Katalog

Oya Baydar'ın değıs,en, gluballc^cn dunyaya yonelmğı ılk sorgıılamaydı oy kulerı Elveda Alyosa Duııva «'ru^unu butunuyle dcgı^tırcıı bır eskı dostun ga 7ctcdckı fotoğrah, u/ak kalınan yurttan gelen, ıçkaıattıu haberleılc bczelı ga/e tclcr, surgunlerın hıı/nt vc vcnılgıye, ııs telık paı ası/lığa dırenme sa\ asları oyku lerın baslıca konulan Bu oskıılerın kı mılerıncîe Hubıryer'ı Donus'tckı sım gesel vc sıırsel ayrıntılaıa laslamak ola sı Sıncap, Aragon'un dı/csı ' baijka ka deıler ı<,ın yetı^mıs olu askukr Llveda Alyosa nınodağında Baydar'ın en umutlu oykusu yeı alısoı Bıanden buıg Kapısında ()lıım Ikı Almanya'nın bıılesmcsının lesmen ılanmı ı/levetı c,ıl gın gosterı ve eölcncelcr sııasmda" kalp durmasından olen cllı yaşjaı ında bır cı keğın, scvgıhsının vc (,ocugunun oyku sudur bu Oya Baydar, yınc bır as,k uv kusunun paıalelmde, sosyalı/mın Dogu Almanva'dakı uygulamasının ^oku^unu anlatır Lrkek, Doğu Almanya'nın Komunıst Partı yctkılılcnndcndıı Kadın, Batı A l manyalı bır komunıst ^ocııkları nufus kayıtlarına babası bclırsı/ olarak gec,e ıcktır (^unku anne, butun ınındıkları nınçokusuvesev.dıg'ınınohımukarsısın <\a onu "ymı bır isa' olarak goımeyı se çer Adını Adam (Adeıru kcnduğu bu c,o (.ugun o/Iedıgt dunyayı kuraıag'ına emındır "Bu fırtınanın oıtasında kuıa caklaı yenıdunya>ı Onl ır dmarlar or mcycccklcr Onlarkımlıkkıınıkaybedıp satılıga c,ıkarmayaıaklar Onlar bı/ım doğrularımı/ın, bızım de£erlcrımı/m hicbmnı bcnımscyıp ta^ımasalaı da, yc nıbıı dunvanın ınsanları olacaklar" Bu vcnı dunya, "ycnı dun>a dıı/cnının dunyası değıldır Çunku k.ulın bayrak lardan, bınalaıdan sokukn dunyavı fethedıp taııhı değıstırmck ıçın yola (,ıkanların Mtngısı' yıldı/ın ısıgını ızleı Oya Bavdaı'ın uç kıtabını art arda okumak bana Nâ/ım 1 lıkmu ın sıııleıı nı anımsattı Kavakların pamııklanma sından so/cttıgı satıriarda ' kıra/gelıvor mu' mcrakına du^tum Ba\daı bır agıt la mı yetınıyordu yoksa olıımıı ı/lcyen enıden doğusjarın <,ığlıgı mndı ya?dık tkı yanıtı \ ar bu sorumun Bu ısı, vcnı lcnlcrın nıs,manlık duyma\i!}i "Yenıden baslamak gerekseydı, yınc a\nı yollar dan yuruıdum Çagımı/ın butun lyı vc namııslıı ınsanları o vollaıdan yurudu " Yemlgıkrın ncdcnını baska \ crfcrde ara vabılme vureklılığı ' Yanlışjık utopyanıı/da dıgıldı lnan umı/da, du>uru.um/d(. dıgıılerımı/ck değıldı Insanın, kendı maıııası ustunı dusunmeye basjladıgından bı 1 sordugu 1 temel sorııya, cag'ımı/da suılmıs cn muhtey.ni eevaptı bızınıkı Somyıı bu kc/ sotmava goı' Butun hu/uıun bo/u lur Bırıcvapbuldugunu s.ınıı rahatlaı sın la kı ymılent kadar > ı nılılıgın /a man, tcvapların yctcrsızlıgııu anlar&ın ( ) O koı ılcılemccı' ınancım, ınsanlı gınonundt ttkbıryol dcftıl lııı ucugcı <,ck uygarlıga, dunya ccnnctıne, orckı ucııysa barbarlığa vc kaosa a<,ılan bır ça tal oldugunu goı mcmı cngı llt ıııı^tı " Pc kı, ınsanlık hcp bu kaosa mı ık rlcyccck Oya Baydar, dunyayı dcgıslıımck ıcın kcndılcrını (,ok yorgun du\ ,ın ycnık kı sılcrın agVmdan bılc 'havıı dıvc yanıtlı >oı bu soıuvu "Bclkı bıı fiın, vcpycnı ınsanlar gclıp tarıhı s ı l k ı k u ı c k k r Bcl kı onlaı kuıulusun ve kıııuılıiijun ycnı gıı^lcrı bı/ım o/lcdı^ımı/ dunvayı yara tataklar" (f lıçbııyer'c Donuş) OyaBaydaı.bıı yenılgının acilarınıan larıyor, /afcrı o/lcycrck Hu/unlu ijcyieı anlattıklaıı bclkı, ama umuisu/ değıl Mahkcmcnın bah(,csındc \c^(.ıcn aga(, ları, taiji kcnıiKn suyu bcvıı.dı.ıck "Ma dcm kı bu kerre mağlubıı/ ılıycn Bcd rcddın'ın scsını duyuruyoı bana • CUMHURİYET KİTAP SAYI 429 Bveda eski dost Özdemir Ince, olgun yaşının en olgun urunlerıni, soylcyı^tekı ustalığıyla, yeni dil ve bıçımlcrlc dc zengınle^tirmiş son kitabında. Dort bölumden oluşan kıtap clli ıki şiiri kapsıyor. METİN CENGİZ cvdıgım saırlerticn O7dcmıı IIKL nıtı ıkı ^ııı kıtabı uktı gc«,tıgımı/ gunlcıdc Bırı Varlık Yaytnla ıı'ndan Uykusu^luk (19%), dığeıı Yon Yayınları ndan Manı I layy (1998) Dos tum, arkadaşmı (aıadakı VA$ farkı bunu cngcllcmcdı) Ozdemu Ince nın Uyku su/luk'u sessi7 karsılandı U/crınc gc ıcklı va/ılaı va/ılmadı Bır ıkı yerde çık tıysa da kıtan ıcın yctcrlı dcğıldır Istan bul vc TurkbuKu'ndc yaklaşık bu yılda ya/ılmış olan (7 Hazıran 2 Agustos 1995) Uykusu/Iuk cllı ıkı s,ıırden olu^u yor Aslında tcmatık açıdan butun olarak da okunabıkctk Uykusu/luk'ta Incc, "Mııas>ı da soranlar var Terra Nova 1 " dı/csıyle ba^lıvor şıırc Ycnı Toprak an lam olaıak îjiııın sonunda verılıvor, baş ka bır nıtelcmcyle "Terra Intognıta bı lınmeycn toprak Geleteğı boyle nıtelı yor Varolusla bırlıktc, ınsanın dcğıi}k(.n duruınlaııyla, "Mcsalcyımbcn, ",' Bır duru^ bu bakis olurken olmak," ıslcn mıs gclctck Küllerden bir kitap, sesin geçtiği her yerde her hucre bir saray ya, insan da artık aynt anda birçok yerde lıarebe. S Uykusuzluk ve Mani Havv ır, aslında gerçek lık duygusununda bır sanı oldugunu soyler sonunda, "Gecen vıl burada degndı/ şu an uze rınde otuıduğum kaya " dıycrck Vc her ıns.an yorumla nır dıyerek yanıt lar insan ış,te I urk ^ıırının çalısjkan ^aırlerınden ( ) / demır tncc, ıkıncı kıtabı Manı Hayy'da, larklı bır sovlcvış olustuı ur Bıçım ve bı c,em değışır Kutsal kıtaplardakı soyleyı sc yakındıı artık dılı Lskı dılı soyleyış olarak surer elbette Ustaca yararlanıl mıştır kutsal mctınleıden Manı nın ya ş,auığını artık bı/e yalnuca kapak soylcmc7 Bunu hcı surde duyunibatn şaır 4 12 1994 te fskenderıye'de ya/ılma yaba'jlanan^ıır Istanbul'da 18 5 1997de bıtmıstır kıtap dort bölumden olusu yor On tkı Iskcndcrıyeadlı bolunıdeon ıkı sııt vaı ()n İkı ()hııd adlı bolumdc ıse yırmı uc, şıır Ama bırıncı sın on ıkı sıırdcn t)lusuvoı Dıgtr on bır "jiıtlc On Ikı Ohrıd tamamlanmıs oluyor Kıtaba adını da vcren Manı I lavy ısc (Manı ya sıyoı) yırmı sıır Bcs Ya/ıt ısc beş ^ur I5oykcc topljrtı cllı ıkı şıııden oluşuyor kıtap Vcherbolum Alacttın Aksoy un bır dcscnuk baslı\oı O/dcmır Ince bu kitabında ısc ınanc, ları ırdclıyor Tıpkı Manı gıbı Llbette refcrans Manı Ama buderakar^ımı/da (,ağdaşımı/bıı Manı vaı du ınsanın ken dı yasasını kendısı yapan olarak (aslında ktndındtn yola c,ıkarak) bıı gun ozgur benıtu olusturacagını ımlernekle baijlı yor kıtap Manı'yc vakiijiı, aynı zamanda modcın bır ^aırc yakışıı bır gırıs şıırıylc yanı İnsan yaratır, kcndını scyıedcr vc Kcndıncınann yıneaynı ^ıııde 'T^ılmışım / ımansı/, ^erıatsı/ vansıma bakı yorum,/ nc zaman, bır zaman, ben ola cakbana ", "Bıryarım vardırkıdcnızol mu^tur Atlas'ta , / ıkıncı yarım uyku suz, kapısı/ gecenın toprağı, / atcijtc oturmaktadır, sofuca, U(,uncu yarım," îjaır kıtap boyunca Manı gıbı ınsan gcr çeğını arası ırır Topraktır, budur, agac,tır, anasıdır, babaMdır, gorulen her şeyıdır Özdemir İnce'den iki kitap Insanın v.ıılık ncdtnını ara^tırıtkcn, 'l^ıga çırak duımaya gclını^ ' olan saır, bu duıuma daha parmak basar tnsanın kcndınıgc(,crkcn (<,ol) kcndını yıtırdığı nı hayatın bır av avcı ıkılemıyle yaşan dıgını (bclkı ıkısı dc avnı kısı), her msa nın bırvaıısı olması gcrektığını vcbır ta rıh yaratmasının ınsan olmanın ka(,ınıl ımu duıumu oldugunu bclıırır Varıs dc ınsanın kcndısınckn baijka kım ola' Vc ınsanın o/gur olmaM gcrektığını dızclcı den kan akıtarak sovkr Hcm cvı hcnı gurbctı olarak kuıdının (Yınc bırıkılcm Arastıran ınsan, hem kcndıdır, hcm bır yabancısı ) Do£a da boylc bır ınsanla yc nıdcn anlam ka/anıyor Cokyuzu, ba^ si7 bır kunus hayvamdıı, sonsuzun (,ev ıcsındc I leı so/un kcndı vurdıında gu ?c\ oldugunu ama ortak(,ı so/kı ın dc bu lundugunu bclııten •jaıı (verellık ve ev renscllık ılışkısı/ ıkılcmı) scviijiiıcnın ın san olmad.ıkı om.mli yerını vurgular Sorgulama kıtap bovunta surer Ağacı gormek/otmanı goımck ıcın aga*, olmak dcıkcn saır alınril.ttla kendının cdındı ğı dunvada suıduıuı ınsanı soıgulama vı (loınunın ı^t. b.ıkışla olanaklı oldu j'unıı ımkdıktcn sonıa, ıladcctmeyı sur duruı ınsanın dıırıımlarını tnsan bay rakîardır baskalaıından gcimı^tır, olu s.utkın olmadıgı bıı dıınyadan Govde sındckı sırlara sa^kın, gcçmıs, gclccck vc ijimdı aıasında seıuvcnu bu yolcıı Bıl meyc c^alışan bır ınsanın ru/gârlasması gclır ardından clbctte Bıldığınde bılmc yen Zıtların gorktmlı bırlığı Surcklı rcddcdıs Vc bır ba^kasının tcıını terlc mc ıstcgı Insanın Dcrkcn doğayla ılctı •jim ıc.ındc ılcılcr, gclısır sjaır lopıagın ralıınındc vanan bıı c,ıradır artık Kıılu ntın ^ıranın yandığı topraklaıa savıul masını ıstcr Yenıden dogmak ı^ın I.Ibetteck^cı vcrdığı ısınılu gııcı hayatı na Bu Selahattın I lılav, Lautrcamont vb Dusjeıı kul dıyc savrulmu^turya, atc !ji suyu anlatır A(,ığa vuımadan pek Koylulerın, ^u topraj*a surgun olulcrın yaijamına kısa bır goz atar ve c,ckıp gıder Sankı kendıne yakla^ır gıttıkc,c Bır ru/ gâr olarak Artık bıt scs ve yankıtlır In sanın vc doğanın ^aşırtıcı degıskenlı^ını, dcğı^mcnın dc değıi}tı^ını vurgulayan §a Insanın varlık nedeni ınsan Ve ılk bolum, su di7eyle sona crcr 'Uzumler olgunla^tı ^ırndı bagbo/umu /a manı" Kendınıbulmu^ ınsanın kendıne ınanmaya basjadığı andır gelen artık Ve ıkınc ı %ıır bıraktığı yeıden ba^ lar ' Doğmaktan, do ğurulmaktan, meydana gelmek veya olusmuş tan Bagbo/umu zama nıdır ycnı başjangıç Soz alan yanılsama lara karşın herkes adına konusmaktadıı Yolculuk bedelı odenmeyecek sonsuz bır yaşamadır Var olan yaşam ıftıra dıye nıtclcnmıs,tır c,unku lleıleyışın sonu yoktur, başlangıçtır gıdılen " Yola çık tığ ım vahaya varacağım tekrar donup ge rıye baksam Mulku vc tapuyu rcddcden saır, ınsa nın oturdu^u yerde kok salma duygusu nu da ele^tırdıkten sonra ckmın topıaga emanet edıldığını soylevıp, her ınsanın oykusu oldugunu, ırmakların o>kulcrıv lc bcnze<,tığını vuıgulaı Vconeıır N ı hır sularını okumaKtır hayatı okumak ' hukmuyle Insan bır yoldur (,unku tn san gıder, "ama kalmıştır dıktıgın cc\ ı/ ağacı " Insanın kendtnı varetme kavga sını ru/gârvealcvın tcngıncben/ctır Ve tam bır dıvrımu gıbı, "Ya/ıklaı olsun bana vc dunyaya'/ Bır gun, dunyayı bul dugunı gıbı bııaktıysam " dıyerek ınsa nı yaşadığına ctkcn olmaya ^ağırır îkın cı bolumurı soııu vıtıc uı,iincu bolunuın ılk şıırıylc bırlıkte, aynı anlamda olıı^ıu rulur, "Tuttuğun dılcğc dıkkal et geı c,ekle!}ebılır" di7csıvle Oluş surcklıdır ^unku vesumutlakabıı gtcıt buluı kcıı dıne, durınak ı<,ın yn olmadıgı ınaıuıy la Artık tanık vc kıhldır dunvanın ısk rınc dıttıkçc kcndincknemın,oneıcbı lecegınc sorıımlu ^ogalmanın bıı y u dcn bır ycrc gıtmeklc anlamlanabıkce öını vurgıılaması <\A bundandır I stctık na/.govdcnın govdcylc (,ogalıııasıyla an lam kazanır ijiınku Ve ınsanın başkaia nndan kendını ogrcndıgının bılınundı dır 1 lıkmet a^amasından eylem aijama sına gculmıstır Onun ıc,ın dc Manı Hayy' Jıyeıek bıtırır bu uc,unıu bolumu Ozdemır Inıe, olgun yaijinın cn ol gun urunleıını, soyleyıstekı ustalığıyla, yenı dıl vebı<,ımkrlc de /cngmlc^tıımı^ tır bu şuılerındc Du/ya/ıdan, ^ıııe gel gıtte ses, ımgcyı guçjcndırmevlc gorev lendırılmı^tır "Zemherıde sjır sıcağı" derken 7, ş, s, c sevı^mesındckı gıbı *jım dı sunu duîjunuyorum ibter ıstcmtv, ne ler hazırlıyor O7demır tnce yınc, sessı/, sakın • Mani Hayy / özdemir înu / Yon Yayınalık / 96 \ SAYFA 7 Hayatı okumak mançları ırdeleyen şiirler