Katalog

Prof. Dr. SERAP AYHAN • 1 ğıtımın bırey ve toplum uzennde IH kı etkısı genıştır Fakat.bırustya ' ı p< kuıumu olan eğıtımın toplu mun ıçınde bulunduğu alt yapı ve uretım ılış kılerı ıle bıçımlendığı de bır gerçektır Top lumdakı bırıkmış ve yenı bılgı, becen, dav ranış ve değerlerı aktarmak yoluyla eğıtımın bugunku statuyu, çıkar dengesını koruyucu, tutucu bır nıtelık kazandığı gorulmektedır Toplumda uretım guçlerını elınde tutan ege men sınıflar, statukonun değışmemesı ıçın eğıtımı bır araç olarak kullanmaktadırfar Oysa eğıtım, toplumlann tanhsel evnmı ıçın de gelışımını, bır aşamadan yenı bır aşama ya geçmesını sağlayıcı, ılerıye goturucu bır ış leve de sahıptır Genış halk kıtlelerının uyan ması, hak ve çıkarlarına, sorunlarına sahıp çıkması, bunları savunması, elde etmesı, bu amaçla orgutlenmesı konusunda eğıtıme bu yuk gorev duşmektedır " ££ Halk Eğitimi'nin yeni baskısı üzerine oteknı Araştırma Enstıtusu'nun çalışmalan nı gozlemıştık Bırbaşkaornek Mıllı Lğıtım Bakanlığı'nın, çalışan yetışkınlere donuk uzaktan meslek eğıtımı çalışmalarını duzen leyen Mektupla Oğretım (jenel Mudurlu ğu'nde, ya da, yıne o tanhtekı adıyla Halk P ğı tımı Genel Mudurluğu'nde bırkaç haftalık ders saatımızı kullanarak yuruttuğumuz bır araştırma etkınlığı ıçınde bulurduk kendımı zı Yol ve yemek gıderlennıızı karşılamak ıçın Eakulte Yonetım Kıırukıkaran ıleherbınmı ze kuçuk bır harçlık ta verılırdı ustelık 1{enuz yolun başında genç bır eğıtımcı ola rak, Cevat Geray hocamın bu kıtabı ve ozum sedığım eğıtım yontemı ıle toplumumuzun okulbaşta, tum kurumlannda egemen eğıtım anlayışının nasıl donuşturulebıleceğı soruntı uzerınde duşunmeye başladım Bu, okul dışı yaşamda yetışkın, genç, çocuk tum bıreylere yonelerek çok çeşltlı eğıtım / oğrenme ortam larını kucaklayan ve farklı bır perspektıfle or gutlenmeyı ongoren halk eğıtımı alanının ku ram ve uygulama bılgısını (uzun solukta okul uzerınde de bır etkı alanı yaratacak bıçımde) yaygınlaştırmaya donuk bır çabayı gerektırı yordu Ancak, bubılgıyı "halkın yararına kul lanmak" ve yontemı yon'unden koparmamak koşuluyla Kerterız, bu olmalıydı Kuşkusuz bu ış, 1) Lğıtımın salt oğretmek le sınırlı duşunulduğu 2) Oğretım kurumla rının, neyın nasıl ne zaman oğrenıleceğıne ve oğrenılıp oğrenılmedığıne ılışkın butun karar ları tek yanlı vererek, oğrencılennı edılgınleş tırıp evcılleştırdığı, 3) Oğretmenlerın de bu ışın memurlan olarak yetıştınldığı ve çalıştırıl dığı koşullarda, zorunlu olarak bu geleneğe karşıt bır sava^ımı da ıçerecektı Aradan otu/ bır yıl geçmış Bugun elımde, değerlı oğretmenım ve meslektaşım Proi Dr Cevat Geray'ın, ılk baskısı 1970'de, ıkıncı baskısı Hazıran 1978'de yapılan Halk Eğıtımı kıtabının bır kaç ay once Ima) Yayınevı nden çıkan (guncelleştırılmış) uçuncu baskısı var 2 Uçuncu Basıya Sunus/unda Geray'ın, ıkın cı baskısı uzerınden " yırmı dort yıl gıbı uzun bır zaman geçtıkten sonra nıçın yenıden halk eğıtımı kıtabı yazmak gereğı duyduğunu ' ve "ders kıtaplarını yayınlamanın (aslında) unı versıtenınbırgorevı olduğunu" savunmasına karşm neden unıversıte dışında bır yayıncvın de yayınlama zorunda kaldığını açıklarken ıl gılı / yetkılı kışılere yaptığı gonderme ıse (lb ret alına(.ak m\> l " Ustelık buaradaTurkıye'de çok onem lı değışımler yaşandı 12 1 ylul askerı vonetı nıı, 1982 Anayasası, YOK olayı, 28 Ş. ubat Sı vas takı Madımak katlıamı gerıcı akımların dıne dayalı eğıtımın palazlanması yolsuzluk ların yanında sıyasetın kırlenmesı , Susurluk ve 'Sureklı Aydınlık ıçın Bır Dakıka Karanlık eylemlerı vb olayları yaşadıktan sonra halk eğıtımının 1 urkıye ıçın ne denlı gereklı oldu ğuna daha çok ınandım YOK daha kurulur kurulma7 Halk Lğıtımı Bolumunu kapattı U7unca bır sure beklendıkten sonra yenıden açılan bu bolumlen sınıi oğretmenı' yetıştır mek bahanesıyle YOK son yıllarda yenıden kapatarak halkın eğıtımıne ne denlı karşı ol duğunu bır kez daha kanıtladı Dunyanın her yerınde halk eğıtımı bıroğretım araştırma ve y.ıyın alanı olarak Unıversıtelerdekı toplum dakı eğıtım dızgesındekı yerını ve onemını korurken \OK ıın bu tutıımunu kmamakta ne denlı haklı olduğumu gosteren çeşıtlı ne denler var Bunun aynntılarına gırmeye gerek yok " Lvet, Bolumumuz 1983 yılında kapatılarak başka bır bolume anabılım dalı olarak bağlan dı 1989 yılında yenıden kurduk Ne var kı YOK 1997 yılında bu bolıımu ve lısans prog lamlarını, bu kez bır anabılım dalı olaıak sur durulmesıııe bılı tahammul edemeverek tu mu\le kapatnıa \oluna gıttı Bu katarın gerı sındekı nıyet aslında oldukça açıku () kadaı kı YOK un kendısı dc bu k ııaıını ınandın cl bır gerekçcvı lıı<j bu / ım ın sun ımadı Vcbukaur eğıtımın tum dunvada tartış masız vaşam boyu suren ve vaşanıı butuııle yen bır sureç olarak kabul gorduğu bır do neme rastladı Daha bır yıl once (1996) UNESCO nun Hamburg ta duzenledığı 5 Dunya Halk Lğıtımı Konferansı'nda, top lumların sureklı değışen, çoğalan ve artık yal nızca okullarla karşılanamayan eğıtım gerek sınımlerı masaya yatırılmıs,, ustelık uye ulke lerın uygulama sozu verdıklerı Eylem Plan ları ha7irlanmıştı Ayrıca, her yılın 15 18 Iemmuz gunlennın yerkurenın her yanında Dunya Halk Lğıtımı Haftası olarak kutlan ması kararlaştırılmıştı Oteyandan bu karar lar, bızım gıbı yeterınce sanayıleşememış, kalkınnı ı hedeflerını tııtturamamış, hi7İı nıı hıs artışı, koyden kente goç ve eğıtıme olan toplumsal ıstemdekı artı^ kar^ısında, okul laşma oranları halen çok yetersi7 kalan ulke ler ıçın de nıce onemlıydı YOK'e yazdık, gıdıp anlattık Eğıtım anlayışımi7in okulla sınırlandırıl maması, okul ve okul dıs,ı eğıtımın bırlıkte duşunulmesı (Mıllı Eğıtım Temel Yasası da bunu ongorur), toplumda eğıtım gızılgucu ne sahıp butun kurumlann kaynaklannın ha rekete geçırılmesı gereklıdır Hatta bu, bu gun genış kesımler ıçın laık, çağdaş ve de mokratık eğıtımın ınandırıcılığını ve geçer lılığını, 8 yıllık temel eğıtım ve okul sıstemı çerçevesının dışında da yenıden kurma ge reksınımı yuzunden olsun, 7orunludur Ço cuklarımız okuldan çıktıkları an, sokakta, evlerınde, yaşam çevrelerınde bır yandan ın sanca yaşamdan yoksunluğun, ote yandan her duzeyde bılgısızlığın sorumsuzluğun, paranın ınsanı değerlerden ustun olduğu bıl gısının, şıddetın, çozumsuzluğun ve kayıt sızlığın ıçınde bulmaktadırkendılerını Doğ rudan hayat, çoğu kez, okulda oğrendıkle rınden tarklı şeylerı daha başat olarak oğret mektedır gençlerımıze Yenı teknolo|ilere uzaklıkları nedenıyle bılgıden ve meslekten dışlanarak gıderek nı telıksızleşen kıtlelerın varlıklannı surdurmek ve gelıştırmek amacıyla katıldıkları toplum sal harekeder, gıınumuzde, halkın eğıtımı ıçın yenı kamusal duzenlemeler gerektıren duyarhlık noktalarına donuşmustur Varo lan okul sıstemlerının bu sorunlan çozme kapasıtesı sınırlıdır Boylesı bır ortamda, la ık ve demokratık bır Turkıye ( umhurıye tı'nın guvencesı ancak, onu asıl devrımcı nı telığıyîe gelıştırecek oİan ve bıreysel / top lumsal yenı gereksınımlere donuk eğıttm hız metlerını, yetışkın halk kıtlelerıne de sun mak olacaktır Bu alan gonullu kuruluşlara ve çalışmalara terkedılemez Çunku bu temel bırdevlet polıtıkasını planlı programlı çalış mayı ve halk eğıtımı alanında yetışmış mes lek elemanını gerektırmektedır Yenı kamu sal polıtıkalar, ozgur yurttaşlık bılıncını ge lıştırıcı nıtelık ve nieslek kazandırıcı halk eğıtımı programlarının onunu açmalı ve du zenleyıcı bır çerçeve sunmahdır Bu da, okul dakı oğretımden larklı bır yontembılım yak laşımıyla donanmış halk eğıtımcılennın ye tıştırılmesını ve bu alanda uzmanlaşmanın sağlanmasını ertelenemez kılmaktadır Ne yazık kı butun bu gerçeklere kulak tı kandı1 Sımdı bu alanda ulkemızın akademık plan dakı oncusu, değerlı oğretmenımı/ Prof Dr ( evat Geray'ın Halk Lğıtımı kıtabı guncel leştınlmış uçuncu baskısıvla venıden okurla nylabuluştu Arıvegu7el I urkçe'sıyle de her zaman ornek olan Geray'ın kıtabı, î50sayfa lık oylumıı ıçınde ııç kıtabı ıçenyor Halk Lğı tımıne Gırış Basın Vıvın Yoluyla IKdk Lğı tımı, 1 urkıye'de 1 lalk Lğıtımı ve Ulkenın Te mel Guncel Sorunlan Bu bıçemıyle kıtap, ıkıncı baskısı ıle ben zerlık taşıyor Ancak yırmı dort yıldan bugu ne eskıyen sayısal bılgılerın çıkarıldığı, once kı metınlerde bazı sadeleştırmeler yapılırken yenı kaynakların vebırıkımlerındevansıtıldı ğı, guncellenmış yenı bır kıtapla karşı karşı yayız şımdı Bu guncellık, ıçerdığı uç kıtaba da yansımakla bırlıkte o/ellıkle uçuncu kıtap ta ortava çıkıvor ()ncekı baskılarda ver almamış yaklaşık yu7 saytada evıensel aydınlanmacı geleneğıyle gunumuz koşullannda butunleşen halk eğıtı nıı / toplum eğıtımının çok yonlu ışlevı, bıre vı ve toplumu ozgurleştıncı, katJımcı, "uyu yan devı uyandırıcı bır anlayışla (statukova dayalı bır' yetışkın eğıtımı' anlayışıyla değıl') gozler onune serılıyor Prof Dr Cevat Geray, yarım yuzyıla varan duşun ve eylem bınkımı nı, orneğın, "Kentlesme ve Çevre Sorunlan nın Çozumunde Halk Eğıtımı ve Kenısel Top lum Kalkınması",' Yerel Yonetımler ve Halk l ğıtımı" ve " I urkıye nın lemel Guncel So mnları ve Halk Eğıtımı" gıbı bolıım / kesım başlıklan altındakı yenı metınlerle taşıyor okurlarına Hele de, "Çağcıl Eğıtımın Temel len", "Demokrası Içın Halkın Lğıtımı", ' In san Hakları Içın Lğıtım", ' Çevre Bılıncı ve Duyarlılığı Içın Halkın E^ğıtımı", ' Unıversıte ve Tbplumla Ilışkılerı" gıbı alt başlıklarıyla son bolum, Hocamızın, ozumsedığı çağdaş kul tur değerlennı ve yontemını, oldukça genış bır eylem alanından edındığı deneyımıyle zen gınleşmış olarak sunuyoı yenıden Bu bağlamda, Halk Eğıtımı kıtabının uçuncu baskısındakı bır başka yenılık de ıl gılı bolumlerın arkasına Okuma Parçala rı'nın eklenmış olmasıdır Bu Okuma Parça ları, Hocamızın son yıllarda Cumhurıyet Ga zetesınde çıkan yazılanndan, açıkoturuın ko nuşmalanndan bazılarıyla, çeşıtlı konferans ve toplantıların Sonuç Bıldırgelerını ıçerıyor Ornekse "KİTLEILETİŞÎM ARAÇLARI NIN, barış ve uluslararası anlayışın guçlen dırılmesıne, ınsan haklarının yaygınlaştırıl masına ve ırkçılık, ırk ayrımı ve savaş kışkır tıcılığına karşı çıkılmasına olan katkısı konıı sunda TEMEL ÎLKELERE İLİSKİN UNESCO GENEL KURULU BÎLDIRİSİ Pans,22 11 1978 " (sayfa 125 135), ' KOK TENDtNCtLÎĞEKARJjI I ULUSLARA RASIAYD1NLANMA KONFERANSI SO NUÇ BİLDİRGESÎ 20 22 Mart 1997, TESK Oteh, Ankara (sayfa 264 266), "Yurttaşsız Demokrası ve Kıtle lletışınıı" 23 8 2001 gunlu Cumhurıyet Gazetesı (say fa 271 273) ' Insan Hakları ıçın Halkın Lğı tımı" 10 12 1997 gunlu Cumhurıyet Gazete sı (sayfa 287 290) Elımızdekı bu çok değerlı kıtabın sonuna 20 Ağustos 1998'de Cumhurıyet Gazetesın de çıkan "Halk Eğıtımını Yadsımanın Daya nılmaz Hafıflığı" adlı yazısını 'Son Soz Yerı ne' başlığıyla almış Hocamız Bır ıronı tadın da okunan bu yazıdan da kısa bır kaç alıntı yapmak ısterdım Ama bunu da okuıa bıra kalını, ne dersınızr1 Sevgılı Cevat Geray Hocamız, yctkın bır eğıtımcı, yureklı bır aydın olarak, halk eğı tımı'nı kendı duzenlerı ıçın zararlı goren kı şı ve kuruluşlarla savaşımını surdurmekte dır O, halk eğıtımıyle ulke kalkınmasının bı re bır ılışkısını, hep ınsan açısından gordu Bu alanda vazgeçılmez temel bır yapıtı ta mamladı Kent ve konut planlaması gereğını cıddıye almayanlara kıyı ve toprak yağmacı lığını ozendırenlere çevrenın bozulup kır lenmestneduyarsızkalanlara, en temel ınsan haklarını yok sayanlara, akademıyı toplu muyla bağından koparıp sınıkleştırenlere, yurttaşını etkın ve ulke yonetımıne katılımcı kılacak uygulanıalardan sakınanlara Sıvas katlıamında, bırçok aydınımı/la bırlıkte ca nına kasteden gerıcılığe karşı nıce savaşımın ateşınden geçmış toplumun tumunu sorum luluğa çağıran bır çığlık olarak1 Bır yıl sonraunt duşunuyorsan lohum ek Agaçdık, on yıl snnrau ıw tasarladığtn, Ama yuzytlsonrası ıse du^undu$un, halkı efcıt1 Btr kez urun vcrır ı kt rsen lohum Bır kez a$fu< dıkenen on kez urun vcrır Yuz kez olur bu urun, tğttınen halkı' Balık venrsL n hır kez doyurunun halkı Ogre/ırsc n halık tutmasını, hep doyar karnı' Bır Çın bılgesı Kuan TZU nun bın yıl on ce ya/dığı bu dızeler, Prot Dr Cevat Ge ray'ın Halk Lğıtımı kıtabının her uç baskısı nın da ılk saytasında yer ahyor loplumsal sorunlar konuşulurken neyın nereden geçıp gıttığını bılmeden olur ımı' Yalnızca eğıtımcılerc değıl, yureğı ve bey nı ulke kalkınmasından yana olan herkese derll toplu bır rehber ışle • C) Prof Dr Ankara Unıvcnıtcsı Lfjtını Bılımlerı Yakulleu 1 Halk 1 ğıtımme Gırış Ankara Unıversı tesı Lğıtım 1 akultesı Yayınları No 11 (XVI+175savfa) Ankara 1970 [Genışletılmış Ikıncı Baskısı Ankaıa Unı versıtesı Lğıtım I akultesı Yayınları No73, (XXV1+ 515 sayfa), Ankara 1978] 2 Halk Eğıtımı (Guncelleştırılmış 3 Bas kı, buyuk boy, 350sayia), lmaj Yayınevı, An kara Mayıs 2002 CUMHURIYET KİTAP SAYI 659 Zepuniuyol FartdiMppeMpehtH Yukarıdakı satırlar 1971 Ekım'ınde, An kara Unıversıtesı'ne bağlı Lğıtım (Bılımlerı) Pakultesı'nde, o oğretım yılında kurulan Halk Lğıtımı Bolunıu'nun ılk oğrencılerın den bm olarak okumaya başladığım bır kı tabın Sunuş yazısından alındı Bu kıtap, Bo lum Başkanı Doç Dr Cevat Geray'ın Halk Eğıtımıne Gırış 1 adlı kıtabı ıdı Daha bu ılk sozlerıyle benı sarsmıştı, eğıtımın bu ıkı yan lı ışlevını veeğıtımcının sorumluluğunu, hıç bır dolambacı olmayan apaçık bır bıçımde duyuruyordu çunku Bu kıtap, mesleğını he nuz seçme aşamasında bır unıversıte oğren cısı olduğum o gunlerde bana genış ufuklu bırpencereaçmıştı Opencereden.gelecek tekı meslekı yaşamımda, kışısel deneyımle rımle de doğruluğu tekrar tekrar kanıtlana cak zoı, ama zorunlu yolu gostermıştı Aynı Sunuş yazısında " E.ğıtımın, ege men ve tutucu guçlerın çıkarlarını pekıştır nıeye yardımcı olmaktan kurtarılması zorun ludur Bu nedenledır kı, halk eğıtımının yon tem, teknık ve araçlarını ıyı bılmekten çok, bunları halkın yararına kullanmak onem ka zanmakladır" dıyordu Cevat Geray Hocam 1lerde eğıtımcı olacaklara yol gostermekle kalmayıp, aynı /anıanda nıesleğın ruhunu, heyecanını da duyumsatan, karaktennı ka zandıran sozlerdı bunlar Eğıtım pratığını, yalancı bır taratsızlık soylemıyle, toplumsal sorunların ve sıyasetın dışında ımış gıbı gos termeye çalışan sozumona lıberal anlayıştan ne denlı uzaktı Ve hayatın gerçekıığıne, gunbegun bu gerçeklığı yaşayan çoğu umut sıi7 ınsanların sorunlarına, (belkı ayırdında olmadıkları) oğrenme geı eksınımlerıne ıse o denlı yakındı Kıtabın ıçerığı ve bolumlerı nın her bırınde yer verılen bılgıler ışte asıl bu pencereden bakmca canlanıyor ve somut laşıyoıdu beynımde Alan ıçın yalnızca bır gırış nıtelığı taşıyan bu ders kıtabı, yalın ve ozTu bır bıçımde, halk eğıtımının kapsam, amaç, yontem, teknık ve araçlarına ılışkın temel kuramsal bılgılerı ver mekle kalmıyor, aynı 7amanda ulkemızde ve dunyada halk eğıtımı hareketının tarıhsel ge lışımı ıçınde okuruna hızlı bır tur attırıyor du Cevat Geray'ın oğrenctsı olmak, ayrıcalı ğı da, sorumluluğu da beraberınde getırır Orneğın bılgıye, bu kıtap gıbı bır ya da bır kaç ders kıtabının sınırları dışına çıkarak ula şılabıleceğıııı oğrenmıştık Duşunme, araştır ın.ı ve tartısnıa etkınlığı ıçıne gırmemı/ ıçın salt okumaklan ote yaşayaı ak oğrenebılece ğınıı/ şeyler de vardı Bılgı kaynaklarını ye terınce değerlendırmemız konusunda hoca mız, o sıralar on sekız yırmı yaşlarındakı bi7 oğrencılerıne rehberlık yapıyordu I n çok gereksınını duyulanı yanı toplumu ve çeşıt lı eğıtım uygulamalarını yerınde, sahada goz leme ozetle kuramla uygulama ıhşkısını / bılgısını butunleştııme fırsatını verıvordu bı/e Orneğın bır sabah dcrse geldığımızde, hocami7in bıze bıraktığı bır notu buîmuştuk Imaı lskân Bakanlığı ncj 1 skışehır ın Sekı oren koyunde yurutulen bır Kendı \ vını Ya pana Yardım Pro|esı nı ınctlemek U7ere yo reye gıdecek bır u/manlaı gıubuna bıı yeı de katılacaktık bunun ıçın geıeklı duzenle me yapılmıştı donuşumuzde bu uygulama ya ılışkın kendı gozlemlerımı/ı toplum eğıtı mı açısından yazılı olaıak sunacaktık Başka bır gun Tarım ve Koy lşlerı Bakanlığı'nın ıl / ılçe orgutlerınce surdurulen tarımsal ya yını çalışmalarını yerınde ıncelemek uzere Ankaıa'nın uzak bır ılçesındekı uygulama alanında hocamızla buluşmuş yoredekı Zo SAYFA 8 GüncaNofUPIIMI kitap Yaşamı bıitünleyen süreç