Katalog

b ı l m s l e l s e k s ı n ı n d o ğ u r d u ğ u o/ ne/nesne dıl/clunva pıatık/tcoıık gıbı bııl.ıkını sakıncalı kaısıt ıkılıkkı 'ın neden ve n.ısıl s.ıkııiLalı olduklaıını gosteıdıkten sonra, ozellıkle I kısserl'cı gorungubılımın voneldığı "\a$antı" ol gusu temelınde fiı tmcneutık relsetenm onerdığı <,o/ıımleıı vı kar^ılaijtığı a<, mazları sııalıvoı Derlemenın doıduncıı yazısı Otto Fııednch Bollnov tarahndan "Ifadeve Anlama" basjığmı ta^ıyan ornek bır açımlama yazısı Oncekı ıkı ya/ının teı sınc, bu ya/ı bcllı bır dusunurun go rusjeunı aç,ıklamak yerıne ncrmeneutık felsefenın sozdağaıcığındakı en onemlı ıkı basjığı anlama vc ıfade cılımlerının nelığını açımlama amacı gııduvoı Boll now ya/ısına Dılthey'ın "elemanter an lanıa" ıle "yuksck anlama ' arasında vaptığı temel avnnı ıle baîjlıyoı Bu av rıma goıe, "elamentu anlanıada tckıl bıı ıradı ıle bu ıtadenın anlanıı arasin dakı bağı anlamak so/ konusıı ıken, yuksck anlanıada bu gıbı tekıl ıfadele rın oluştuıduğu daha buyuk bır bağla mı anlamak so/ konusudur" 3 Verılen bu tanım doğıulrusunda yazar çoğun luk sanılclığı gıbı ıfade ıle anlama ara sında bııının dığeıını ızlemesı s,eklınde bır oncelık soııraiık ılıs,kısı olmadığını teısıne bunlaıın o/ce bııbırleııne bağlı olduklarım dıle getnıyoı4 Ya7inın da ha sonıakı amau anlamanın goıungu bılımce ve heımeneutıkçe bır taslağını sıınmak Bu taslağın dayanak noktasını ınsanın daıma bır aıada yaşadığı, du şunduğıı ve eyledığı kamusal alandakı varolma kını olaıak kavramsalla^tırılan "oıtaklaşalık ı/legı olus,turuvor He ıdcggeı'm heıkesın herkes gıbı olduğu ve ' Onlaı" (man) alaııı dıve betımkdı ğı bu alanın butunuyle elenıanteı anla m.ı alanına kaıs,ılık gcldığmı one suıu yor ya/ar Bollnou Heıdegger "onlar" alanından soz ederken, bu alanın he nıı/ kıijivı tanımadığını, burada daha çok kışılık dıiji oıtaklasa kuıalların ege nıenlık suıdugunu dıle gctıımcktedıı Bollnovv clcmantu anlamanın eksıkle ıını gosteıdıktcn sonıa dıkkarleıı ken dını anlamanın one (jktıgı vuksek anla ma alanına yogunlastırıyor ve ya/ısinı "heımeneııtık olaıak îelsefe" tasaıısı nın genel bır çere,evesını !;U tcnıel du ş,unee esjığınde çı/erek bıtırıyor "Ya şama felselesmın belırsızlığının aşılması vc felsetî dusuncuıın bılımın somut çalışmasıvla bırleştııılmcsı, ancak tarıh le ılışkı kuıulaı.ık mumkun olabılıı ve bu, klsclî vonden nılı.ıı ^ekıkle ancak yaratici va^ama \e s,ckıllcnmıs, bıı s,ev olarak ıfade aıasınd.ıkı ılışkı tcmelmde k l b l Hade ve Anlama rası anlamayı tuıetmesı, htımcneııtık anlamanın sıkca gozaıdı cdılcıı bır kı pınc dıkkat (,ckni(.k bakımından oneııı t.ı^ıyoı BLI noktada u / a ı u veıılen kLiKİılık bılınıı tanımı olduk(,a ılgın<, "O/bılını, baijkasivla o/neleıaıası an la^nıanın yatay /emını ık o/nelerarası anla^manın dıkev /cmınının kcsı^tıgı noktada ortaya ı,ıkan 'kendılık' bılın cinden ba^ka bır çey de^ıldır" 5 Altıncı va/ı bıı dığcr Cadamer va/ı sı "Dılthey'ın rarıhsekılıgın Gıi(,lıık lerındc Dolanıs,ı' Ya/ı Cıadameı'ın te mel yapıtı dıvebıleceğımı/ Wahrheıt und Methocle den (Dogıuluk ve Yon tem) seçılmı^ Ya/ının baijinda Cıada mer 19 vu/yılın bır bılgıkuramı yuzvılı olduğu ger(,eğıne ı^aret edıyor Bu yuz yılda Hegel relsefesinın tokmcMyle bır Iıkte, bılgıkuramı paradıgmasının ko kenınde vatan logos \e ontos yanı s.oz ve varlık aıasındakı kendılı^ınden an la^ılıı apa<,ık savılan denklc^ım ya da uygunlugun (tekabul) da tum olanak larını yıtııerek vıkıldığını one suruyoı Gadanıer6 Gadamcı'e gore, bundan boyk i(,ınde bukındıığıımuz dıı^unnıc paradıgması bılmeye ve bılgıye olanak tanımavan ama \cnı anlamalar ıle ycnı anlamlarının uİKiınun suıeklı açıldığı bır anlama yoıumlama paradıgmasıdn Boylesı bıı paradıgmada ulasılacak nı haı amaç hakıkat ya da hakıkat bılgısı değıl, taıılısel dıınya bılgısı ıçın aranı lan \a^antıdır7 Ba^ka bır devı^le, (>a damer dunyaya ıh^kın bılme olanagı mı/ın kuıgulu kavram bılgısinde olma yıp taııhsellık ı<,ınde bulunduğunu du ^unuyoı ve eklıyor Bıınun bılıncınde olunduğu surece, felsefe, eskı ıddıasın dan, bılgının kavramlar aıacılıgıvla olu^tu^u ıddıasından va/geçer, aıtık "felselenın lelselcsı" halıne gelır, VAŞA manın n,ınde (bılımın \anı sıra) varo lan bır ^cv olaıak felscfenın bır felsefı temelİLndıı ılıiKsme donuşur 8 Ya/ı son olarak bılını ıle vaijantı arasındakı deıın (,atlağa odaklanaıak bılımın du^ tııgu yanlısjara tıııbılımkrının dıı^me mcsı gciegınt ılüjkın bır yaıgı sunuvoı Ustclık dadameı e gore bu hermcne utık dıkgın yaijam bulması, tınbılımle rının nesnellık aı.ı\ı^ından \a/ge(,mesı nı gerekrıımemektedır Ancak d a d a meı'ın cn a/ından bu vazı kapsamınıla bıı savını veteııncc temellenuırmedıgı nı goıuyoru/ llcickggc'i fclselesının degeıgesını hcrmtntııtık etkınlık a^ısmdan aıaijtı ıı\nı lleıtleggerın V'aılık \e Zanıan .ullı sapıtında gundemc gctırdığı, "var lıkbılımı olarak Daseın (Olmakta OlanJ heımeneutı^r Daseın'ın varolma tarzını vc anlamını soıaı Mısclı'e gore hermeneutık, boylelıkle, ıns«anın yaşama ger(,eklıgının anlamı sorusu kar^ısına goıııngubılımce oıısıa'nın an lamı soıusunu koyaı 9 Bu du^unceye gore, goıııngubılımce çozumleme her mmcutık anlanı (,o/ıımlemesı ıle or tuştuıuldugunde Daseın'a gıden yolu a<,makta, onun temelıne kadar ınebıl nıekte ve boylece onu kendı olanağı ıçınde kavrayabılmckredır Oysa H e ıdcgger'e gore, 1 Iıibserl'ın gorungubılımce bıı felsefe i(,ın dıı^undugu ya ^antının a«,ığa ^ıkarılması amacını gu den yontemın olu^turulması do^rultusunda ortaya attıgı ıde ve eıdos tcrım lerının bılakıs kendısı bu felsefeyı tut sak almışjıı Bu yuzden, ousıa'ya gerı ılonnıek ve bu temel kavramı "vaılı^ın anlamı va da "vaılığın betımlenmesı" doğrultusunda yerıne oturtmak, bu anlamda terımın yanlısjlara surukleyıcı Latınce (,evırısı substance terımını bır yana atmak, "^evlerın kendısıne" gı ckn volu açık tutmak i(,ın zorunludur Heıdegger boylece varlıkbılımce a(,ık lama ıcın gcreklı soru sorma tarzını da, varlık kavramıyla hep bır arada du^un dıı^u ' lık" sonekıyle ılıntılendırerek ele alır Mısch'ın ya/ısinda verdığı ay nntılı Heıdegger yorumunu Heıdeg ger ıle Dılthey arasındakı vakın ılı^kı nın tanıtlanmasını, Husserkı gorungu bılımın heımeneutık ı^ın taşıdıgı ola naklaıı vc olanaksı/lıkları gostermesını saymayacak oluısak, ya/ının en dıkka te değer yanı Heıdeggeı'm Dılthe\!}'ın ıncelemelerının felsefece onemını vele ıınce o/umscyememı^ olduğu savı dırlO Mısch'ın bıı savına karşjn, He ıdegger'ın her bakımdan hcımcneutı ğın varlıkça altyapısını kurduğuna dık kat ctmek gerekır Bunuıı en belırgın gosteıgesı, Daseın (olmakta olan) ol dukca, yanı varlıöın anlamına ılı^kın varliKbılımce bır olanak okluk s a D.ıseın'ın (olmakta olanın) vınc olacak ol nıasıdıı Derlemenin en uzun yazısı Sekızınci ve son ya/ı avnı zamanda d e ı l e m e n ı n en u/un \a/ısı Uvve lapn'ın Hermeneutık f ılolojı ve Luenıvat" adlı va/ısı, ya/ınsal ıı/amla tılolojık ve hermeneutık anlanı aı.ısın dakı ıcı^clığı bııbnkıı .ııasındakı ctkı leîjimleı tlogrultusunda taıtışjvoı |app, bu karijihklı ctkılcMinlcrı ındıı geme" ve 'a^ınılnnı" nc ı n u ı u ııtıgı avıımı dogıultusiında okııvoı İndııgc mc heımeneutıgı (,ok aıılaııılılıgı gciı (,evırerek, mctındckı (,cşıtlı anlamlaıı tek bır anlama mdııgeı Buna karsjilık açımlama hermeneutığı «,ok anlamlılığı selamlar ve metınde bulunduğunu varsaydığı ^e^ıtlı anlamları a^ımlamava caliijir Hermeneutık bu bakımdan fapp'e gore belıılı bn dıl sorunsalına yanıt getırme (,abasi olaıak gorıılebıle cektır Bu sorunsalın kaynağı ıse so/ cuklerın daha doğrusu dılın yoksulllu ğu ve zengınlığı (,atı^kısında yatar Bu radan da sorun yazınsal uzamda her hangı bır sınırın belırlenıp belırlcne meyeceğı sorusuna doğru rıermeneutı ğın ana sorıısu olarak yonelır Oyleyse, dılın kendısını aştığı bılıncı hermene utıkçının as>la va^gcçemcyeceğı bır bı Iınçtır Çunku hermeneutığın aslı ode vı, sozcuklcıın anlamlarına sınırlama lar getırmek degıl teısıne onlaı ın an lam bakımından uıetkenlığını ı/lemek tır Hermeneutığı son <,o/umlenede dıl dolayısıyla yazı aı,ımlamasi etkınlığı olarak kavramsallaştıran ya/ar anlama, aciklama, açınılaıııa ve yoıumlama euımlerınden once asıl hesabı verılmc sı gerekenın yaratma edımı okluğunu ılerı suruyor 11 Bır başka de\ı^le, bu edımlerın her bırı /aten yaratma edı mının bır kıpıne kars,ılık gelmektedır Bıı bakımdan yazara goıe yaratma edı mının ıskalandıgı, heı turdcn hermeneutık kurma eksık eksık olduğu ka dar da vanıltıtıdıı Japp, bu duıumun o/ellık!e 20 yu/yıkla oıtaya çıkan her meneutığın felsefele^tırılmesi gırışımle rı ı^ın geçerlı olduğunu one suruyor Bu yazının olduk^a uzun, u/un olduğu kadar da kapsamlı bır va/ı oldugunu anınısatıyor bu yu/dcn daha fa/la o/etlenemez olduğu du^uncesıyle yazı ya ılı^kın son bır gondcrme yaparak bı tırıvoru/ Bu gonderme, hem bu son ya/ının heımeneutık tartı^ma platfoı muna kattığı rılolojı ve edcbıvat ıı,ın hcm de dığeı tum alanlaı ı<,ın tuketıcı bır doğruyu ımlemektedır tclsch hermeneutığın goıevı ^uduı I k ı m e neutık bovutu, ulaijacagı tum alanlaı a kadaı vavmak ve onun bızım dunya hakkındakı toplu kavrayı^ımı/ acısın dan tcmellendıııcı anlanı onenıınc gc çerlılık ka/andıımak 12 Sonu(, olaıak, ınsanın yu/vıllaıdıı suıegekn dıı^unst.1 ovkusunun bıtıp bıtmcdığı u/eıınc yapılan o tadına do \ulmaz 'son" tarlı^malaıının kai'jisına so/un asla tuketılıp bıtıııkmeyecegı gcı^cgınden haıcketle <,e^ıtlı hermene utık kollardan cluijiınmcvı suıcluren farklı vazarlarca veıılmı^ yanıtlaıı bıı ara>a getırerek dıkılen bu dcrleme, tck bır ya/arın ayrı bağlamlaıda avrı baki!; acjilarından, apayrı kaygılaıla konuştu gu ı/lenımı uyandıtmasıvla, bıı başka dılde derlemenin nasıl kuıulması ge rektığıne okluksa ıvı bıı ornek oluşj turuvor So/ uzerıne duijunmck, vanı anlamayı anlamak ısteyenlere duyuıu lur • 1 H e r m e n e u t ı k (Yorumbılgısi) U/eııne Ya/ılar Deı ve(,ev l^)oğan ()/lem, Ark Yayınevı Ankara 1996 2 a g y, s 76 3 a g y, s. 85 4 a g y , s 86 5 a g y , s 145 6 a g y , s 157 7 a g y , s 165 8 a g v , s 170 9 a g y , s 191 1 0 a g y , s 193 11 a g >, s 220 225 1 2 a g v , s 248 Hermeneutik (Yorumbilgisi) Uzerine Yazılar//)< rL u // vı (^ci Doğan Ozknı/Arh Ycı\ı>uvı/217 \ SAYFA 13 Yöntem Probleml Derkmenın sondan bır onceki ya/ı sı, ıkmcı s.ı/mın yazaıı (îeoıg Mısch ' Yontenı Fıobkmı Hermuıcutık \e Ontolojı ba^lıklı bu \a/ı bır anlamda Habermas'ın çalışmaları Deılemenın bc^ıncı ya/ısı, son donenı Alnıan lelsefesinın en oncmlı du ijunuıleıınden ve rranklurt Okulıı nun son temsıkıleıınden luıgen Haber mas'ın Ruhbılımden dılbılıme, top lumbılımlerınden doğabılımlerıne, go lungııbılımden vorumbılgısıne, vapısal cılıktan post yapısalcılığa 20 yuzyılın bellı basjı tum uu^unsel ı/Iekleıının bıı biLjmde kendı ıletı^ım relscfesıntle ı^c rılmesı Habcımas'ın <,alı^malaunı go/ ardı cdıIcniLV kılıyor \ labermas'ın dcr lemedekı "Dılthey'ın Anlama Kuraını Ben O/desJığı \e Dılsel llctı^ım ' adlı ya/ısı oncekı donem bır ^alı^ması Lı kcnntnıs und Inteıesse'den (Bılgı ıle 1 1 gı/^ıkar) se(,ılnıı^ Habermas yazısına ılkın Tınbılımlerı ıle Dogabılımlerı arasındakı <vyapı ayıınıının gerek^elerını sunarak ba>lıyor Ya/ının ılerleven bo lumlerınde bıı onttkı yazıda taıtı^ılan "kendını anlama", "oıtakla^alık", "an lamanın tarıhscl olu^u' konulaıı bu ke/ dılsel /emıne ta^ınaıak taıtı^ılı\or Buıada 1 labermas ın o/ıllıkle ben oz ck^lıgı du^uncesı bağlamından hare kctlc o/nekıaıası ıletisımden o/ncleıa CUMHURİYET KİTAP SAYI 330