Katalog

Anılar ve kitaplar Halit Çelenk, "insan haklarına dayalı bir hukuk için mücadele eden ' direngen bir hukukçumuz, "önce insan, sonra hukukçu olacağız," diyen bir hukukçu. Ama yalnızca bir hukukçu değil Çelenk. Savunmanhğının verdiği söz ustalığını aydınlık düşünceleriyle bütünleştiren ve dil sevgisini de kattığı yazdıklarıyla toplumumuzun hukuk, özgürluk ve demokrasi savaşımına katılan bir düşüncc adamı; ve düşünceleri doğrultusunda siyasal ve toplumsal savaşımın içinde yer almış bir eylem adamı. davaların savunmanlığını yapan Çelenk'ın, 12 Mart doıumındc ustlendığı davaların bir kısmı Dev Genç, TOS, Aydınlık, De Demokrasi sava^ımı vercn, bıçbır nı? Gczmiş ve arkadaşları, THKP (,, Koy ktşıselçkar ve mevkı duşunmeden Koop, Mınrı Bellı, Suleyman Ege davala haptflert, ıdamlan goze alan insanları rıdır Çelenk, 12 Eylul donemınde de \avunarak ıdkemtzdc yurutulen DİSK, TobDer, Barış Derneğı, TİP, TSlP, demokrasi savaştmına katkıda TKP, TDKP, Partı/an, TKP B, Kurtuluş, bulurtduğuma ınamyorum " Halkevlcrı, TYS, llhan Erdost, Yeşdyurt Halit Çelenk koylulen, llhamı Soysal, Sadun Arcn, Bı lım ve Sosyalızm, Nâzım 1 Iıkmct'ın Yurtağdaş Hukukçular Derneğı, savataşlık Hakkı gıbı davaların savunmanıdır şımının 19 ydında yayın organı 1968 1969 tla Turk Hukuk Kuruı Çağdaş Hukuk'u Halit Çelenk mu'nca Yılın Hukukçusu seçılen, MulkıSayısı (Temmuz Ağustos 1993, 14yelıler Bırlığı Vakfı'nca 1988 Rüstü Koray 15 sayı) olarak çıkarmıştı Bu ozel sayıda Odulu'ne Yargıtay Başkanı Ahmet CoHalit Çelenk'ın "diin, bugün, varın" oldu şar'la bırlıkte ve Orhan Apaydın Barış ve ğu soyfenıyor, "Halit Çelenk'in yaşamı bir Demokrasi Vakfı'nca 1996 Demokrasi ve tarihtir. Onurlu bir tarih. Kendi tarihimiBarış Odülü'nelayıkgorulen, DİSK, Turk zi öğrenmek bir görevdir. Savunmanın Tabıpler Bırlığı, 68'lder Bırlığı Vakfı, Çağonuru Halit Çelenk Ağabey'e teşekkür daş 1 lukukçular Derneğı, Oğretmen Dun ediyoruz." dcndıyordu ÇHD'nın "Geleası, Devrımcı Yol Davası Sanıklan, Turcek, geçmişin olumlu mirası üzerine kuıye Barolar Bırlığı ve bırçok beledıye ta rulacaktır; belleklerimizi diri tutalım" anrafından çeşıtlı odullerle onurlandırılan layışıyla sunduğu bu ozel sayı, anlamlı bir Çelenk'ın savunmanlığını yaptığı yuzlerce sahıplcnmeydı yazar, şaır, oğretmen, oğretım uycsı, resYıllar boyunca mahkeme kursulerınde sam, muzıkçı, mılletvekuı, avukat, gazete demokrasi ve hukuk savaşımı veren, oncı, doktor, muhendıs, ışçı, sendıkacı, yayın bınlerce (evet, onbınlerce1) demokrasi sa cı ve devrımcı genç vardır vaşımcısı kışıye ve kuruma savunmanlık Halt Çelenk'in yazdMan yapan, zaman zaman kendısı de sanık olan, 1 Pekı, neler yazmıştır 1 lalıt Çelenktoplumsal ve sıyasal muhalcfetın hep ıçın Bu yazımda Halıt Çelenk'ın yazdığı 14 dc ve onlerınde ycrını alan Çağdaş Hukıtaptan kısaca so? edccek ve so/ıı, dene kukçu HalitÇelenk ıçın çıkardan bu o/el melerını ve anılarını topladığı son uç kıtasayı, toplumumuzda pek gorulmeyen bir bına getırcceğım değerbılırhk omcğıydı Bu dergıdekı ya7i lann daha da zengınleştırdcrck bir "Halit "Ben bir savunmanım. Guzel insanları Çelenk Kitabı" ıle daha çok ınsana ulastı savundum. Halkını seven, onların 'Bir orıılmasının ÇHD'nın gorevı olduğunu du man gibi kardeşçesineyaşaması' içjn genşunuyorum cecik yaşamlarını veren insanları. ÖzgıirIüklerini, yaşanmamış yemyeşil yıllarını 1 lalıt Çelenk, "insan haklarına dayalı ortaya koyan insanları. Hakça toplumsal bir hukuk için mücadele eden" dırtngen bir dıizene giden yola ışık saçan insanları bıı hukukçumu/dur, "önce insan, sonra savundum.' diyen ve savunduğu ınsanla hukukçu olacağız," diyen bir hukukçu 11, "her biri bir dünya" dıyc tanımlayıp ıç mu/ Ama yalnızca bir hukukçu değıldır tenlıkle seven Halıt Çelenk'ın ılk kitabı 1 lalıt Çelenk Savunmanlığının verdığı so? Hukuk Yazılan'dır (TOBDER Yayınları, ustalığını aydınlık düşünceleriyle butun1974) leştıren ve dıl scvgısını de kattığ yazdıkla ııyla toplumumuzun hukuk, ozgurluk ve Gerek bu ılk kitabı gçrekse bundan sondemokrasi savaşımına katılan bir duşuncc ra çıkardığı 141142 Uzerine (Anka Yaadamı, ve duşuncclerı doğrultusunda sıya yınları, 1976), ÇHD'ce 1977'de yayımlasal ve toplumsal savaşımın ıçındc yer almış nan Devlet Güvenlik'Mahkemeleri Niçin bir cylem adamıdır da Ulkcmızdekı hıı Kaldınlmalıdır?, Hazırlık Soruşturmasınkuk ve demokrasi savaşımının yılmaz adda Savunma Hakkı, Bildiri Yayınlama larından bırıdır Toplantılar ve Yiiniyuşler, Halıt Çelenk'ın hukuksal hakların tanırılması, kavratılma 1922'de Antakya'da doğan Halıt Çe sı, yaygınlaşması kaygısını guden kıtapla lenk, TİP yonetıcılığı, TOS ve Tob Dcı rıdır I lukuk Danışmanlığı, Turk J (ukuk KuruIdam Gecesi Anıları (ılk basım 1978), nıu, Ilerıcı Avukatlar, Devrımcı Avukatlar, Dcnı/ Ge/mış, Yusuf Aslan ve Huseyın Çağdaş, I fukukçulaı Derneğı kuruculuğu Inan'ın davaları ve ıdam edıldıklcrı geceve yonetıcılığı, Aydınlar Dılekçcsı vc De nın tanıklığıdır Bu kıtabında Çelenk, samokrası Kurultayı çalışmalan, İnsan I lakvunmanları olduğu bu 12 Mart doncmı ları Derneğı kuruculuğu ve Onıır Kurulu devrımcı gençlerıyle dgdı en yakın gorgu Başkanlığı, Nâ/ım Hıkmet Kultur ve Save duygu tanığı olarak, yakın siyasal tarı nat Vakfı kuruculuğu ve Yonetım Kurulu hımızın en oncmlı olaylarından bırı olan Uyelığı gıbı gorevlcrının yanı sıra, ozellıkDenız Gezmış olayını bugunlere aktarmışk sıkıyonetım donemlerındekı savunmantır lık gorevlerını dc onurla yapan bir düşunce ve eylem ustamızdır Hukuk (1985) adh kıtabında TCK'nın 141 142 146 maddelerının uygulamaları 12 Mart oncesınde TİP yonetıcı ve uye nı ve eleştrılerını yapan Çelenk, Hukuksuz lerının, Rasıh Nurı llerı, Hasan Huseyın, Oemokrasi (Çağdaş Yayınları, 1986) ve 12 Kemal Burkay, DİSK Genel Başkanı Ke Eylül ve Hukuk (Onur Yayınları, 1988) mal Turkler vc ABD Buyukclçısı Com adlı kıtaplarında da 12 Eylul donemınde mer'ın arabasını yakan devrımcı gençlckı hukuk dışı uygulamalara, çağdaş bırhu ıln, Sol Yayınlaı ı ve Bılım ve Sosyalızm Ya kukçu gozuylc yaptığı eleştırılcrını ve uya yınları'nca çıkarılan kitaplar hakkındakı ONER YAĞCI 75 yaşında bir hukuk savaşçısı: Halit Çelenk rdarını ıçeren ya/ılannı toplamış, Hukuk Açısından TOBDER Davası (Eğıt Deı Yayınları, 1990)'nda bu davayı siyasal vc hukuksal boyutlarıyla ırdelemıştır 1 lalıt Çelenk, Umut Hangi Dağın Ardında (Çağdaş Yayınları, 1993) aolı kıta bında yıne 12 Eylul hukukunun uzerine gıtmış ve ıncclemelerıylc demokrasi sava şımındakı msanlara umut aktarma gorevı nı yapmıştır Scrver Tanıllı, kıtaba yazdığı Birkaç Soz'de, "Hakkın çiğnendiği yerde onututupkaldıranvegöğsünü dezulmün sillcsine siper eden yiğitler olmuştur hep; bir ülkenin tarihinin gerçek kahramanları da onlardır. Halit Çelenk biridir onlardan.. Dar gıinlerin dostudur Halit Çelenk.. Kürsüsü olmayan bir üniversite nocasıdır o!..." dıvoı Kıtaptakı yazılarında 12 Eylul donemınde çıkarılan "Terörle Mücadele", "Pişmanlık", "CMUK"," Adalet KoUuğu" yasalannı, demokrasi, hukuk devletı, insan haklarına dayalı bir hukuk anlayışı açılarından değerlendıren Çelenk, bunların dışıntla Nâzım Hıkmet'ın davaları, Tob Der Davası, Dıkılı Festıvalı, yargısız ınfazlar, DtSK ve TobDer'ın malları, ışkence ve BM'nın ışkence sozleşmesı, Denız'lerın ıdamlarının 20 ve21 yıldonumlerıyle ılgılı dusuncclcrıne de yer verıyor Yargı bağımsizlığından yargısız ınfazlara, ıskenceden adaletsız ofum cezalarına, eşıtîık ılke sıne aykırı yasalardan savunma hakkının kısıtlanmasına, duşunce suçlanndan ıtırafçılığa hukuk sıstemımıze aynasını tutup çağdaş hukuku cesur adımlanyla anyor I lalıt Çelenk'ın anılarını ıçeren vc ulkemızın siyasal, toplumsal ve hukuksal sava şımından canalıcı kesıtlerlc dolu olan BanşSavaşcıları'nda (Tekın Yayınları, 1996) yakın tarınımı/e tutulan bir ışığı yakalıyoruz Çelenk'ın savunmanlık mesleğı bo yunca yaşadığı yuzlerce anının bir kısmını gorebıldığımız bu sıcacık demet, umudu çoğaltan bir demokrasi ve ozgurluk sava şımın çıçeklenyle dolu Çelenk'ın bir sunuşuyla yaşamoykusunun de yer aldığı anılar demetı "Fıkret'in Aşiyan'ı" adlı bırya/ıyla başlıyor 194O'lı yıllardır ve Halıt Çelenk Istanbul Hukuk rakultesı oğrencısıdır "Aşiyan" açılacak tır, atlayıp tramvaya gıderler O yılların Beyazıt'ını da anlatan anısında Çelenk, Ha san Alı Yucel'ın orada yaptığı konuşmayı da o/etleyerek, "yaşadığı dönemin canlı tanığı ve çığlığı, buyiik şair Fikret'i yüreğinde yaşatarak" donduğunu soyluyor 1966 yılının kış aylarında Sovyetler Bir lığı Konsoloslıığu'nda ızledığı "Stalingrat Savunması" belgeselınden Mamak ceza evınde kalan 22 yaşındakı bir dclıkanlının mektup tanışıklığıyla yaşadığı buyuk aşk la ılgılı anısına, 12 Mart'ta sanık olan kı zıyla goruşmesındekı "maddi temas yasak!" Diçımındekı ınsanlık dışı uygulamadan Hasan Huseyın'ın Kızılırmak şurının yargılanması, 1945'tckıTangazetesıvebasımevının tahrıp eddmesınden Turkıye Iş çı Partısı'nın kuruluş gunlerıyle ılgılı anılarına, 1969'da "Vietnam Kasabı Kommer"ın arabasının yakılması olayından Azız Nesın'le ılk tanışmasına, 12 Mart'takı Mumtaz Soysal ve Uğur Mumcu dava Hukuk 8i8temlne tututan ayna S larından Bılım ve Sosyalı/m Yayınları sahı bı Suleyman Ege'nın "kitap çarpması"na, Çağdaş Hukukçular Derneğı'nın kurıJuşundan ılk genel kuıulıına anılaıını sıralı yor Tuncay Çelcn'ın, Sadun Aren'ın, Nevzat Helvacı'nın, Alı Bozkurt'un, Rem/ı tnanç'ın, Mustala Ga/alu'nın, Scyhan ve Vahap Erdoğdu'nun, M Emın Değer'ın Halıt Çelenk le ılgılı bııcryazılarından sonra 16 Ha/ıran 1970 olaylarıyla ılgılı duruşma tanıklıklaıı yer alıyor kıtapta MahırÇayan ve Cıhan Alptekın'lc, Azı/ Nesın'le, II han Erdost'la, Mamak Askerı Cezaevı'nde kı "kafeş"lc, yakılan ve ycnıden yazılan 141142 Uzerine adlı kıtabıyla, Denızler'ın mezarları başındakı konuşmasıyla, Teslım Tore ıle Nâzım Hıkmet'ın Kurt halkıyla ıl gılı bir mektubuyld, Olum cezasıyla, 12 Mart'takı "Yıldırım Bölge" gunlerıyle, Mehmet Alı Aybar'la, pasaport verümemesıyle, Nâzım'a yurttaşlık kampanyasıyla, şerıat ve demokrasi panelıyle, "Solingen ve Sıvas" yangınlarıyla suıen anılaı ıncla yarım yuzyılımızın hukuksal ve sıyasal geçıdını yaptırıyor Halıt Çelenk'ın anıları Beş Kapı Beş Kilit (Tekın Yayınları, 1996) adlı kıtabında da devam cdıyor "Savunma Suç" başlığıyla sunduğu bu anılarında Çelenk, savunmanlık yaşamı boyunca karşı karşıya kaldığı baskilarla, saıdırdarla, suçlamalarla, tendıderle, davalarla ılgılı kımı anılarını aktarıyor Ulkemızdckı hukukun uygulama seruvenını aktaran bu anılar dızısinue, ozellıkle sıkıyonetım donemlerındekı yargı, cezaevlen, duşunce açıklama, basın ozgurliığu, savunma hakkı gıbı konulardakı hu kuk tanımazlığın, keyfılığın ve baskıcı uy gulamalann orneklcrını okuyoruz Çelenk, ılk Savunma Suç'unda, 1988'dekı abece dergısındc yayımlanan "Hukuk açısından demokrasi" başlıklı yazısı nede nıyle DGM Savcisı Nusret DcmıraFın ver dığı "yakalama emri" kararıyla once "DAL" ışkencehanesıne, oradan DGM savcılığına goturuluşunu, yargılanmasını, sorgusunu, savunmasını ve aklanmasını an latıyor. Çelenk'ın ıkıncı suçu, "Deniz Gezmiş ve arkadaşlarını savunmak"tır ve bu davadan da "kovuşturmaya yer olmadığı" kararını alır Çelenk'e yonelcn bir başka suçlama, "Savunmanı olduğu bir avukatı cezaevi yönetimine karşı kışkırtmak" suçlamasıdır Oysa Çelenk, cezacvı gorevlıle rını şikayet ctmek ıstemcktedır Bu suçla mada Çelenk'ın savunmanı Muammer Ak soy'dur Tutuklulara kotu davranan ce/a evı gorevlılerı aklanınca Çelenk, "Adaletsizliğin resmini yapmak kolay değil" der Bir başka suçu "Askeri Savcıya hakaret"tır ve Denii' Gczmiş ve arkadaşlarının savun malarında ışlenmıştır bu suç Denız Ge/ mışler'ın savunmanları 3'er ay hapıs ve 500'er lıra para cezasina mahkum edılırlcr, Askcn Yargıtay kararı bozar, mahkeme dı renır, dosya Askerı Yargıtay'da ıken sanıkların "yararlanmak istemiyoruz" dcmelerıne karşın, çıkan "Af yasası" ıle dava du şer Çelenk'ın bir başka suçu "Askeri hakimleri öldürme emri" vermektır(') Ama askerı savcılar bde bu suçlamayı cıddıye al mazlar ve dava açma/lar Mctın Demır taş'ın veArıfDamar'ınTürkSoludergısın de yayımlanan CheGuevara şiırlerıyle ılgı h davayı da anlatıı Çelenk, şaırler aklanır lar Mamak Askerı ( e/aevı.'.nde I'obDer yonetıcderıyle goruşurken "Ulkücüler" sal dırırÇelenk'e Sdtıyonctım komutanı ce/a cvı gorevlJcrının yargdanmasına ızın vcr medığı ıçın suçlufar cczasız kalır Sureklı olum tehdıdı tclefonlan, mektupları gelır Çelenk'e, kendını korumak ıçın oaşvurup sdah alır DİSK davasında avukat arkadaş larıyla bırlıkte saJondan atılır Bir sıkıyone tım yargıanın duruşma .sırdsJnda soyledı^ı ışkenceyı savunan sozlerınden acı duyar Hem 12 Mart donemındckı DEV GENÇ, hem de 12 Eylul donemındekı TOBDERdavalarında savunmanım olan, kendısınc çok şey btırçlu olduğum Halıt Çelenk Ağabeyımı, Halit Çelenk Aydınlığı'nı, bu çağdaş hukuk anıtını tanımanın bir onur olduğu duşuncesıyle 75 yaşında saygıyla selamlıyoruın • CUMHURİYET KİTAP SAYI 398 l Halit çelenk SAYFA 8