Katalog

TUNCER UÇAROL 16 Ocak 1997, Perşembe Saat 6.35 u sabah erken uyandım, Sait Maden'in ki tahını aldım elimc büyük bir merakla. Sait Madcn, yıllardıryazdığı şiirlerinin bir böliimünü, sonunda bir kitapta topladı. Bu, Bütiin Şiriler: 1 imiş... Yalnız, aradım, kitapta bulamadım, nerhaldc duyurularında gördüm; daha iki kitabı çıkacak bu diziden...Sonunda dayanamadı... Art arda çıkarıyor. Kitabın kimlik belgesi şöyle: Açıl, Ey Gizem!, Sait Maden, Çekirdek Yayınlar, lstanbul, Ekim 1996, dört bölümdc 100 şiir, 167 sayfa. Çekirdek Yayınlan; telefonda sormııştum, kendi yayınevi... Bu kitabıyla birlikte, ycdi kitap daha çıkardı Madcn! Bunlardan biri de Simgeler adı altında daha önce çıkardığı "Grafik Ürünlerindcn Scçmeler: 1"... (Maden önemli bir grafikçimiz. Akademi mezunu. Grafikerlerin duayeni...) Öteki yeni kitaplan da, daha önce yaptığı çevirilerin yeni baskıları: "BaudelaireKötülük Çiçekleri", "F. Garcia LorcaBütün Şiirler: 1llk Şiirler", "Pablo Neruda20 Aşk Şiiri ve Umutsuz Bir Şarkı", "AragonElsa'ya Şiirler", "Octavio PazGünes Taşı". Bir de Mayakovski çcvirisi olacalc, o bende yok herhaldc! Bu kara kapaklı kitapların üstünde "Şiir Anıtları" 1,2,3,4,5 diye yazıyor... Madcn, gerçekten önemli ozanları çeviriyor yıllardır dilimize. Bi Sait Maden siirleri günliiüü Saat 7.40 Sait Maden'in şiirlerindc incelikler, oyunlar çoktur. Ornegin, serbest şiir (ö/.gür koşuk) yazarken, hece ölçülü şiir de çok yazmıştır. "Çöf" de hece ölçülü göriinüyor. (...)Evet!9heceyleyazmış "Çöl"ü. Üy.ak örgüsü de var. Üstelik cpcy uğraşmış olmalı: Art arda gelen dizeler birbirine uyaklı. Bu uyaklar arasında da üç dönerayak (rediO kullanılmış. IIginç! Bölüm sonları ıîc bölüm başları da birbiriyle uyaklı. Oysa alışılan, uyakların bölüm içindc olması. Başka yazınsal oyunlar da gizli olabilir bu şiirde, öteki şiirlerde. Arayıp tadına varmak gerek. 17 Ocak 1977, Cuma, Sayfa 13 "Sesiniz çıktığınca bağırın. Duvar degil bu. Süregclen gece"... 17 Ocak, Saat 20.45 Hayır! Bu duvar gibi olan, dipsiz kuyular gibi olan, dağ gibi uzayıp giden geceler defiilmiş. "Kendi yüzünüz" diyor Sait Maden! Korkunç... lnsana, kendineçok acımasız bakan, umarsız bir ozan Maden. Yinc böyle çıkacak görünüyor. Bu şiirin adı da "Ötesizlik"... Saat 21.50/Sayfa 14 (1) "Nerden geliyorsun? Yüzün akşamla silinmiş. (2) Dalgm yüzü^ yor gözlerin cylül havasında." Soy şiir yazıyor Sait Maden. Usta bir dil ve anlam işçisi. Usta, usta! Budizelere 1930'ların şiirhavası da sinmiş gibi. Sait Madcn 1932 doöumlu. Şu ücüncii dizcde de "çıra" sözcüğü var nitckim; bugün bu sözcügü artık çok kimse bilmcz: (3) "Ciölgen mi esen? Tuttuğumuzson çıra söndü"... Bu dizcvc dikkatle bakınca, Divan şiiri havası bilc sinmiş görünüyor! Çünkü, gölgcnizin esintisi, tuttuğunuz son çırayı söndürüyor... Sonra, uzaklardan gelmiş birini anlatıyor; yüzü akşamla silinmiş. Gözleri dalgın. Gözlerinde cylül havası var... Gölgesi bilc, (akşam vakti) onu kar şılamak için tuttuğumuz çırayı söndürüyor. .. Ama bu dizeylc (3) arkasındaki dizede (4) atlatma oyunu da (eniambcmcnt) var. Diyesim, üçüncü dizc, dördüncü dizede dc sürüyor, anlam da dördüncü dizede birdcn dcğisiyor! Çırayı söndürcn onun gölgesi deöil de, bu kez rüzgâr oluyor: (3) "Gölgen mi esen? Tuttuğumuz son çıra söndü (4) rüzgârla, ayak scslerinin bittiği yer de arıız var mı.' Olabilir mi? YANIT: Vay vay! Eyvah! Ilginç. İlk iki dizeyi hemen yokladım şimdi, var aruz... Hiç dc sezinlcmemiştim... Yine 18 Ocak Birinci şiir hece ölçüsüylc. Ikinci şiir özgür koşukla (serbest şiirle). Üçüncü şiir, aruz ölçiisü ve tadıyla yazılmış. Sait Maden Usta okuyucuya gösteri yapıyor! Ayrıca diyor ki, şiir bugün dehertürlüyazılır, yarm da... Tck anlayışa tutsak olmamalı şiir... Çünkü bakıyorsunuz, üçü de, bugünkü şiir gibi yeni bir ağız taşıyor. Daha öncmlisi, hepsi de an bir Türkçe ile ayrı tatlarda yazılmış. Üçüncü şiir "Yazı" öyle bugünkü Türkçe ki, aruz ölçülü olduğu aklıma bile gclmemişti. Görünmüyor aruz! Aruz şiiri Osmanlıca vazılır diyen tutucuların, gcricilerin kulağı çınlasın. 24 Ocak, 00.35 / Sayfa 20 "Yük" şiirini şöyle düşündüm! tnsan, kendi ölüsü sırtında, bir yaşam yolcusudur. 25 Ocak, Cumartesi, Saat 17.55 "lçcri" müthişbir şiir. Kitabın ilk 11 şiirinin en iyisi. "Dönüş" degüzcl ama,bu siirin yanında zayıf kalıyor. "Içeri" şiiri hakkında yazı yazmıştım ama tek okuyuşa doyamadım yine. Bir daha, bir daha okursam, yine ek tatlar alacağımı biliyorum. Güzele bakmaya doyamamak gibi... İlk 11 in cn dcrin şiiri dc. lnsanı dcrin, doğal anlatan, görkcmli bir iirün. Sayfa 34 / 18.15, "Gizli Bir Yüz" Sanki bu şiirde dc söz çok... "Yüz" iz legi de fazla sündürülmüş... Sayfa 36 / 18.20 Sait Madcn, scvgili demcye korkuyor! Yok sanki şiirdeki kişilcrin scvdiüi... Ama düşsel bir sevgili var/ ü da yok... Çok belirsiz. Sayfa 3637 / Saat 18.35 Avlarla ilgilcniyor kitap.. 36. sayfada, "ağır ışıkta son geyik" titriyor... Değişme, şimşek, silah, yara, karanlık, çıglık var... 37. sayfada da; aç gözlerin sapanlarıyla çcvrili bir kuş var, korkusunuan en uç dallara sığınmış. Bu avlargcrçckte insan olmalı... Ozan, hcr şiirinde bir av gibi titriyor yaratılmışlıkla, evren içinde yalnızlıkla, gecclcrle, acılarla... 20.10/Sayfa 40 "Yerim yok aranızda. tçimdcki yaşam K İ T A P SAYI 398 "Açıl Ey Gizem" ya da... Perşembe, Saat 6.50 Sait Maden bilge bir ozandır. Kitabının adı da bence onu imliyor. Yaşamın gizemine donük olmalı... Dünyayı bize açmaya çalışıyordur: Açıl, Ey Gizem! Bölüm başhkları da şöyle: "Bunlara kitap adları da denebilir.) 1. Gececiller: 37 şiir. 2. Tan Yolcuları: 28 şiir. 3. Açıl, Ey Gizem: 14 şiir. 4. Yanmak ve Bir Parıltıya Dönmek: 21 şiir. Bu adları, biraz da mutasavvıf edasıyla, şöyle yan yana getirebiliriz: Gecede yaşayan bizler, çaba gösterirsek, tan yolculuğuna çıkar, yaşamın gizlerini çözcr, bulduğumuzla (tanrıyla ya da gerçekle) yanar vc (sadece) bir parıltıya döneriz... Bundan, şu yoruma da çekinmeden ulaşabilirim: Sait Maden'e göre yaşam, bir parıltı gibidir, gelirgeçer... Bu kitapta da (sayfa 2629) ycr verdiği "lçcri" şiirini H.Gösteri dergisinde yayımlatmıştı. Çağdaş Türk Dii'ndc onun üzerinc, günlüklerimden bozma bir incclcmc yazmıştım. Orada da şöyleydi: "Asılı duruyorboşlukta" gibi... "Varla yok arası bir kıpırdanış/ kıpırdanış bilc degil bir yanılsama", "Bütün yaşamınız bclki de", diyordu... Bakalım, bu kitabının bütününde de, bıınları mı söylüyor? Açıl, Ey Gizem! Açıl, ey Maden... Saat 7.30/Sayfa 1112 tlk şiir "Çöl" de öyle iştc. Kitap şöyle başlıyor: "Çöl yürüyor duyuyor musun?düşüncenin dibinden, usun arasından sızıp sinsicc," ."Çöl yürüyor scnden içcri"... Umutsuz da, çıkmazda da! "Ah, silinip gitmckte ara/ kurtuluşu! Ilerliyor çöl"... "Ah, hiçbirönlemeyokgerck" diyor... SAYFA 10 Sait Maden, yıllardır yazdıgı şiirlerinin bir bölümünü "Açıl Ey Gizem Bütün Şiirler1" adıyla yayımladı. Devamı da gelecek olan bu dizinin ilk kitabında bir yolculuğa çıkarıyor Tuncer Uçarol bizleri. los." Yalnız buradaki artlama, yalnızca bir şiir tümcesinin öteki dizcde dc sürmesi değil; dördüncü dizede anlam da değişiyor, böylecc artlamalı (eniambement) artsayış (iham) oyununa gidiliyor. Artlamalı artsayış tcriminin bilindiğini, kullanıldığını sanmıyorum! Şimdi bcn uydurdum. llhan Bcrk'le Yazko Edebiyat dergisindeki söyleşimizde, bu oyuna kırık dize demisim. (...) Belki dc iki anlamlı kırık dizeler dcmck, daha anlaşılır olacak; edebiyat prolcsörlcrimiz gibi ihamlı cnjambement demek ycrinc... Sait Maden, böyle kırık dizeleri çok kullanıyor. Çoğu da iki anlamlı. Dizc ortalarında, şiir tiiıncesi de birdcn sona erebiliyor! Ikinci dizcnin orta sında bir nokta, ya da bir soru, ünlem, noktalı virgülgöriiyorsunuz.. Bu "Yazı" şiirinde de 4, 8, 12, 14. dizeler böyle. 18 Ocak 1997 /Saat 12.00 Vay vay! "Yazı" şiirinin de heceleriluyla) bir sayayım dcdim, hepsi 14 heceli çıktı. SORU: Dizeler içinde duraklar da ni (örnekleme yo olmasın? YANIT: Şimdi saydım, o yok! SORU: Peki, bu nece ölçülü şiirler C U M H U R İ Y E T