü ya da nükleer savaş sonrası açlık ve kıtlık nedeniyle insanların saldırganlaştığı bir çağı anlatırlar. Luke Kennard’ın trajikomik Dönüşüm (Çeviren: Funda Başak Dörschel, Nebula Kitap, 340 s.) romanı da bir distopya fakat burada ne baskıcı iktidar ne de nükleer savaş var, korkunç olan tek şey, milenyum kuşağının (aynı zamanda “Y nesli” de deniyor 2000’lerde doğanlara) otuzlu yaşlara gelmesi! Yer, tanıdık Londra; zaman ise bugünden yaklaşık on beşyirmi yıl sonrası. MİLENYUM KUŞAĞI Yoğun çalışan annebabaların ilgilenecek vakit bulamayıp oynaması için ellerine tablet tutuşturulmuş, kendi rızası olmadan metalaşmış, doğduğu günden beri yaptığı her şey ebeveynleri tarafından belgelenmiş ve yabancılarla paylaşılmış çocukların kuşağını anlatıyor Kennard Dönüşüm’de. Milenyum kuşağının ebeveynleri birinci nesil sosyal ağ kullanıcısıydı, fazla düşünmeden kapitalist düzenin onlara verdiği tüketici rolü oynadı; çocuklarını da vahşi piyasa ortamına hazırlamadan büyüttü çünkü onlar için de yeni bir dünyaydı bu, kuralları henüz konmamıştı. Time dergisi, birkaç yıl önce milenyum kuşağını “The Me Me Me Generation” diyerek kapağına taşıdı. Makale, kendilerini dünyanın merkezinde gördüklerini, bu yüzden iş hayatına atıldıklarına büyük olasılıkla hüsran yaşayacaklarından söz ediyordu. Kennard’ın geleceği aslında fazlasıyla bugünün gerçeklerini anlatıyor. Belki bugünden faklı olan tek şey otomatik pilotla seyreden arabalar ile içindekiler eksildikçe market tarafından dört günde bir doldurulan buzdolapları. Bunlar dışında orta sınıfın temel kaynağı olan emeklilik maaşı ve bir ev sahibi olmak gibi ekonomik güvencelerin azalması ya da yok olması. Şehir yaşamının temposunda yaşayan otuzlarındaki çoğu insan gibi Karl ve eşi Genevieve, kendisini başarısız hissediyor; ikisi de sanki bir yol ayrımında yanlış yöne sapmış, yanlış karar vermiş. Sorunun büyük bir kısmı ekonomik. Karl’ın, eğitimi süresince aldığı devlet bursunu ödemesi için çalışması gerekiyor ama İngiliz Dili ve Edebiyatı mezunu, metafizik şiir üzerine doktorası olan birinin para kazanmak için yapabileceği işler sınırlı, kazanacağı para da geçinmek için yeterli değil. İlkokul öğretmeni olan Genevieve’in maaşı ile birleşince bile kazandıkları ancak kira ve birkaç temel harcamaya yetiyor. Çareyi kredi kartlarıyla alışverişte buluyorlar; böylece önce bir kredi kartı borcu varken kredi kartlarının sayısı yirmiyi buluyor ve iyice içinden çıkılmaz hâle geliyor. Bunun üzerine banka kredisi alıp kredi borçlarını kapatıyorlar fakat bankaya olan borçların ancak faizini ödeyecek para geçiyor hâlâ ellerine. Bu arada Karl, illegal işlerde ek gelir için çalışmaya başlıyor: Paralı ve tembel öğrenciler için edebiyat ödevleri hazırlıyor, bir yandan da arama motorlarına sahte değerlendirmeler yazarak sitelerin reklam gelirinden pay kazanıyor. Hiç kullanmadığı aletler, gitmediği yerler, görmediği filmler hakkında övgü dolu sözler yazmanın uzmanı oluyor. Sonunda Karl’ın sahtekârlığı ortaya çıkıyor fakat bunlardan suçlu bulunmuyor, mevcut düzende bunlar suç sayılmamasına rağmen borçlarını ödemediği için tutuklanıyor. Kendisine bir seçim hakkı sunuluyor; ya hapse girecek ya da eşiyle birlikte devletin desteklediği “Dönüşüm” adlı bir programa katılacak. Karar vermeleri zor olmuyor, programa katılıyorlar. “Dönüşüm”, onlara yaşamayı ve doğru kararlar almayı öğretmeyi vaat ediyor. “Programın sonunda, finansal önerileri dikkatle uyguladıkları takdirde, bu pilot uygulamaya destek veren şirketlerden birinin yaptığı yeni sitelerden birindeki evlerinin yüzde 5’lik teminat ücretini ödeyecek kadar para biriktireceklerdi. Bunun yanında, ev kredilerini düzenli geri ödemek için gereken beceri ve sorumluluğu da kazanacaklardı.” Bunun için altı ay boyunca orta yaşlı bir çiftin yanında kalmaları ve bütün o sıkıcı yetişkin sorumluluklarını (diş sağlığı, mali planlama vb.) öğrenmeleri bekleniyor. DİSTOPİK DÜNYADA AŞK Karl’ın sorunu bunlarla sınırlı değil. Hafif şüpheyle başlayan düşünceleri onu programı araştırmaya yönlendiriyor: Gizemli bodrum katı, yatağın ayağına kazılmış web sitesi adresi, daha önceki katılımcıların başına gelenler gibi bir dolu sırrın peşine düşüyor ama bu arada eşi programın hevesli bir taraftarı olarak aksi yönde ilerliyor. Karl hakkında bildiğimiz şeylerden en önemlisi, “var oluş nedeni Genevieve’i üzmemekti” diye açıklandığından, bütün bunları eşi için yaptığını biliyoruz; bu süreçte en istemeyeceği şey onu kaybetmek. Genevieve’in manik depresif olması ve program yöneticileri tarafından ilaçlarından vazgeçirilmesi, Karl’ın en büyük korkusu. Aslında sonuçta bütün önemli distopik romanlar, örneğin George Orwell’in 1984’ü, gerçek dışılığına rağmen derinde aşkı anlatır. Kennard’ın Dönüşüm’ü de böyle. Gelecek zaman içinde kaybolmuş bir neslin adamı olan Karl’ı hayata bağlayan tek şey sevdiği kadın. Romanı farklı kılan da bu aşk. Yer yer esprilerle, kara komedi havasında olsa da sonunda insanın binlerce yıldır değişmeyen duygusunu anlatıyor: Hastalıkta ve yoklukta, aşkın sürekliliği. Romanın çevirisi çok başarılı, İngiliz esprilerini dilimize çok güzel taşıyor. Belki bir tek romanın başlığına itiraz edilebilir, Dönüşüm yerine “The Transition” deyimini daha iyi anlatacak “Geçiş Planı” ya da “Değişim” kullanılabilirdi. n 6 8 Şubat 2018 KITAP