Katalog

john berger’ın fotoğraf yazıları OKURLARA Berger’ın vizörü Ali BULUNMAZ alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr Geoff Dyer’ın yayına hazırladığı “Bir Fotoğrafı Anlamak”, John Berger’ın fotoğrafa dair anlattığı hikâyelerden ve kendisinde kalan izlerden oluşuyor. Berger, tıpkı fotoğrafın kendisi gibi yargılamadan ve hiçbir ayrıntıyı atlamadan ilerliyor. İstanbul’un kışları otoğraf tarihçisi ve koleksiyoncusu Cengiz Kahraman’ın “İstanbul Kış Günlüğü 1929 ve 1954”, hakkında büyük bir kütüphane oluşturacak kadar kitap yazılan İstanbul’un, bin bir yüzünden birini gözler önüne seriyor. Hafızalardan çıkmayan ve Boğaz da dâhil her yeri, her şeyi donduran 1929 ve 1954 Kış ayları yayın organlarında çokca yer alırken, kişilerin ve ailelerin fotoğraf albümlerinde, fotoğraf sanatçılarının arşivlerinde de yerini bulmuştu. Kahraman’ın yayın organlarını tarayıp, kendi zengin arşivi yanında bazı özel arşivlerden de yararlanarak hazırladığı kitap, bu şehir için yazılmış çok özel bir tarih. Eray Ak konuştu Kahraman’la. Selçuk Altun her yılki değerlendirmesini, bu senenin yerli ve yabancı kitaplarını göz önünde tutarak yaptı. İlginç anekdotlarla bezenmiş yazı hem yayıncılarımızın hem de okurlarımızın bir hayli dikkatini çekecek. Nalan Barbarosoğlu, “Okur Postası”nda, mektuplar yazdırdığı kurgusal okurları gerçek yazarlarla buluştururken “Gümüş Gece”de sıradan insanların günlük yaşamın içinde, çevreye ve toplumsal kırılmalara bakışlarını irdeliyor. Barbarosoğlu’yla kitaplarını konuştuk. Sanat tarihçisi Simge Özer Pınarbaşı’nın “Dante’yi Betimlemek” kitabı, Dante’nin “İlahi Komedyası”nı konu edinen resimleri bir araya getiren titiz bir çalışma. Evrim Sekmen tanıtıyor kitabı. Tüm okurlarımızın yeni yılını kutluyoruz. Bol kitaplı günler... F otoğraf çekmek kadar onun üstüne düşünüp yazmak da büyük bir marifet. Mesela CartierBresson’un veya Capa’nın fark ettiği ayrıntıları Barthes’ın, Benjamin’in, Sontag’ın ve Geoff Dyer’ın yazması ve bizim de onları okumamız ne büyük keyif. Bu listeye John Berger’ı da eklemeyi unutmayalım. Pek çok konuda yazdığı denemeler fotoğrafı da kapsıyor; Berger, fotoğraf üstüne de düşünüyor. Sadece düşünmekle kalmıyor aynı zamanda uğraştığı başka görsel sanatlar gibi fotoğrafın da içinde. Gerek yakın dostu Mohr’la ortak çalışmaları gerek Bir Fotoğrafı Anlamak kitabını yayına hazırlayan Geoff Dyer’ın hatırlattığı gibi “Berger’ın fotoğraf yazılarının resim ve çizimle ilişkisine dayanması, onun görsel sanatları bir yerde buluşturmasının kanıtı. Dyer, Berger’ın fotoğraf üzerine düşünmesinin nedenini “fotoğraf fikrinin özünü ifade etmek” olduğunu söylüyor. Böylece Berger’ın bir başka kimliğiyle daha karşılaşıyoruz: Fotoğraf eleştirmenliği. Bir Fotoğrafı Anlamak’ta yer alan yazılar işte buralardan ilerliyor. F bizi: Belirsizlik. Bir ölçüde bağlam yokluğu. Alt yazılar ve başlıklar, fotoğrafta bu yüzden önemli. Aksi takdirde çok iş görebilecek uydurma mekanizması devreye giriveriyor. Berger, fotoğrafın (tarih ve doğa gibi) bir sürekliliğin parçası olduğunu ama sonuçta oradan koparıldığından, özünde süreksizliğin bulunduğunu söylüyor. Baktığımız herhangi bir karede bunu görebiliriz. Berger’ın yorumu, fotoğrafın zamana meydan okuma anlamını da barındırıyor. NİŞAN AL VE ÇEK! Berger’a göre fotoğrafın sunduğu görünümler, olayları ayırt ettiği gibi birleştirir de. Yani tutarlılık oluşturmaya yardım eder. Fotoğrafa bakma, diğer başka edimlerdeki gibi bir anlam arayışını simgeler. İşte bu tutarlılık yakalama ve anlamlandırma uğraşı, fotoğrafın inşa edici gücüne atıf yapar. Bu gücün dokunduğu bir başka yer ise fotoğrafın öykü anlatması. Hafızamıza Berger’a göre fotoğrafın sunduğu attığımız ve zamanı geldiğinde çıkarıp aktardığımız görünümler, olayları ayırt ettiği öykülerin belgesi konumunda gibi birleştirir de. Yani tutarlılık fotoğraf. oluşturmaya yardım eder. Berger’a göre asıl öne çıkan, “fotoğrafta hedefe Fotoğrafa bakmayı ve onu anlamlandırodaklanmak”; buna, nişan almak veya mayı zorlaştıran etkenlerin başında ise deklanşöre basma ân’ını yakalamak ona yaklaşımımızı karmaşık hale getirida denebilir. Bunları başarabilen dostu şimiz bulunuyor. Oysa Berger, fotoğrafın Mohr, Berger için “hikâyeleri hiçbir şeyi çoğunlukla hakikate ilişkin “deneme, ve hiç kimseyi gözden kaçırmıyor” diyor. onaylama ve inşa etme” pratiğini göz önüAcaba söz konusu belirleme, fotoğrafın ne almamız ve olaya buradan bakmamız özünü açıklıyor olabilir mi? Berger’a göre gerektiğini savunuyor. Orada büyük bir felaketi ve küreselleşmeyi fotoğraflayan acıyı görmek de mümkün, keyifli bir dinSebastiao Salgado belki de bu titizliği lenceyi veya fotomontajla oluşturulmuş yüzden işinin en iyilerinden. sahte gerçekliği de. Berger, yazmakla birlikte, fotoğraf üzeHer ne olursa olsun, bir ölçüde belleğin rine daha fazla düşünüyor. Her zaman yerine geçen, sonra da onun tamamlaolduğu gibi büyük bir incelikle, ayrıntılayıcısına dönüşen fotoğrafın asıl yaptığı, rı pas geçmeden ama gereksiz yere abartolayı (ya da ân’ı) dondurmak. Dolayısıyla madan, her şeyi ölçüp biçip sukunetle ve fotoğraf, anlamından koparılmış görünsağlam bir zeminde yoluna devam ediyor. tüler sunsa da bellek yetisinden sonraki Kısacası o da fotoğraf çekiyor; elbette aşamayı temsil ediyor. Berger’ın, anlasözcüklerle. n mından koparılmayla kastettiği şey, deklanşöre basılan anla kayıt altına alınana Bir Fotoğrafı Anlamak/ John Berger/ bakma ân’ı arasındaki zaman farkı. Bu da Yayına Hazırlayan: Geoff Dyer/ Çeviren: fotoğrafın bir başka özelliğine götürüyor Beril Eyüboğlu/ Metis Yayınları/ 234 s. BELİRSİZLİK YA DA ZAMANA MEYDAN OKUMA Berger’ın sanat denemelerinin merkezinde hep benzer bir estetik kaygıyı sezebiliyoruz. Dyer’ın anımsattığı üzere bu, “eserlerin, insanların toplumsal haklarını öğrenmesini veya talep etmesini sağlayıp sağlamamasıyla ya da onları buna teşvik edip etmemesiyle” ilgili. Bir Fotoğrafı Anlamak kitabında bir araya getirilen yazılarda da aynı düşüncenin izleri var. Berger’ın yazdıklarını okurken “Bir fotoğraf ne işe yarar?” diye sorabilir ve hemen birkaç yanıt bulabilirsiniz: Gerçekliği tersine çevirmeye veya olduğu gibi aktarmaya, bir uyarı göndermeye ve ders vermeye, fotğraflanan her neyse onu bir gösteri nesnesine dönüştürmeye vb. Dikkatle bakıldığında bu da bize bir karenin yorumlanmasının, çekilişinden daha uzun zaman alabileceğini gösteriyor. Berger’a göre karşılaştığımız her fotoğrafı anlamlandırma işini, en başta biz yaparız ve bu hayli zorlu bir süreç. KItap İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Can Dündar l Yayın Yönetmeni: Turhan Günay l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden l Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü l Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74 l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. 31 Aralık 2015 3 turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap